İmam Askeri"ye (as.) Nisbet Verilen Kitaplar

  a) Tefsir: Hamd suresinin tamamının ve Bakara suresinin bir kısmının tefsirini içeren bir tefsir kitabı İmam Askeri'ye (a.s.) nispet verilmiştir. Bu kitap ilmi mahfillerde konu edildiğinden beri, dördüncü yüzyıldan bugüne kadar çeşitli şekillerde yorumlanmıştır.

  Bazıları onu İmam'ın kitabı bilip bazı hadisler de ondan nakletmişler ve diğer bazıları onun uydurma olduğunu ve ilmi bir itibarı olmadığını söylemişler. Bu yorumla-rın bir kısmı kitabın senedine dayanmaktadır. Çünkü Yusuf b. Muhammed b. Ziyad ve Muhammed b. Seyyar adında iki kişi onun rivayetlerinde esas alınmışlardır. Bu iki ki-şiyle Şeyh Saduk arasında vasıta ise Muhammed b. Kasım-ı Ester Abadi'dir. Gerçi İbn-i Şehr Aşub'un rivayetine göre bu tefsiri rivayet edenler arasında Hasan b. Halid-i Berki de vardır.[1]  Halid b. Hasan dışındaki şahısların hüviyetinde mevcut olan İbham ve eleştirilere ilaveten, senedin keyfiyetinde, yani bu iki şahsın kendileri mi kitabı rivayet etmişler, yoksa onların babaları mı onun ravisidirler gibi müphem konular, kitabın İmam Askeri'ye (a.s.) nispet verilmesinde bazı kuşkular yaratmakta ve bu nispetin doğruluğunu[2] sarsmaktadır.  Bazı alimler bu şüphe ve eleştirilere cevap vermişlerdir.

  Bu kitaba yöneltilen bir başka eleştiri de içerik açısından gerçekten eleştirilebilir ve hatta bazen İmam'a isnat edilemeyecek kadar hurafelerle karışık rivayetlerin o kitapta mevcut olmasıdır. Allame Tusteri bu gibi hususların kırk tanesine değinmiştir. [3] İbn-ül Gazairi, Allame Hilli, Allame Belaği ve Ayetullah Hoi muhalifler (kitabın İmam'a ait olmadığını söyleyenler) arasında yer almıştırlar.

  Bunların karşısında başka bir grup kitabın İmam'a isnat edilmesine muvafıktırlar. Şeyh Saduk, "el-İhticac" kitabının müellifi Tabersi, Kereki, Birinci ve İkinci Meclisi ve Şeyh Hürr Amili de onlardan bazılarıdır.  [4]

  Bazı alimler de orta yolu seçmiş ve görüşlerini şöyle dile getirmişlerdir: Bu tefsir de diğer kitaplar gibi eleştirilebilir, ancak sahih rivayetleri kabul edilir. Allame Belaği bir risalesinde onu eleştirerek, bu tefsir kitabını itibardan düşüren hususları sıralamıştır. [5]

  Ali b. İbrahim-i Kummi ve Muhammed b. Mes'ud-i Ayaşi'in kendi tefsirlerinde bu tefsir kitabından bir rivayet nakletmemeleri dikkat çekmektedir. Bu da bu tefsir hakkındaki yorumda kader belirleyici bir role sahip olabilir.

b) Kitab'ül Müknia: Bu da İmam'a isnat edilen başka bir kitaptır, onun ravisi de İbn-i Şehr Aşub'dur.

  Bu kitap, "Menakib" kitabının bir nüshasında "Kitab'ül Menkibe" adıyla geçmiştir. "Zarie" kitabının yazarı da o kitaba aynı isimle (Kitab'ül Menkibe) değinmiştir. Fakat "Menakib" kitabının Necef ve Kum baskılarında "Risalet'ül Müknia" adıyla geçmiştir. Sonraları Beyazi de "Kitab'ül Müknia" veya "Risalet'ül Müknia" adıyla ona değinmiştir. [6] Her iki kitapta da onun helal ve haramları içeren bir kitap olduğu söylenmiştir. Buna göre, haliyle menkıbe ve faziletleri içeren bir kitap olamaz, muhakkak onun yazılmasında hata edilmiştir. Necaşi'nin, Katib "Reca b. Yahya b. Saman-ı Ebertai" adı altında yazdığı şeyden bu  mesele tamamen anlaşılmaktadır. O şöyle yazıyor: "O, İmam Hâdi'den (a.s.) hadis rivayet ediyordu ve Eb'ul Hasan'ın evinde çalışan babası vasıtasıyla O Hazretin evine gidebiliyordu ve böylece de İmam'ın yakın ashabından biri olmuştu. O, İmam'dan "el-Müknia fi Ebvab-iş Şeria" adında bir kitap nakletmiştir. Eb'ul Mufazzal-i Şeybani de onu Reca b. Yahya'dan rivayet etmiştir.[7]  Bu rivayetin yanına Seyyid b. Tavud'un –Akaa Buzürk'den naklen- Ali b. Abdül Vahid'den naklettiği "O, 255 yılında Ebi Muhammed-inil Askeri'nin evinden Müknia kitabını çıkardı"[8]  rivayeti ve de Menakib'in naklettiği "İmam Askeri'nin (a.s.) Müknia risalesi 255 H. Kameri yılında telif olmuştur" [9] rivayetini de getirdiğimizde Müknia'nın Reca b. Yahya'nın kitabı olduğu ve onu İmam Hâdi'den (a.s.) rivayet ettiği ve de onun İmam Askeri'nin (a.s.) evinde kalıp 255 yılında kitabı o evden çıkardığı kolayca anlaşılmaktadır.

Menakib kitabında tasrih edilen şu söz dikkat çekmektedir: Müknia kitabının başında şu yazılmıştır: "Ali b. Muhammed b. Musa yani İmam Hâdi (a.s.) bana şöyle haber verdi". Eb'ul Mufazzal 314 yılında Reca b. Yahya'dan hadis nakletmiştir, ki Reca da bu yılda vefat etmiştir.[10]

 1- Maalim'ül Ülema, Necef baskısı, s: 34.

 2- "Risalet'ün Havl'et Tefsir'il Mensub ila'l İmam'il Askeri (a.s.)" (Allame Muhammed Cevad Belaği), Tahkik "Rıza Üstadi"den, Nur-u İlm dergisi, Yıl: 2, sayı: 1, s: 143.

3-  El-Ahbar'üd Dahliye, c: 1, s: 49.

4-  Risalet'ün Havl'et Tefsir'il Mensub ilâl İmam'il Askeri (a.s.), Rıza Üstadi, Nur-u ilm dergisi, yıl: 2, s: 1, sayfa: 118-135.

5-  Aynı Kaynak, s: 137-151.

6-  Menakib, c: 4, s: 424. es-Serat'ül Mustakim, c: 2, s: 175. Zeria, c: 23, s: 149. A'yan'üş Şia, c: 4, s: 188, cüz: 2.

 7- Rical-i Necaşi, s: 119.

8-  Zeria, c: 22, s: 124, İkbal'ül Amal'dan naklen.

9-  Menakib, c: 4, s: 424.

10-  Mekarim-ül Ahlak, Beyrut baskısı, Yayınlayan: İntişarat'ül A'lemi, s: 458. Zehra, c: 22, s: 421. Nevabiğ-ur Rüvat, s: 31.

İmam Hasan Askeri (a.s) Hakkında Sorular Ve Cevaplar

İMAM HASAN ASKERİ (as)