Azerbaycan Aşiretleri – İRAN (1)
Azerbaycan aşiretlerinin özel gelenek ve görenekleri
İran'ın Azerbaycan bölgesi doğu, batı ve Erdebil illerinden oluşmaktadır. Azerbaycan bölgesi eskiden beri, İran'ın önemli tarım ve hayvancılık merkezlerinden biridir. Bu bölgedeki yayla ve kışla şartlarıyla merâların bulunması sonucu göçebe hayat gelişmiştir. Doğu Azerbaycan ilinin kuzey bölgesinde ve aras nehrinin kıyısında bulunan Mugan Vadisi İlseven aşiretinin yaşadığı bölgedir. Bu ilin batı bölgesiyse Arasbaran aşiretlerinin kışladığı bölgedir. İlseven'ler, "Erdebil" ve "Meşkin şehir" aşiretleri olarak iki gruba ayrılmışlardır. Bu göçebe aşiretler yazı, Sebelan dağının yayla bölgesinde ve kışı da Erbedil ve Meşkinşehir etrafında kışlarlar. Arasbaran aşiretleri de Karadağla Sebelan dağlarında yaylaya çıkar ve Mugan Vadisindeki Arasbaran deresindeyse kışlarlar.
Sebelan dağının güzel ve yemyeşil doğal manzaraları ve etekleri, binlerce aileden oluşan İlseven aşiretlerinin bahar ve yaz aylarındaki misafirhanesi ve konaklama yeri sayılır. İlseven aşiretleri, Deşti Mugan'la Sebelan arasındaki 200 km'lik bir mesafeyi coşkulu bir şekilde katedip, bu bölgede yaylaya çıkarlar.
Bir çok bilim adamının görüşüne göre, Azerî dili kök ve tarihî bağlılık açısından Altaik dil grubuna bağlı olup, çok eski tarihte orta Asya'nın geniş steplerinde ve Yeni-Sei ırmağı kıyılarında yaşamış türk kavimlerin göçleri veya kurdukları uzun süreli hükümetler sayesinde yayılmıştır. Öyle ki Azerî dili Suriye, balkan yarımadası ve Kara denizin bazı bölgelerinde de konuşulmaktadır.
Azerbaycan'daki göçebe aşiretleri kışlar ve Ekim ayında bunu baharın ikinci ayına kadar sürdürürler. İlseven aşiretleri, yiğit, dayanıklı ve cesur olup, usta bir nişancı ve iyi birer avcıdırlar. İlseven mensubu kimseler, uzun boylu, güçlü ve iri yarı bir yapıya sahiptirler. İlseven aşireti müslümandır.Siyasi ve toplumsal yapılanma açısından İlsevenler, çeşitli taifeden oluşmaktadır. Her bir taife de alt birimlerden oluşmaktadır. En küçük toplumsal birim de aile ocağıdır. Baharın ilk ayının sonlarında taifelerin başkanları bir araya gelir ve göç tarihini belirlerler. Yapılan toplantı sonrasında boy başkanları aşiret başkanlarına müracaat eder, göçün tarihi, güzergâhı, her bir taifenin yola çıkma zamanı, konaklama yerleri hakkında görüşmeler yaparlar. Kararların alınmasından sonra başkanlar, Taifenin konakladığı bölgeye geri döner ve göç tarihini boy mensublarına iletir.
Bunun ertesi günü, göç hazırlıkları yapılır. Hayvanların yünleri traş edilir. Çevre köylerde yaşayanlara emanetler bırakılır. Geçmişte göç, deve ve at kullanılarak yapılırdı. Günümüzde göç, kamyon, pikap, traktör kullanılarak yapılır.
Göçebe aşiretleri arasındaki iş bölüşümü, yaş ve cinsiyet temelinde yapılır. Aşiret erkekleri, alış-veriş, göç işleri, düğün işleri, keçe yapma, idari işler alanında görev yapar ve çalışırlar.
Azerbaycanın örf ve gelenekleri
Eski Hanedanlar ve İran Gelenek-Görenekleri
kültür
