IV/X. Yüzyılın Büyük Şairleri (1)
EBU ŞEKURİ BELHİ
Ebû Şekûri Belhî, hiç şüphesiz IV/X. yüzyılın büyük üstad şairlerindendir. Ondan geriye kalan şeyler onun şiirdeki maharetini açık bir şekilde göstermektedir. Bununla birlikte onun ismi, kendisinden söz eden hiçbir kaynakta zikredilmemiş, tümünde sadece künyesi (Ebû Şekûr ya da Bû Şekûr) zikredilmiştir. Yaşadığı yüzyıl, Rûdekî döneminin sonları ve Firdevsî döneminin başlarıdır. Bir başka ifadeyle, birincisinin yaşamının son dönemini, ikincisinin de hayatının ilk dönemlerini idrak etmiştir. Bu anlam, Ebû Şekûr’un Rûdekî’den aldığı, Firdevsî’nin de Bu Şekûr’dan aldığı mazmunlardan anlaşılmaktadır.
Onun yaşamının başlangıcındaki durumu hakkında bir bilgimiz yoktur. Bildiğimiz şey, onun kendi vatanı Belh’ten Buhârâ’ya göç etmiş olduğu ve buradaki yaşamını, emirleri ve dönemin ileri gelenlerini övmekle geçirdiğidir. Onun eserlerinden dağınık beyitler elde mevcut olup bunların bir kısmı ondan geriye kalmış olan kasideleridir. En önemli eseri, 336/947 yılında tamamlamış olduğu Mutekarib bahrinde yazmış olduğu Âferînnâme adlı manzumesidir. Ondan geriye kalmış olan beyitler, bunu söyleyen kişinin şiirlerinde öğüt, hikmetli söz ve meselleri kullanmaya büyük özen gösteren bir kişi olduğu anlaşılmaktadır. Bundan dolayı, Âferînnâme, daha çok hikmetli şiir yapısını taşımaktadır. Ebû Şekûr’un Âferînnâme’deki şiirleri, akıcı, zor anlaşılırlıktan uzak ve sorun taşımayan bir tarzdadır. Nasihat ve hikmetli öğütleri içermesi de ona özel bir güzellik bağışlamıştır. Âferînnâme dışında onun iki mesnevisi daha vardı ki bunlara ait birkaç dağınık beyit elimizde mevcuttur. Bunlar dışında onun kaside, kıta ve rubailerinden geriye kalan bölümler de mevcut olup onun sözdeki üstatlığının ve maharetinin bir işaretidir. Şu beyitler onun Âferînnâme’sinden alınmıştır:
Akıllı kişi, akıl padişahtır der, zira havas ve avam üzerine buyruktur.
Akıl için insan bedeni askerdir, tüm şehvet ve arzu ona hizmetkardır.
Dünyayı ilimle bulmak mümkün, eğirmek ve dokumak ancak ilimle olur.
EBULMUEYYEDİ BELHİ
İsmini IV/X. yüzyıl yazarları arasında da göreceğimiz Ebû’lMueyyedi Belhî, bu yüzyılın da en ünlü şairleri arasında sayılmaktadır. Adı, IV/X., V/XI. ve VI/XII. yüzyılların kimi kaynaklarında tekrarlanmıştır. Belh şehrinde doğmuştur. Sahip olduğu tüm üne rağmen onun hayatı ile ilgili tam bir bilgi yoktur. Bildiğimiz onun IV/X. yüzyılın ilk yarısında yaşamış meşhur şairlerden olduğudur. Zira onun adı, 352/963 yılı dolaylarında yazılmış olan Târîhi Bel‘amî’de zikredilmiştir. Bilinen ünlü eseri, daha sonra kendisinden söz edeceğimiz nesir olarak yazılmış Şâhnâmei Bozorgi Mueyyedî adlı eseridir. Bunun yanında başka manzum eserleri de olup kendi döneminin büyük şairlerinden sayılırdı. Yûsuf ile Zuleyhâ hikayesini Farsça nazım şekliyle yazan ilk kişi odur. Bunun dışında bir bölümü Farsça lügat kitaplarında ve tezkirelerde delil olarak aktarılan başka şiirleri de vardır.
Farsça Şiir Üslubu -7
Şems Divanında Aşkın Sesi -2
FARS EDEBİYATININ GELİŞİMİ
Ebû Mansûr Şâhnâmesi (2)
FARS ŞİİRİ ÖZELLİKLERİ -2
