İran Musikisi

Musiki, uçsuz bucaksız İran ülkesinin, kökleri geçmiş yüzyıllara uzanan millî ve kültürel kimliğinin ayrılmaz bir parçasıdır. Bir takım kabartmaların, heykellerin ve hatta milattan önce 8. yüzyıla tarihlenen başka antik eserlerin varlığı bu topraklarda çok eski zamanlardan beri musikinin yaygın olduğunun göstergesidir. M.Ö. 3500 yılına ait olan ve üzerinde birkaç çalgıcı ve okuyucunun tasviri bulunan “Çağâmîş”‌ mührü bu belgelerden birisidir. Bu tasvirde görülen ve çalınmadan önce akort edilmesi gereken “çeng”‌ aleti, İranlıların bu tarihten önce bile, musikiyle geniş ölçüde tanıştıklarını açıkça göstermektedir.

 İran’da musikinin yaygınlaşması ve gelişmesi, zaman içinde kimi iniş çıkışlarla karşılaşmışsa da, genellikle İranlıların toplumsal hayat alanında güçlü ve renkli bir varlığa sahip olmuş; hatta İslam sonrası İran’da da hayatını devam ettirmiştir.

Zagros Sıradağları’nın etek ve ovaları, yüksekliği ve su kaynaklarına ulaşımın kolaylığı neticesinde, göçebe İran halkının ilgisini çekmiştir. Bu önemli sebep, geçmişte Med’ler gibi büyük medeniyetlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Med uygarlığından İran İmparatorluğu’nun direği olarak bahsetmek mümkündür. Çünkü Ahameneş İmparatorluğu’nun ortaya çıkmasına ortam hazırlamış, kültür ve sanat açısından İran tarihinin ışıldamasını sağlamıştır.

Loristan kültürel ve sanatsal geçmişinin Hz. İsa’nın doğumundan önceki binyıllara dayandığı antik antik dikilitaş ve tarihi yazıtlardan anlaşılmaktadır. Sanata, özellikle de müziğe bu toprakların insanları ileri derecede ilgi gösteriyordu. Bu toprakların insanları müzik başta olmak üzere sanata ileri derecede ilgi gösteriyordu. Bu anlamda eski kitabelerde kazınmış sazlara ve müzisyenler örnek gösterilebilir.

Loristan geleneksel müziği, diğer geleneksel musikiler gibi o bölgenin insanlarının gelenekgörenek, inanç ve dünya görüşünden alıntılar yapmıştır ki bunun kökleri yine Loristan’ın antik tarihine dayanmaktadır.

Her biri farklı nağmelerle, tarihi olaylar, dini mazmunlar ve toplumsal inançlar v.b. konular doğrultusunda eserler ortaya koyan Loristan musikisi, beste ve makam olmak üzere başlıca iki bölümden oluşmaktadır.

Loristan musikisinde, musikiye has fasılları takip eden makamın özel bir yeri vardır. Bunu da genel olarak birkaç bölüme ayırmak mümkündür; tasavvuf, motivasyon, hamâsi, ve fasıl. Hepsinin de kendine has konuları vardır.

Motivasyon müziğine örnek olarak; bölge insanların ekin ekerken ve mahsullerini toplarken, mahsullerinin iyi olmasından dolayı Allah’a şükürlerini dile getirmek için mırıldandıkları sözlerdir.

Musiki fasılları, bu musikiye ait belirli kurallardan müteşekkil okuma tarzını takip etmektedir. Antik köklerini günümüze kadar korumuş olan bu makama örnek olarak, Loristan geleneksel müziğinde istifade edilen Mahur makamını örnek olarak gösterebiliriz.

Çeşitli tarihi olaylar içerik bakımından vokal müziğin sözlü kısmının büyük bölümünü teşkil etmektedir. Örnek olarak Şahname ve İran aşk hikayeleri okumalarını gösterebiliriz.

Bu bölgenin makamları ve derlemeleri fasıl bakımından, Mahûrçargah ve Deşt makamını takip etmektedir.

İran Sanatları-6

İran Sanatları-5

İran Sanatları-4