Allah Teâlâ’nın Hakiki ve Selbi Sıfatları -2

Bil ki Allah Teala’nın zatı kendisine nispet verilen bir şeyin cüzziyatının değişime uğramasıyla -her ne kadar izafe de değişim olsa da- değişime uğramaz. Nitekim Şeyh Şahabettin Suhreverdi’nin şunları söylediği nakledilmiştir:

Açıklama

Bil ki Allah ismi bütün kemali sıfatları kapsadığı için ilahi zatın adıdır ve bunun sureti insan-ı kamildir ki Allah Resulü (s.a.a) “Kapsayıcı sözleri bana verdiler”‌ sözüyle buna imada bulunmuştur. Rahman ismi yaygın vücudun gereksinimi olup hikmetin iktizasına binaen her şeyi kapsamaktadır. Rahim ismi meada binaen eşya için manevi kemalin gereksinimidir. Bu yüzden “Ey dünyanın rahmanı! ve Ey ahiretin rahimi!”‌ denilmiştir. Dolayısıyla Bismillahirahmanirahim cümlesinin anlamı tam ve kapsayıcı bir şekilde özel ve genel rahmet için olup ilahi zatın mazharıdır. Allah Resulü (s.a.a) “Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim”‌ sözüyle buna imada bulunmuştur. Zira güzel ahlak sadece kapsayıcı insanın hakikatinde ayandır.

Parıltı

Bil ki bütün varlıklar gizli ve aşikâr bir şekilde farklı derecelerde Allah Teâlâ’nın sıfat ve eserleri için mazhardır. Bayezid Bestami’nin “Kül, külde gizlidir”‌ sözü bunu onaylamaktadır. Allah Resulü (s.a.a) ise ilahi bütün sıfatlara (Allah’ın cemal ve celal sıfatlarına) eşit derecede mazhardır ve söz konusu sıfatlara eşit derecede mazhar olduğu için vücut ikliminde düz bir çizgi gibidir. Bu yüzden Allah Resulü (s.a.a) hakikat semasında hakkın parlayan nurudur. Bu hakikat nuru dünya semasında ona ulaştığında onun gölgesi olmaz. Bundan ötürü Hukema: “Peygamber ve vasisi önlerini gördükleri gibi arkalarını da görürler”‌ demişlerdir. Bu konunun senin için aşikâr olması için bu söylenenler üzerinde basiretli düşün.

Konunun Devamı

Kuşkusun ismi azam icmali bir şekilde bütün ilahi isimlerin anlamlarını içerir. İsmi azamın mazharı da –kendisi de mazhar olan- imkani hakikatler mecmuasını kapsaması için hakiki olmalıdır. Hakk Teala’nın “Allah”‌ ve “Hayy ile Kayyum”‌ isimlerinden başka hiçbir isim bu kapsayıcılık salahiyetine sahip değildir. Ancak birincisi (Allah ismi) ilmi durum hasebince ikincisi (Hayy ve Kayyum isimleri) de lakap hasebince bu salahiyete sahiptir. “Allah, kendisinden başka ilah olmayandır. O Hayy’dır, Kayyum’dur.”‌[2] Hayy ve Kayyum isimleri bütün kemali sıfatları içerir. Çünkü Allah Teala’nın Hayy olması vücudun vücubuna delalet etmekle beraber sıfatlarının da kaynağıdır. Kayyumiyeti ise adet, müddet ve şiddet açısından tam ve kamil bir şekilde varlıkların devamı için kıyamda mübalağadır. Allah Teala’nın bu ismi fiili isimlerin hepsini içerir. Bu iki isim (Hayy ve Kayyum ismi) Hakk Teala’nın kendisine tecellide bulunduğu kimseler için ismi azamdır. Kim bu iki ismi –beyan diliyle değil- ayan diliyle zikrederse Allah’ı ismi azam ile zikretmiştir. Kim bu iki isimle Allah’ı çağırırsa cevabını verir ve ondan bir şey istediğinde kendisine bağışlar.

Bil ki yukarıda dillendirilen ismi azam gizlidir ve bu ismin gizli olmasının nedeni de her talibin hal dilini bilmemesidir. Eğer talip hal dilini bilmiş olsaydı rabbini çağırdığı her isim, ismi azam olurdu. Bu yüzden Bayezid Bestami’den ismi azam hakkında sorulduğunda dedi ki: “İsmi azam için bir sınır yoktur. Ama kalp evini Hakk Teala’nın vahdaniyeti için boşaltırsan her isim, ismi azam olur.”‌ Bil ki bazı isimler harflerden ve Bismillahirahmanirahim gibi bazı isimlerin de kelimelerden terkip olmuşlardır. İsimler terkiplerine göre bazı özelliklere ve tek olmalarına göre de başka özelliklere sahiptirler. Bu akakir’in[3] macunlara[4] olan nispeti gibidir. “

Molla Sadra 

Taqrib 

 [2] Bakara, 255

 [3] Tedavi için istifade edilen bitki

 [4] Birkaç ilacın karışımı olan ilaç

 [5] Kehf, 109

Allah Teâlâ’nın Hakiki ve Selbi Sıfatları -1

ALLAH'IN SIFATLARINA İNANCIMIZ