73 F?rka Hadisi-1

Ehli Sünnet ve ?ia hadis kitaplar?nda ?u hadis nakledilmi?tir; “Musa’dan sonra ümmeti yetmi? bir f?rka, ?sa’dan sonra ümmeti yetmi? iki f?rkaya ayr?ld?.

?bni Hazm’?n içinde oldu?u bir grup Müslüman ara?t?rmac? s?z konusu hadisi senet aç?s?nda itibars?z bilmi? ve bunu kabul etmemi?lerdir. Fahru’l-Razi ve Ebu’l-Hasan E?’ari’nin içinde olduklar? bir grup da bu hadis hakk?nda susmay? tercih etmi?, inkâr ve kabul hususunda bir ?ey s?ylememi?lerdir. Uçüncü grup bu hadisi kabul etmi? ve yetmi? üç f?rkay? say?p kurtulu? ehli olan f?rkay? belirlemeye çal??m??lard?r.[2]

Her halükârda Ehli Sünnet ve ?ia kitaplar?nda bu hadisin defalarca rivayet edilmesi ve bundan yararlan?lmas? belki de senet aç?s?ndan s?hhatine delil olarak kabul edebilir.[3] Bu yüzden s?z konusu hadisin içeri?i ve delaletini incelememiz gerekir ki sonraki iki konuda bu aç?klanacakt?r.

Hangi F?rkalar ve Ne Zaman?

S?z konusu hadisin delaleti hakk?nda gündeme gelen ilk soru ?udur; yetmi? üç f?rkadan kas?t hangi ?slamî f?rkalard?r? E?er kas?t as?l ve mihverî f?rkalar ise bunlar?n say?lar? yetmi? üçten azd?r. Ama e?er kas?t bu as?l f?rkalardan ayr?lm?? f?rkalar ise bunlar?n da say?lar? yetmi? üç f?rkadan fazlad?r.

Bu soruya farkl? cevaplar verilmi?tir. Biz burada bu cevaplardan sadece iki tanesini nakletmekle yetinece?iz.

a- Yetmi? üç say?s?ndan kas?t ?slami f?rkalar?n gerçek say?s? de?ildir. Bilakis bu, ?slam peygamberinden sonra ?slam dünyas?nda ortaya ç?kacak f?rkalar?n çoklu?unu kinaye ile dillendirmektedir. Nitekim T?vbe süresinin 80. ayetindeki yetmi? say?s?ndan kas?t münaf?klar?n hiçbir zaman ilahi ma?firete mazhar olamayacaklar?d?r. Yani yetmi? say?s? gerçek anlam?yla kullan?lmam??t?r.

Ancak rivayetin ak???na dikkat edilirse ?ncelikle Yahudi ve H?ristiyan f?rkalar?n? 71 ve 72 say?lar? ile zikretmekte ve ard?nda ?slam ümmetinin f?rkalar? hakk?nda 73 say?s?n? dillendirmektedir. Dolay?s?yla hadisin ak??? ile yukar?daki aç?klama birbirine uymamaktad?r.[4]

b- ?slami f?rkalar (Milel ve Nihal) hakk?nda kitap kaleme alan yazarlar?, bu hadisi ?slami f?rkalara uyarlama hususunda en çok zorlayan ?ey onlar?n bu hadisi kendilerinden ?nce yani ?slam’?n ilk üç asr?nda ortaya ç?kan f?rkalara uyarlamaya çal??malar?d?r. Hâlbuki hadis ?slam ümmeti içinde ç?kacak f?rkalar? dile getirmi? ve bunun zaman?n? belirlememi?tir. Dolay?s?yla s?z konusu hadiste zikredilen say? ?slam ümmetinin bütün hayat? boyunca ortaya ç?kabilecek f?rkalar? dillendirmi? olmas? mümkündür. Ba?ka bir ifade ile her d?nem ve as?rda bir f?rka ortaya ç?kabilir ve bu f?rkadan da de?i?ik gruplar zuhur edebilir. Nihayetinde de 73 as?l ve mihverî f?rka ve bunun de?i?ik kollar? ortaya ç?kacakt?r. Zira s?z konusu hadis senet aç?s?ndan kabul edilir ve bunun peygamberin s?zü oldu?u benimsenirse bu say? kesinlikle tahakkuk bulacakt?r. Her ne kadar as?l ve fer’i f?rkalar? kesin bir ?ekilde belirleme imkân? olmasa da bizim yukar?da dillendirdi?imiz faraziye bunun en mant?kl? aç?klamas?d?r.[5] 

[1] Bkz. Buhus fi’l-Millel vel-Nehl, Ayetullah Cafer Subhani, c. 1, s. 21–24 ve 38–39.

[2] El-Fark Beyne Firak, s. 6, Muhammed Muhyiddin’in ?ns?zü.

[3] Buhus fil-Millel vel-Nehl, Ayetullah Cafer Subhani, c. 1, s. 23.

[4] Buhus fil-Millel vel-Nehl, Ayetullah Cafer Subhani, C. 1, s. 35.

[5] El-Fark Beyne Firak, s. 7, Muhammed Muhyiddin’in ?ns?zü.

Hadisin Do?rulu?u

?slam-Hadis

Ahlak-Hadis