İran El Sanatları

Dokumacılık

Köylerdeki dokuma sanatına ülkenin en ücra köşelerinde dahi rastlanır ve bunun en büyük sebebi de, dokumacılıkta kullanılan ham madde ve gereçlerin kolaylıkla bulunmasıdır ve sonuçta da Safavîler döneminde altın çağını yaşamış olan İran dokumacılığı, üstün kaliteli ipek ürünler, kadife ve sırmalı ipek gibi birçok ürünü sunmaktadır.

İpek dokumacılığı XVI. yüzyılda Horasan, Teberistan, Gorgan, Geylan, Azerbaycan ve Fars'ta yaygınken günümüzde genellikle İsfahan, Yezd ve Kaşan'da yapılmaktadır. Kerman'da üstün kalitede üretilen ipek şallar vb. sayesinde bölge dokumacıları ipek üretimine yönelmiştir.

Bir diğer önemli mensucat ürünü olan Aba'nın en kaliteli üretildiği yer Nain'dir. Bunun dışında İsfahan, Kerman, Şadigan ve Şuşter'de de Aba üretim atölyeleri vardır.

Halıcılık

Ülke el sanatları arasında çok önemli yeri olan ve dünyaca ünlü İran halıcılığı iktisadi açıdan petrolden sonra ikinci sırada yer alır.

Halıcılık sayesinde yüz binlerce İranlı geçimini sağlamaktadır (yani bu kesim yün ve pamuk işlemesi, motif ve tasarım, renk ve halıcılık için gerekli olan aletlerin üretimi, halı dokuma makinelerinin yapımı, nakliye depolanması vb. işlerde çalışmaktadırlar). Ayrıca bu sektöre yüklü miktarda sermaye yatırılmıştır.

1996 yılında İranlı halıcılar, 1.580.962 milyon Riyal değerinde, 4.674.525 m²'lik toplam 1.346.282 parça halı üretmişlerdir ve aynı yıl 861.229 haneden, ülke nüfusunun 5.414.710'u halı ve kilim sektöründe çalışmaktadır.

Madenî Eserler

Yapılan kazı çalışmalarında çıkartılan bakır ve altın süs eşyaları çok eski devirlerde İran platosunda altın işlemeciliği ve kuyumculuğun ne derece önemli olduğunun bir delilidir.

Altının değeri sayesinde tarih boyunca ayakta kalan bu sanat dalı, günbegün gelişip, zenginleşmiş ve hatta sadece elle üretilen bu madenlerin atölyeleri İran'ın birçok şehrine yayılmıştır.

Bu atölyelerde, bayanların her zaman gözdesi olan bilezik, gerdanlık, küpe ve yüzük dışında diğer altın ve gümüş eşyalar yani tepsiler, bardak kulpları, vazo, şamdan vb. kuyumcuların hünerli elleriyle üretilmektedir.

Kuyumcu atölyeleri genellikle İran'ın tüm eyaletlerinde özellikle de İsfahan, Horasan, Azerbaycan ve Mazendaran'da çok yaygındır.

Eski devirlerde bakır kaplar üzerine yapılan kalem işlemeciliği İslam sonrası dönemlerde daha da zenginleşti. Bu dönemlerin en büyük özelliği, üzerlerinde Hüsn-i hat ile yazılan Kuran ayetleri ve edebi eserlerin bulunmasıdır ve ayrıca, bu tarihi süs eşyaları dünyanın en gözde müzelerinde sergilenmektedir.

Bu sanat alanının bir diğer ürünleri olarak ta Burucerd'te ki Alman gümüşü üretim, Zencan kaşık-bıçak ve Necefabad'taki çatal-kaşık atelyelerini sayabiliriz.

Seramik ve Toprak Kaplar

İnsanlık tarihinin en eski el yapımı kalıntıları sayılan toprak kaplar, çok eski devirlerden bu yana birçok oluşum ve gelişim aşamasından geçmiştir.

Bir görüşe göre, İran platosu çömlekçiliğin ilk ana yurdu sayılmakta ve binlerce yıl önce bu kültür (10 ila 12 bin yıl arası tahmin edilmekte) buradan başka yerlere yayılmıştır.

Seramik ve toprak kaplar, tarih boyunca şehir ve köy halkının ihtiyaçlarına cevap vermiş ve İslâm sonrası dönemlerde de gelişmiştir.

Zamanında Nişabur, seramik üretilen en önemli yerlerden biri sayılıyordu ve genellikle üretilen seramik kaplar Kuran ayetleri ve İslami nakışlarla süslenirdi. Günümüzde bu eserler koleksiyoncuların ve müzelerin vazgeçilmezleri arasında yer almaktadırlar.

Diğer el işi sanatları olarak ta, Şiraz, İsfahan ve Tahran'daki Kakmacılık, İsfahan, Kaşan ve Tebriz'de Mine işlemeciliği, Urumiye ve Senendec'te ağaç oymacılığı dile getirilebilir.

Yazdır