FARS ŞİİRİ ÖZELLİKLERİ -2
Bu da kendi başına sonraki yüzyıllarda Fars dilindeki musikî vezinlerinin değişmesi ve tedrici olarak değişme sürecine girmesine doğrudan etki etti. Zira bu da çok tabii bir durumdu. Bunun yanında birçok şiirin bu dönemlerde musikî edasıyla birlikte söylendiği noktasına işaret eden rivayetler de bize ulaşmıştır.
Böyle bir durumda da ister zor ister kolay olsun vezin için okunan beyitlerin bir sorun çıkarmadığı açıktır. Oysa aynı beyitlerin okunması sahip oldukları kendilerine özgü yapıdan uzaklaşınca onlara tabii olmayan bir hal verir.
6) Şiirdeki mazmun ve düşüncenin yeni oluşu da bu dönemlerdeki şiir özelliklerinden birisidir. Zira şairler, kendilerinden önce oluşturulmamış ve uğraşılmamış yeni mazmunlarla uğraşmaktaydılar.
Hatta Arap edebiyatından iktibas edilmiş olan ve Farsça söyleyen şairlerin zevkiyle uyumluluk teşkil eden mazmunları da kullanmamaktaydılar. Böyle bir durumda şairin, kendinden öncekileri taklit ve tabi olma yerine, yeni şeyler bulmak zorunda olması da ortadadır.
Bu durumun ruhsal sonucu da şairde, çeşitli konulara ve mazmunlara girmek, zaaf ve hataya düşürecek şeylerden kaçmak için yeni mazmunlar bulma gücü meydana getirir ve onu sağlamlaştırır. Yeni terkiplerin, yeni ve gönle hoş gelen istiarelerin getirilmesi, ister duygusal, ister aklî, hayalî, vehmî, kişisel ve genel olsun teşbihlerin çeşitliliği vasıfların çeşitliliğindeki maharet bu dönem şiirinin özelliklerindendir.
7) Bu dönem şiiri özelliklerinden birisi de şairlerin sosyal durumunun ve yaşantısının açık bir şekilde yankısı ve sarayların, askerî ve siyasî olayların kendilerinde yankı bulmasıdır.
Bu durumun temel sebebi, şairlerin maddî ve dış çevre ile olan aşinalıkları ve gerçeği görme ve yine onların hayal ve vehimler alemini daha az dikkate almalarıdır.
8) Bu dönemin sonunda şairler, derin boyutlu anlamlar çıkarmaya ve yeni terkipleri, ilk defa kullanılan mazmunları ve ender bulunur teşbihleri getirmeye yöneldiler.
Onların şiir tarzında Sâmânîlerin ilk dönem şiir tarzına nisbetle değişiklikler arz etmesinin nedeni de budur. Hatta ‘Unsurî gibi bir grup şair tarafından bilimsel düşüncelerden yararlanma konusu da şiire girdi ve bilimsel mazmunların icadı için de kullanılır hale geldi.
9) Bu yüzyıl söz sahiplerinin büyük bir çoğunluğunun müreffeh yaşantısı ve onların emirler, vezirler, zengin insanlarla olan ilişkileri, coşku dolu toplantılarda iyi ve hoş vakit geçirmeleri, bu dönem şiirinde sürekli mutluluktan, sevinçten, işretten daha çok söz edilmesi ve nâmertlikten, ümitsizlikten, kötü görmekten, inzivadan ve halktan kopmaktan vb. konulardan daha az söz edilmesi için bir vesile olmuştur.
Bundan dolayıdır ki okuyucu, bu dönem şiirini okumakla hayalci ve üzüntüye sevk edici şiirleri okuma sonucu içine girdiği rehavet ve uyuşukluktan çok sevinç ve neşe bulur. Hatta cihanın vefasızlığından, insanların nâmertliğinden söz edildiği konularda bile şairler, kendi sözlerinden olumlu sonuçlar almışlardır.
FARS ŞİİRİ ÖZELLİKLERİ -1
Türk Aynasında Farsça
Çağdaş İran Şiiri
Farsça ve Fars edebiyatı
ŞAİR UNSURİ
