تبیان، دستیار زندگی

سراب

وَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمالُهُمْ كَسَرابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ ماءً حَتَّى إِذا جاءَهُ لَمْ يَجِدْهُ شَيْئاً وَ وَجَدَ اللَّهَ عِنْدَهُ فَوَفَّاهُ حِسابَهُ وَ اللَّهُ سَرِيعُ الْحِسابِ

و كسانى كه كفر ورزيدند، كارهايشان چون سرابى در زمينى هموار است كه تشنه، آن را آبى مى‏پندارد، تا چون بدان رسد آن را چيزى نيابد و خدا را نزد خويش يابد و حسابش را تمام به او دهد و خدا زود شماراست.

كره زمين به همراه اشكال متصل به آن كه فتيله‏اى در كنارش روشن است:
اشاره به دنيا (سراب و آمال خيالى و دست‏نيافتنى كفار) كه همچون بمبى، هر روز به نابود شدنش نزديكتر مي شود و مظاهر دنيا (شامل زينت‏هاى دنيوى، شهوات، مال دنيا، و مقام) كه آمال دنياطلبان و كافران است و همچون سرابى ناپايدار و خيالى است.
مار:
سمبل دنيا كه در ظاهر زيبا و فريبنده است ولى نيشى گزنده دارد.
نورى كه در بالا قرار گرفته است:
اشاره به نور معنوى كه ماندگار است.

برهوت:
اشاره به عالم كفر
شخصي كه در برهوت حركت مي‏كند:
اشاره به شخص كافر
چشمه‏ي زيبايي كه شخص كافر در دور دست مي‏بيند:
اشاره به اعمال كافران كه همچون سرابي است در يك كوير كه انسان تشنه آنرا از دور آب مي‏پندارد.
نور:
اشاره به حقيقت كه وقتي شخص كافر به سمت سراب اعمالش مي‏رود، چيزي جز خداوند متعال در آنجا نمي‏يابد.

مشبه:
كافر- اعمال كفّار- فرارسيدن مرگ و لقاء خداوند.
مشبه به:
تشنه‏ي كه آب گوارا دارد ولي به دنبال سراب مي ‏رود- سراب- رسيدن فرد تشنه به سراب در حالي كه مولي او در آنجا حاضر باشد.
وجه شبه و توضيح:
تشنه‏ي در وسط بيابان به دنبال اندكي آب گوارا سرگردان و حيران است. به هر سو كه نظر مي ‏اندازد آب مي ‏بيند و شتابان به سوي آن مي ‏رود اما همين كه به آن رسيد، متوجه مي ‏شود كه چيزي جز سراب نبوده است. تعجب آنجاست كه شخصي آگاه و توانا بر هر چيز، او را به سوي آب واقعي راهنمايي نموده است اما بدون توجه به راهنمايي ‏هي آن فرد حكيم، فقط به دنبال خيالات و سرابهايي است كه خود مي ‏يابد و هر بار كه تشنه‏تر و خسته‏تر به آنها مي ‏رسد تنها نصيحتها و هشدار باش آن فرد حكيم است كه او را متوجه خود مي ‏كند اما باز هم متنبّه نمي ‏شود تا اينكه از پي درآيد. افراد كافر نيز اگر چه بر اساس فطرت خود تشنه سعادت و تعالي هستند اما بدون توجه به دستورات و اوامر الهي ، در نهايت جهل و ناداني و غرق در ماديّات و هواهي نفساني تنها به دنبال آن پندارهي باطل خود هستند كه به واسطه آنها به سعادت و كاميابي دست يابند و عمر خود را در جهت رسيدن به اين سرابهي خيالي تلف مي ‏كنند. در اين هنگام است كه ناگاه زمان مرگ فرامي ‏رسد و در آن لحظه، ناتوان از انجام هر كاري و پشيمان از تمام كرده‏ها، ناگاه خود را در محضر خدايي مي ‏يابند كه عمري از او روي گردان بودند و در آن لحظه نه پشيماني سودي دارد و نه عذرخواهي ، كه زمان، زمان حسابرسي و پاسخگويي است.