İranlı Türkmenlerin Gelenek ve Görenekleri -2
Türkmen düğünlerinde düzenlenen ilginç törenlerden biri, "seçme" törenidir. Buna göre sevinç ve neşesini göstermek isteyen, damat ailesine mensup bir erkek, evin çatısı veya yüksek bir noktaya çıkarak, küçük bir kutu veya diğer bir alameti göstererek, genellikle bir miktar para olan hediyeyi ve miktarını kalabalığa ilan eder, daha sonra, bunu düğüne katılan erkek misafirlerin arasına atar alameti ele geçirmeyi başararak tekrar atana veren, hediyeyi kazanacaktır. "seçme" törenine yalnız erkekler katılır ve kadınlar seyrederler. Büyük bir coşku içinde yapılan bu tören genellikle bir saat sürer ve 10 ila 12 alamet atılır.
Düğün günü yapılan törenler arasında güreş yarışmaları da çok ilginçtir. Yarışmaları kazananlara damadın yakınları tarafından, para, elbise veya bu gibi ödüller verilir. Bu ödüller ailenin büyükleri tarafından dağıtılır. Bu yarışma damadın akrabalarından birisinin, hoş geldiniz demesi ve "Emin" denilen yarışma hakeminin ödüllerin miktarını ilan etmesiyle başlar. Seyirciler yarışma sırasında taraflardan birisini teşvik etmekten kaçınır ve esasen teşvik adeti yoktur. Bu arada geniş mali imkanlara sahip olanlar tarafından düğün törenlerinde at yarışları da düzenlenmektedir. Ayrıca mahalli şarkıcılar "Dutar" denilen sazlarıyla düğün törenlerine renk katarlar.
Eskiden Türkmenler arasında var olan bir geleneğe göre, düğün töreninden iki veya üç gün sonra "gelin" baba evine dönerdi. Buna Türkmenler arasında "kaytarmak" denilir. Böylece gelin bir süre baba evinde ikamet eder ve bu arada çeyizini hazırlamaya çalışırdı. Tabii halihazırda özellikle şehirlerde bunun süresi iki veya üç gün civarındadır.
Türkmenler arasında var olan güzel geleneklerden biri de danışma adetidir. Eskiden Türkmenler arasında çok yaygın olan bu geleneğin esası işbirliği, saygı ve dayanışma ruhunun geliştirilmesidir. Düğün töreni veya diğer bir tören düzenlemek isteyen bir aileye komşu sayılan yedi ev, törene sahip çıkar ve yardım ederdi. Bugün bile birçok Türkmen ailesi bu güzel gelenek ve adete sıkı sıkıya bağlıdır.
Türkmen toplumunun ört ve adetleri, ailenin esasının güçlendirilmesine yöneliktir. Zira ailelerin güçlendirilmesi toplumun gücü ve itibarını arttırır ve bu toplumsal birimin sarsılmasına yol açabilecek her türlü teşebbüse, Türkmen toplumu kesin bir şekilde karşı çıkmaktadır. Dolaysıyla boşanmak Türkmen toplumunda asla hoş karşılanmaz, İranlı Türkmenler arasında da buna pek rastlanmaz. Genel olarak Türkmenler arasında boşanma aile büyükleri ve ileri gelenlerinin zaruri gördüğü çok nadir durumlar dışında asla hoş karşılanmayan çirkin bir teşebbüstür.
Türkmenlerin toplumsal özellikleri nedeniyle, Türkmenler arasında, nikahın muhtelif şekilleri vardır.
Türkmenler arasında yaygın olan bir tür nikaha "Alış-Barışmak" denilir. İki aile arasında yapılan bu nikaha göre kızını diğer aileye veren bir aile o aileden bir gelin getirir. Bu tür nikaha daha çok damadın düğün masraflarını karşılamakta güçlük çektiği durumlarda rastlanmaktadır. Bilindiği üzere bu tür nikahlar İran'daki kürt ve bahtiyari aşiretleri arasında da yaygındır.
Türkmenler de adamak olarak nitelendirilen Beşik kertmesi yoluyla çocuk yaştaki kız ve erkeklerin evlendirilmesi de Türkmenler arasında eskiden pek yaygındı. Bu daha çok birbirleriyle akraba olan iki aile arasında görülmektedir. Tabii bu tür nikahlar artık özellikle şehirlerde bunun neden olabileceği olumsuz sonuçlar göz önüne alınarak azalmıştır.
Kız veya erkek ailesi tarafından olumlu karşılanmayan adaylar, aşiretin büyük ve nüfuzlu ailelerinden birine sığınırlardı ve genellikle daha sonra ileri gelenlerin arabuluculuğuyla ailelerinin rızası ve onların evlenmesine zemin hazırlanırdı.
Azerbaycan Aşiretleri – İRAN (1)
İran Türkmen Düğün Töreni
