Önemli Farsça Nesirler (4)
NURUL-ULÜM
Nûru’l-Ulûm: IV/X. yüzyılın meşhur ariflerinden Şeyh Ebû’l-Hasan-i Harakânî’ye (ö.425/1033) ait olup tasavvufun temellerini konu edinmektedir. Bu eserin mevcut nüshasını öğrencilerinden birisi, mürşidinin ölümünden sonra seçmeler yapmış ve on bölüm halinde düzenlemiştir. Bu kitabın özel bir nüshası, Britanya Müzesinde mevcuttur ki Rus asıllı Ortadoğu bilimcisi Bertels, onu 1929 yılında Rus diliyle yayınlanan “İran” dergisinde bastırmıştır. Nûru’l-Ulûm, çok sade, akıcı, tatlı ve çekici bir üsluba sahiptir.
ŞEŞ FASL VE RİSALE-İ İSTİHRAC
Şeş Fasl ve Risâle-i İstihrâc: İran’ın eski müneccimlerinden olan Ebû Cafer Muhammed b. Eyyub Hasib-i Taberî’nin astronomi ile ilgili iki eseridir. Şeş Fasl, usturlab konusunu ele alan bir risaledir. Nitekim müellifin de belirttiğine göre, kendisine sorulan sorulara cevap noktasında yazmış ve burada usturlab ile ilgili tüm konulara değinmiştir. İstihrâc kitabı da astronomi konusu içinde yer alan “ömür ve onun bekası”nın bilinmesini içermektedir.
TARİH-İ BELAMİ
Târîh-i Bel‘amî: Bu eser, Tercüme-i Târîh-i Taberî olarak ünlüdür. Ancak bu eserde, Taberî’nin Târîhu’l-Umem ve’l-Mulûk adlı eseri dışında başka kitaplardan alınmış birçok konunun olmasından dolayı onu Bel‘amî’nin ismiyle anıyoruz. Elbette bu kitabı, Emir Mansûr b. Nûh-i Sâmânî’nin veziri Bel‘amî, o padişahın emriyle 352/963’te Târîh-i Taberî kitabından tercüme şeklinde başlamıştır. Ancak daha sonra İran tarihi ile ilgili olarak başka değişik kaynaklardan da yararlanmış ve Târîh-i Taberî’nin bazı bölümlerini de hiç almamıştır. Bu kitabın başında ve Mucmelu’t-Tevârîh ve’l-Kısas eserinde Ebû Sâlih Mansûr b. Nûh’un emri ve mütercim ve müellifin 352/963’te bu işe başlamasının nasıl olduğundan söz edilmiştir. Bu kitabın nesih hattıyla yazılmış birkaç nüshası elde mevcut olup bir iki defa Hindistan ve İran’da basılmıştır. Emir Mansûr b. Nûh-i Sâmânî’nin ünlü veziri ve Târîh-i Bel‘amî’nin mütercim ve müellifi, Ebû Ali Muhammed b. Muhammed b. Abdullah el-Bel‘amî, IV/X. yüzyılın ileri gelen şah-siyetlerindendir. Babası Ebû’l-Fazl Muhammed b. Abdullah el-Bel‘amî, 279/892’den itibaren İsmail b. Ahmed-i Sâmânî’nin, oğlu Ahmed ve Ahmed’in oğlu Nasr’ın veziri olup 326/937’de vezirlikten azle-dilmiş, 330/941’de de ölmüştür. Onun Bel‘amî olarak ün kazanmasının nedeni, onun ve geçmişlerinin Merv bölgesindeki “Bel‘amân”a mensup oluşudur. Kimileri de onun bu isimle anılmasının nedenini, geçmişlerinin Rum diyarındaki “Bel‘am”dan oluşuna bağlamışlardır. Ebû’l-Fazl’ın oğlu, yani Ebû Ali Muhammed, bir süre Ebû’l-Fevâris Abdulmelik b. Nûh (343-350/954-961) ve Ebû Sâlih Mansûr b. Nûh’un (350-366/961-976) vezirliğini yapmış, Târîh-i Bel‘amî’nin tercüme ve telifine de bu son padişahın emriyle başlamıştır. Gerdizî, ölüm tarihini, 363/973 yılı olarak yazmıştır.
Önemli Farsça Nesirler (3)
Önemli Farsça Nesirler (2)
Önemli Farsça Nesirler (1)
FARS EDEBİYATININ GELİŞİMİ
FARS ŞİİRİ ÖZELLİKLERİ-1
