Tezkiye
Kişinin kendisini ve insanları kirlerden temizlemeye çalışması, Yaratıcı’nın yüklediği önemli bir kulluk görevidir…
Resullerin görevi de buydu. Vahiy ile benliklerini ve toplumları arındırmaya çalışmak için gönderdi Yaratan onları…
“Allah, müminlere içlerinden Allah’ın ayetlerini okuyan, onları arındıran (yuzekkîhim), Kitabı ve hikmeti öğreten bir Resul göndermekle büyük bir lütufta bulunmuştur. Oysa bundan önce apaçık bir sapıklık içindeydiler.”(1)
“Size, sizin içinizden bir Resul gönderdik ki; size ayetlerimizi okusun; sizi temizlesin (yuzekkîkum)… Size Kitabı (Kur’an’ı) ve hikmeti (içindeki hükümleri) öğretsin; bilmediğiniz şeyleri size bildirsin.”(2)
Takva da bu değil mi?.. Vahiy ile yunmak, temizlenmek, arınmak demektir…
Kirlerden temizlenip aklanmadan; kurtuluş, kapılarını açmıyor insana:
“O (benliği) temizleyip arındıran (zekkâhâ”); kurtulmuştur. Kim de onu kirletip günaha gömülürse; zarar edecek, mahvolacak.”(3)
“Temizlenip arınan (tezekkâ), Rabbinin adını anıp ona yönelen (namaz kılan) kurtulacak…”(4)
“Ve onlar (Firdevs cennetlerine mirasçı olup orada ebedi kalacak olan kurtulan Müminler) ki; (iman ve Salih amel ile kendilerini aklarlar… Tebliğ, cihad, cidal, emri bil maruf ve nehyi anil münkerde bulunarak, gerektiğinde mukatele ederek; toplumdaki kirli düşünce ve davranışları, her türlü kötülükleri, çirkinlikleri, zulüm ve haksızlıkları) temizlemek için sürekli çaba ve gayret sarf ederler. (Ve de fakirlerin hakkını vermek suretiyle mallarını da aklarlar).”(5)
Büyük dil âlimi Rağıb el İsfehani, bu ayeti açıklarken; Onların, Allah’ın kendilerini arındırması için ibadet yaptıklarına vurgu yapıyor.(6)
Temizlemek, arındırmak, aklamak, paklamak, doğruluk, düzen, büyütmek, artırmak, çoğaltmak gibi manalara gelen “tezkiye” kelimesi, “zekâ” fiilinden türemiştir. Türevleriyle birlikte Kur’an’da elli dokuz yerde geçiyor.
İnsanların; şirk, küfür, nifak, cehalet, haksızlık ve ahlaksızlık gibi Allah’ın sevmediği her türlü haramlardan ve kötülüklerden kendilerini ve başkalarını arındırması demektir.
Rağıb el İsfehani de bu kelimeyi; Allah’ın verdiği bereketten dolayı artış, temizlik… sonucu kötü olmayan helal yiyecek, fakirlere verilen mal ve nefsin temizliği olarak açıklıyor.(7)
Kehf suresi 19. ayette bu kelime, yiyeceğin temiz oluşu için de kullanılmıştır.
Tezkiye, Kur’an’da bazen iman anlamında kullanılıyor:
“Yanına kör bir adam geldi diye surat astı ve öte tarafa döndü. Ne biliyorsun belki temizlenip arınacak(tı) (yezzekkâ).”(8)
Bazen güzel iş (salih amel) anlamında kullanılmıştır.(9)
Kur’an’da; çoğu yerde zekât, namazla birlikte zikredilmiştir. Bu ayetlerden bir kısmı malın zekâtını vermekle ilgili… Diğer bir kısmı ise genel manada tezkiye (arındırmak) anlamında kullanılmıştır.
“(İsa dedi ki: Rabbim) beni her nerede olursam olayım, çağlar boyu yankılanıp duracak bir mesajı yaymakla görevlendirdi. Ve hayatta kaldığım müddetçe bana namazı ve zekâtı (ve’z zekâti) tavsiye etti.”(10)
Aslında fakirin hakkını vererek malını tezkiye eden de, bir yerde yine kendisini tezkiye etmiştir:
“Onların mallarından sadaka al ki, bununla onları temizleyesin (tuzekkîhim) ve bereketlendirip yüceltesin.”(11)
Esasen Allah’ı hoşnut eden her insan, bunu kendi iyiliği için yapmıştır:
“Temizlenip arınan (tezekkâ), sadece kendisi için aklanmış (yetezekkâ) olur. Dönüş Allah’adır.”(12)
Kendini tezkiye etmeden, temiz ve takva sahibi olduğunu iddia edenleri kınıyor Yaratan.(13)
Tezkiye, ibadettir. Önemli bir ibadet… Tebliğ, cihad, iyiliği emir ve kötülüğü yasaklama, cidal ve mukatele gibi ibadetleri de kucaklayan bir kelime tezkiye…
Bu anlamda; Resulü örnek alarak, Allah’ın Kitabıyla kendini ve bütün yeryüzü insanlığını her çeşit batıl inanç, yanlış düşünce ve davranışlardan; kötülüklerden, pislikten, çirkinlikten temizlemek demektir…
Yani imanın gereğini yerine getirmek demek… Müslüman olmak demek… Müslüman’ca düşünmek ve davranmak demektir tezkiye…
“Altından ırmaklar akan ebedi cennetlerin orta yeri onları bekliyor. İşte budur kendini arındıranları (tezekkâ) bekleyen karşılık.”(14)
Peygamberimizin yaptığı bir duayı yaparak konumuzu bağlamak istiyoruz:
“Allah’ım, benliğime takvasını ver ve onu akla. Sen, onu arındıranların en hayırlısısın. Sen onun sahibi ve velisisin.”(15)
Adil Akkoyunlu - Ehlibeytgencligi
Oruç ve Nefsi tezkiye
Tezkiye-i Nefs Aracı: Namaz
