Önemli Farsça Nesirler (2)
KISASUL-ENBİYA
Kısasu’l-Enbiyâ: İshak b. İbrahim b. Mansûr b. Halef-i Nîşâbûrî’ye ait bir eser olup konusu, Kelbî’nin (ö.146/763) “Kur’ân Kıssaları” konusunda İbn Abbâs’tan naklettiği rivayetlerinden aktarılmıştır. İshak b. İbrahim, kendi rivayeti ile Kelbî’nin rivayeti arasında yedi vasıta zikretmiştir. Bundan dolayı kaide olarak söz konusu ettiğimiz dönemde yaşamış olmalıdır.
İBN SİNA
İbn Sînâ’nın Farsça Kitapları: Büyük filozof Ebû Ali Sînâ’dan geriye birkaç Farsça kitap da kalmış olup tümünü bir tek isim altında zikretmemiz daha uygundur. Bu kitaplardan bir kısmının İbn Sînâ’ya ait olduğu kesin olup diğer bir kısmı da inceleme konusudur. Nitekim bunlardan bir kısmının Şeyhin eserlerinin tercümesi olması da mümkündür. Çoğunlukla da bu eserler, VI/XII. yüzyıl ve sonrasının nesir özelliklerini taşımaktadır. Şeyhin kitapları arasından Dâniş-nâme-i Âlâî ve Nabz kitabının ona ait olduğu kesindir. Şeyh, Dâniş-nâme-i Âlâî veya Dâniş-nâme-i Âlâîyye ya da Hikmet-i Âlâî veya Hikmet-i Âlâîyye’yi Alâuddevle Kâkûye’nin isteği üzerine yazmış ve bu eserin başında belirttiğine göre, onu mantık, tabiiyât, heyet, musikî ve metafizik konularını araştırmak amacıyla düzenlemiştir. Fakat mantık, ilahiyat ve tabiiyât bölümleri dışındakilerini yazmaya muvaffak olamadı. Kitabın geri kalan bölümlerini, (heyet, hendese, hesap, musikî) kendisinden sonra öğrencisi Ebû ‘Ubeyd-i Cuzcânî, Şeyhin çeşitli kitaplarından tercüme etme şeklinde üzerine aldı ve bunlardan musikî bölümünü Kitâbu’ş-Şifâ’nın musikî bölümünden tercüme etti. Bu kitabın birkaç nüshası elde mevcut olup üç kez basılmıştır. Bu kitabın önemi, birincisi ilk defa Farsça olarak yazılmış olan Meşşâî felsefesinin tam bir dönemini içeriyor olmasıdır. İkinci olarak da Farsça Mantıkî ve felsefî birçok kavramı içeriyor olmasıdır. Risâle-i Nabz ise, organların, unsurların, huyların ve tabiatların yaratılış niteliği, nefes ve nabzın devreleri ve onların türleri ve niteliklerinin incelenmesini konu alır. Bu kitap, tıp konusunda yazılmış ilk kitaplardan olup birçok Farsça bilimsel kavramı içermektedir. İbn Sînâ’ya nisbet edilen diğer Farsça risaleler, genellikle onun Arapça yazmış olduğu risalelerinin tercümeleridir ve bunların tümü onun döneminden sonra Farsçaya tercüme edilmiştir.
HİDAYETU-L-MUTAALLİMİN FİT-TİB
Hidâyetu’l-Muta‘allimîn fi’t-Tıb: Ebû Bekr Muhammed b. Zekeriyyâ-yi Râzî’nin öğrencilerinden Ebû’l-Kâsım Mukâni‘î’nin öğrencisi Ebû Bekr (veya Ebû Hekîm) Rebi’ b. Ahmed-i Ahvînî-yi (veya Ecvînî) Buhârî’nin eseridir. Bu kitap, IV/X. yüzyılın ikinci yarısının ortalarında kaleme alınmış olup tıp konusunda orta derecede sayılan eserler arasındadır. Bu kitabın bir nüshası, İstanbul Fatih Kütüphane-sinde, diğer bir nüshası da İngiltere Bodleian Kütüphanesinde mevcut olup basılmıştır. Nizâmî-yi Arûzî, Hidâye’yi “orta kitaplar”dan, yani tıp konusundaki ortalardan saymış ve onu Mücmelattan sonra okunması gereken kitaplar arasında zikretmiştir.
Önemli Farsça Nesirler (1)
FARS EDEBİYATININ GELİŞİMİ
Kısaca Fars Edebiyatı
Farsça ve Fars Edebiyatı
Türk Aynasında Farsça
