İSLAM ÖNCESİ IRAN TARIHI -3

"İskender" Ahameniş devletinden kalma İran eşrafıyla yakınlaşma ve anlaşma yolunu benimseyerek 3. "Daryuş"un kızı "Ruşenek"i kendine eş olarak seçti ve komutanşarını da İranlı kızlarla evlenmeleri konusunda teşvik etti. Hatta İran kıyafetleri giymeye bile ilgi gösterdi.

Ancak, fetihlerden daha çok maddi kazanç sağlamayı hedefleyen Yunanlı askerlerin çoğunluğu bu davranışları pek desteklemediler, O (M.Ö.) 323 yılında Batı Asya’ya dönüş yolunda Babil’de öldü. İskender’in veliahdı yoktu. Komutanları da ittifak yolunu tercih ettiler.

"sulukiler" (İskender’in İran’daki halefleri) vergi ödemek şaruyla İran’ın eşraf eyaletlerinin iç işlerinde bağımsızlığını kabul ederek onları kendilerine bağlamaya çalıştılarsa da İranlılar, yabancılarla mücadele güdüsü ve bağımsızlık kazanma ümidiyle itaatsizliklerini artırdılar .

Bu ortamda Park kumandanı "Eşk" (M.Ö.) 245 yılında "Sulukiler"e karşı büyük bir ayaklanma başlattı. Eşkaniler’in sosyal düzeni ve askeri yapılanması, Pehlivanlar diye adlandırılan süvari asilzade tabakaya dayanmaktaydı.

Büyük toprak sahipleri ve kabilelerin yüneticileri olan Pehlivanlar, diğer yarı başımsız hükümetlerle birlikte Eşkani Muluk’ut-Tavayifi sisteminı kurdular. Eşkani şahı bütün eyaletlerin şahlarına kumanda etst de, ona tabi olan şahlar iç işlerinde bağımsızdı.

Eşkaniler İran’ın kuzey doğusundaki "Pehlu"dan geldikleri için "Pehlevi" olarak da adlandırılırlar. O dönemde kullanılan Farsça’ya "Orta Farsça" denir. "Orta Farsça" Sasaniler zamanında da kullanılmaya devam etti, bu yüzden onu "Eşkani Pehlevi" ve "Sasani Pehlevi"olarak ikiye ayırmışlardır. "Eşkani Pehlevi" kültürünün temel özelliği Pehlivanlık kültürü idi iki süvari bir halife ve büyük topraklara sahip büyük bir ev şeklinde simgeleşiordu. Firdevsi’nin Şahnamesi’ne yansıyan İran milli destanlarının ortaya çıkışı , Eşkaniler dönemine rastlamaktadır .

Eşkaniler hakimiyrtlerinin son yıllarında iki büyük grubun hoşnutsuzluğuyla karşı karşıya kaldılar. Bunlardan biri Eşkanilerin Rumlar karşısındaki yetersizliğden şikayetçi olan süvari sınıfı, diğeri ise diğer dinlerin yayıldığı ortamda Zerdüştiliğin durumunun uygun olmadığını düşünen Zerdüşt müritleri idi.

Bu iki grubu yakınlaştırıp Eşkanilerin yıkmak için siyasi güç elde etmeyi başaran kişi, Sasan oğlu Babek oğlu Erdeşir idi, Pars Anahita mabedinin rahibiydi ve oğlu Babek Pars komutanlığını yürütmekteydi.

Eşkanilere büyük bir düşmanlık besleyen "Erdeşir", iktidara ulaştıktan sonra ayaklanma başlattı ve Eşkani devletinin müttefiklerini mağlup ettikten sonra (M.Ö.) 226 yılında son Eşkani Padişahı "5.Erdevan"a galip gelerek Sasani silsilesini kurmayı başardı.

Bu yolda Zerdüşt din adamları Erdeşir’in en önemli müttefikleri idiler. "Erdeişr" Muluk’un-Tavayifi sistemini kaldırıp, büyük hakimin gözetimi altında idare edilen güçlü bir merkezi yönetim sistemi kurdu.

İSLAM ÖNCESİ IRAN TARIHI -2

İSLAM ÖNCESİ IRAN TARIHI -1

İran Tarih ve Medeniyeti

Yazdır