Önemli Farsça Nesirler (5)
TARİH-İ SİSTAN
Târîh-i Sistân: Büyük bir bölümü, o dönemde yazılmış olan Farsça güvenilir kitaplardan birisi de Târîh-i Sistân’dır. Bu kitap, birbirinden farklı iki dönemin farklı iki üslubunu taşıyan, iki kişi tarafından yazılmış olan birbirinden farklı iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümü, 444-445/1052-1053 yılına kadarki olayları, yani inceleme konusu ettiğimiz dönemin sonuna denk gelen Selçukluların hakimiyet döneminin başlarına kadarki olayları içermektedir. İkinci bölüm de bu tarihten sonra 725/1324 yılına kadar gelen olayları konu alır ve VIII/XIV. yüzyıl başlarında yazılmıştır. Bizim bu bölümde inceleme ve ilgi konumuz olan bölüm, kitabın bu birinci bölümüdür. Bu bölümde, bazı konular, Ebû Mueyyed-i Belhî’nin nesri gibi eski kitaplardan alınmadır. Geriye kalan yani kitabın büyük bir bölümü, müellifi bilinmeyen bir kişi tarafından yazılmış olan kısımdır. Bu müellifin yazı üslubu çok sade ve tabiidir, bu sadelik ve yazarın tabiat ve fesahatine yakınlık, onun nesrini Bel‘amî gibi eski büyük fasihlerle aynı dereceye taşımıştır. Bu kitap, her ne kadar söz konusu ettiğimiz dönemin sonlarında yazılmış ise de Arapça kelimelerden ve anlaşılması zor terkiplerden büyük bir oranda uzaktır. Kitabın konularından bazıları dilin, kelimelerin ve terkiplerin eskiliği açısından Sâmânî dönemi nesrinin üslubunu andırır. Cümlelerin kısa oluşu, ibarelerin anlaşılırlığı, fiillerin tam şekliyle kullanılışı ve bir bölümü bölgesel olan özel terkiplerin kullanılışı, bu kitabın kendine özgü özelliklerinden sayılmaktadır.
TERCUME-İ TEFSİR-İ
Tercume-i Tefsîr-i Taberî: Bu kitap, Muhammed b. Cerîr-i Taberî’nin Câmi’u’l-Beyân fi Tefsîri’l-Kur’ân adlı eserinin tercümesidir. Bu da Ebû Sâlih Mansûr b. Nûh’un emriyle, Târîh-i Taberî’nin tercüme edilmesine başlandığı yakın dönemlerde yine onun emriyle Farsçaya tercüme edilmiştir. Bu kitabın önemli olmasının nedenlerinden biri, kapsamlı oluşu, bir diğer nedeni de Kur’ân müfredatı ve terkiplerinin tercümesine karşılık Farsça kelime ve müfredatın büyük bir miktarını içeriyor olmasıdır. Bu kitaptan bazı bölümler, Tahran Saltanat Kütüphanesinde ve Âsitân-i Kuds-i Razavî Kütüphanesinde mevcuttur.
ZEYNUL-AHBAR
Zeynu’l-Ahbâr: Bu dönemin sonlarında kaleme alınmış olan güvenilir tarih kitaplarındandır. Bu kitabın yazarı, Gaznelilerin çağdaşı olan Ebû Sa’îd Abdulhayy b. Mahmûd Gerdizî-yi Gaznevî’dir. Kitabı, yaratılışın başlangıcından Gazneli Mevdûd b. Mes‘ûd döneminin sonuna kadar (432-440/1040-1048) olan olayları içerir ve milletlerin tarih, önemli günleri, bayramları ve gelenekleri ve alemdeki olayları kapsar. Nesir olarak da akıcı ve sade bir yapıya sahiptir. Gerdizî’nin en önemli özelliklerinden birisi, olayları özet bir şekilde açıklaması, ayrıntılara girmemesi ve önemli olayları açıklamış olmasıdır. Gerdizî’nin sözlerinde, Arapça kelimeler yeteri derecede kullanılmış ise de bununla birlikte onun yazı üslubu eski olup Sâmânîler dönemi üslubuna yakındır.
Önemli Farsça Nesirler (4)
Önemli Farsça Nesirler (3) Önemli Farsça Nesirler (2)
Önemli Farsça Nesirler (1)
