İslam ve Medeniyet-2
Medeniyet arapça olan temeddün kelimesinden gelmektedir. Temeddün kelimesi ise “mudun” kökünden gelmektedir. Bu kökün anlamı şehirleşme, şehirdekilerin huyunu, adabını ve ahlakını almaktır. Kanunu, düzeni ve sosyal hayatın diğer haletlerini, sosyal, siyasi, kültürel ve diğer konularda toplumun fertlerinin bir biriyle işbirliği yapmak anlamındadır.[1] Başka bir kitapta temeddün şöyle tarif edilmiştir: Şehirde yaşayanların ahlakını ve huyunu alıp cehalet ve bilgisizlikten şehirleşmeye ve insanlığa yönelmek şeklinde değişmektir.[2]
Fransalı büyük düşünür olan Wiil Durant temeddün’ün tarifiyle alakalı şöyle diyor: “Genel anlamda temeddün sosyal bir düzendir ki, varlığı neticesinde kültürel üretim olanaklı olur ve oluşmaya başlar. Temeddünde üç temel unsur var olmaktadır. Bu unsurlar şundan ibarettirler: Ekonomik, siyasi ve ahlaki kuralar bağlamındaki işlerde ihtiyatlı ve öngörüşlü (sonradan gerçekleşecekleri önceden kestirmek) olmak ve bilgi ve sanatı genişletmek için çabalamaktır. Temeddünün meydana gelişi hercü mercin ve güvencesizliğin bittiği yerde olanaklı olur. Zira korku ve tedirginlerin yok edildiği yerlerde meraklar başlar ve ibda ve üretime ihtiyaç hasıl olur. Bu durumdadır ki, insan kendini, onun yaşamını rahatlatacak araçları hazırlamasına ve ilim ve bilgi kesb etmeye sürükleyen yetiye teslim olur.[3]
Temeddünü Şekillendiren Unsurlar:
Bir medeniyetin şekillenmesi içi birçok unsur etkilidir. Burada önemli olan unsurlara değineceğiz:
İlim ve bilgi: Medeniyetin bir tabakasını ve en önemli temellerinden olan rükün ilimdir. İslam’da ilmin çok önemli bir yeri vardır. Kuranı kerimde ilme çok tekit edilmiştir. ““Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu”[4] şeklinde soru sorarak ilmin ne kadar yüce olduğunu belirler. Bir anlamda dolaylı bir şekilde bu ikisi bir biriyle mukayese edilmesinin yanlış olduğunu vurgular. Rivayetlerde de bu konuya tekit eden birçok rivayet görülmektedir: İmam Ali (a.s.) şöyle buyuruyor:
“Ey insanlar biliniz ki, ilim öğrenip amel edildiğinde ancak din kâmil ve doğru olur. Biliniz ki ilmi tahsil etmek malı tahsil etmekten daha vaciptir”[5]
Düzen ve Nazm: Düzen ve nazmden maksat cüzlerin arasında uyumluluk ve irtibat şekillenmiş bir şekilde her şeyin kendi yerli yerine koyulup dizilerek bir bütün olarak bir hedefe doğru hareket etirilmek anlamındadır. İnsanın yeryüzüne gelmesiyle ilk peygamberden tutun ta son Peygamber olan Hz. Muhammed’e (Allahın selamı hepsinin üzerine olsun) kadar sosyal ve içtimai düzenin şekillenmesi için bireysel ve toplumsal birçok kanun beyan etmişlerdir. İnsan bireylerinin bir birine karşı davranış biçimi hakkında, aile fertlerinin bir birine karşı vazifeleri, toplumun bireylerine, insanın içinde yaşadığı çevreye ve hâkimlere karşı vazifelerinin neler olduğu noktasında açıklayıcı kanunları beyan etmişlerdir. Bu konu da temeddünü şekillendirmede çok önemlilik arz etmektedir.
İslam ve Medeniyet-1
İslami Kültür ve Medeniyet - 2
Batı Medeniyetinde İslamın Rolü-5
Batı Medeniyetinde İslamın Rolü-4
Batı Medeniyetinde İslamın Rolü-3
