تبیان، دستیار زندگی

آشفته سر

الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبا لا يَقُومُونَ إِلاَّ كَما يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطانُ مِنَ الْمَسِّ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبا وَ أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا فَمَنْ جاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهى‏ فَلَهُ ما سَلَفَ وَ أَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ وَ مَنْ عادَ فَأُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ

كسانى كه ربا مى‏خورند، « از گور » برنمى‏خيزند مگر مانند برخاستن كسى كه شيطان براثر تماس، آشفته سَرَش كرده است. اين بدان سبب است كه آنان گفتند: «داد و ستد صرفاً مانند رباست.» و حال آنكه خدا داد و ستد را حلال، و ربا را حرام گردانيده است. پس، هر كس، اندرزى از جانب پروردگارش بدو رسيد، و « از رباخوارى‏ » باز ايستاد، آنچه گذشته، از آن اوست، و كارش به خدا واگذار مى‏شود، و كسانى كه « به رباخوارى‏ » بازگردند، آنان اهل آتشند و در آن ماندگار خواهند بود.

شخص افتاده به زمين:
اشاره به شخص رباخوار كه بر اثر تماس شيطان تعادل خود را از دست داده و به زمين افتاده است.
كُره‏اى با نقش سمبليك پول ($):
اشاره به اموال حرامى كه همچون يك گوى سنگين به پاى فرد رباخوار زنجير شده و مانع حركت، سلوك و پويايى او مي شود.
فضاى غبارآلود و خشك:
اشاره به ظلمت و برهوتى كه رباخواران در آن قرار دارند.
پوشش قرمز:
اشاره به رنگ شيطانى.

شخصي با شكم بزرگ كه در فضايي پر از ساختمانهي بنا شده و بر روي سكه‏هي طلا حركت مي‏كند:
اشاره به شخص رباخوار و اموال حرامي كه جمع‏آوري كرده است.
گلوله‏ي آتشيني كه از پشت به شخص رباخوار برخورد مي‏كند:
اشاره به اعمال حرام و زشت رباخوار كه همچون گوي آتشين فرد رباخوار را به زمين مي‏زند.
آتشي كه به اموال شخص رباخوار مي‏افتد:
اشاره به از بين رفتن اموال رباخوار.
زنجير به پا:
اشاره به ناتواني رباخوار در حركت كردن بواسطه‏ي مس شيطان.
گور آتشين:
اشاره به عاقبت جهنمي رباخواران.

مشبه:
رباخوار.
مشبه به:
آشفته‏سري كه ديوانه‏وار و نامتعادل است.
وجه شبه و توضيح:
زندگي يك انسان معمولي ، مجموعه‏ي از اعمال و رفتارهي اوست كه در واقع نشأت گرفته از يك سري اعتقادات متحد و منسجم و سازگار با يكديگر است و به دنبال همين اعتقادات و افعال حساب شده و منظم است كه زندگي در غالب نظامي مشخص و روندي معين جريان مي ‏يابد. و همانا انسان به واسطه نيرويي (فطرت) كه در او به وديعه نهاده شده است راه صحيح زندگي خود را تعيين مي ‏كند. چنين زندگي ، به يقين مورد تاييد عقلائي انسانهي ديگر نيز مي ‏باشد. حال اگر شخصي به هر دليلي در عين اينكه به دنبال خوبيها و گريزان از بديهاست، در تعيين خوب و بد واقعي و مصاديق آنها دچار خطا شود، ديگر قادر به حفظ نظام صحيح زندگي خود نخواهد بود چرا كه درست و غلط، عادي و غيرعادي و خوب و بد او به هم آميخته و مخلوط مي ‏شود. تصور مي ‏كند كه اعمالش پسنديده و مقبول است در حالي كه عين زشتي و پليدي است. در واقع او هم به دنبال خوبي و راه درست و ثواب است اما راه را از بيراهه تشخيص نمي ‏دهد و اينجاست كه همچون انساني آشفته‏سر دچار لغزش و اشتباه مي ‏شود. اين حالت گريبانگير تمام كساني است كه غير خدا را سرلوحه اهداف خود قرار مي ‏دهند و از جمله اين افراد، رباخوارانند. فرد رباخوار كسب مال و ثروت را بر هر چيزي ترجيح مي ‏دهد و به هيمن سبب افعالش نيز تحت تاثير همين طرز فكر واقع مي ‏شود و آنقدر شيفته و غرق در مال‏اندوزي مي ‏شود كه ديگر حتي تفاوت فاحش بين يك معامله صحيح و رباخواري را كه هر فرد عاقلي به راحتي متوجه مي ‏شود، تشخيص نمي ‏دهد و هر دو را يكسان مي ‏پندارد و اين همان نقطه‏ي است كه فرد رباخوار از تعادل و نظام درست زندگي خارج مي ‏شود و چه زيبا قرآن كريم با مثالي ساده و در خور فهم، اين مسأله را به تصوير مي ‏كشد. فردي را تصور كنيد كه همچون ديوانگان و جن‏زدگان (البته نه از بابت اعمال غيرارادي آنها بلكه از لحاظ اينكه اعمالي را انجام مي ‏دهند كه در نظر همه عُقلا ناپسند و مطرود است اما خودشان فكر مي ‏كنند كه كار درست و صحيحي انجام داده‏اند) به اين سو و آن سو و كج و معوج مي ‏رود و فكر مي ‏كند كه خيلي هم عادي و معمولي است. رباخوار نيز دقيقاً همينگونه عمل مي ‏كند، او جهت كسب مال و ثروت به هر كاري دست مي ‏زند و با رباخواري افراد بسياري را از لحاظ اقتصادي به هلاكت مي ‏اندازد و چه بسيار خانواده‏هايي را كه به خاك نابودي مي ‏نشاند و اقتصاد جامعه را از مسير اصلي و درست خود منحرف مي ‏كند و با وجود تمام اين اعمال ناپسند فكر مي ‏كند كه خيلي هم عاقلانه عمل كرده و به راحتي عمل زشت خود را همچون يك معامله و تجارت سودآور صحيح مي ‏داند كه همان خبط و اشتباه فاحش اوست.