ما آنها را به خاطر پيمان شكنىآيات پروردگار را انكار كردند و راه مخالفت پيش گرفتندبلكه دست به جنايت بزرگ ديگرى كه قتل وكشتن راهنمايان و هاديان راه حق يعنى پيامبران زدند و بدون هيچ مجوزى آنها را ازبين بردندگـفـتند: بر دلهاى ما پرده افكنده شده كه مانع شنيدن و پذيرش دعوت شماست آرى ! خداوند به علت كفرشان , بـر دلـهـاى آنها مهر زده , كه جز عده كمى (كه راه حق مى پويند و لجاج ندارند) ايمان مى آورند
فبما نقضهم ميثاقهم وكفرهم بيات اللّهوقتلهم الا نبي بغير حق وقولهم قلوبنا غلف بل طبع اللّه عليها بكفرهم فلايؤمنون الا قليلا گوشه ديگرى از خلافكاريهاى يهود!.
در ايـنـجا قرآن به قسمتهاى ديگرى از خلافكاريهاى بنى اسرائيل و كارشكنيها و دشمنيهاى آنها با پيامبران خدا اشاره كرده است . نـخـسـت , بـه پـيـمـان شكنى و كفر جمعى از آنها و قتل پيامبران به دست آنان اشاره كرده چنين مـى فـرمايد: «ما آنها را به خاطر پيمان شكنى » از رحمت خود دورساختيم يا قسمتى از نعمتهاى پاكيزه را بر آنان تحريم نموديم (فبما نقضهم ميثاقهم ).آنـهـا بـه دنـبال اين پيمان شكنى , «آيات پروردگار را انكار كردند و راه مخالفت پيش گرفتند» (وكفرهم بيات اللّه ).و بـه ايـن نـيـز قناعت نكردند, «بلكه دست به جنايت بزرگ ديگرى كه قتل وكشتن راهنمايان و هاديان راه حق يعنى پيامبران زدند و بدون هيچ مجوزى آنها را ازبين بردند» (وقتلهم الا نبي بغير حق ).آنها به قدرى در اعمال خلاف جسور و بى باك بودند كه گفتار پيامبران را به باداستهزا مى گرفتند و صـريـحـا بـه آنـهـا «گـفـتند: بر دلهاى ما پرده افكنده شده كه مانع شنيدن و پذيرش دعوت شماست » ! (وقولهم قلوبنا غلف ).در ايـنجا قرآن اضافه مى كند: دلهاى آنها به كلى مهر شده و هيچ گونه حقى در آن نفوذ نمى كند ولـى عـامـل آن كـفـر و بـى ايمانى , خود آنها هستند و به همين دليل جزافراد كمى كه خود را از ايـن گونه لجاجتها بركنار داشته اند ايمان نمى آورند,مى فرمايد: «آرى ! خداوند به علت كفرشان , بـر دلـهـاى آنها مهر زده , كه جز عده كمى (كه راه حق مى پويند و لجاج ندارند) ايمان مى آورند» (بل طبع اللّه عليها بكفرهم فلايؤمنون الا قليلا ).
آنها در راه كفر آن چنان سريع تاختند كه به مريم پاكدامن , مادرپيامبر بزرگ خدا كه بـه فـرمـان الهى بدون همسر باردار شده بود تهمت بزرگى زدند
وبكفرهم وقولهم على مريم بهتانا عظيما«آنها در راه كفر آن چنان سريع تاختند كه به مريم پاكدامن , مادرپيامبر بزرگ خدا كه بـه فـرمـان الهى بدون همسر باردار شده بود تهمت بزرگى زدند»(وبكفرهم وقولهم على مريم بهتانا عظيما).
و مى گفتند مامسيح عيسى بن مريم رسـولـخـدا را كـشـته ايم آنها هرگز مسيح را نكشتندو نه به دار آويـختند, بلكه ديگرى را كه شباهت به او داشت اشتباها به دار زدندآنها كه در باره مسيح اختلاف كردند, خودشان درشك بودند و هيچ يك به گفته خود ايمان نداشتند و تنها از تخمين و گمان پيروى مى كردندو قطعا او را نكشتند
وقولهم انا قتلنا المسيح عيسى ابن مريـم رسول اللّه وما قتلوه وما صلبوه ولكن شبه لهم وان الذين اختلفوا فيه لـفـى شـك منه مالهم به من علم الا اتباع الظنوما قتلوه يقيناحتى آنها به كشتن پيامبران افتخار مى كردند «و مى گفتند مامسيح عيسى بن مريم رسـولـخـدا را كـشـته ايم » (وقولهم انا قتلنا المسيح عيسى ابن مريـم رسول اللّه ) و شايد تعبير به رسول اللّه را در مورد مسيح از روى استهزا وسخريه مى گفتند.در حـالـى كـه در ايـن ادعـاى خـود نـيـز كاذب بودند, «آنها هرگز مسيح را نكشتندو نه به دار آويـختند, بلكه ديگرى را كه شباهت به او داشت اشتباها به دار زدند»(وما قتلوه وما صلبوه ولكن شبه لهم ).سـپس قرآن مى گويد: «آنها كه در باره مسيح اختلاف كردند, خودشان درشك بودند و هيچ يك به گفته خود ايمان نداشتند و تنها از تخمين و گمان پيروى مى كردند» (وان الذين اختلفوا فيه لـفـى شـك منه مالهم به من علم الا اتباع الظن )آنگاه قرآن به عنوان تاكيد مطلب مى گويد: «و قطعا او را نكشتند» (وما قتلوه يقينا).
بـلكه خداوند او را به سوى خود برد و خداوند قادر و حكيم است
بل رفعه اللّه اليه وكان اللّه عزيزا حكيما «بـلكه خداوند او را به سوى خود برد و خداوند قادر و حكيم است » (بل رفعه اللّه اليه وكان اللّه عزيزا حكيما).اگـر مـى بـيـنيم قرآن مخصوصا روى مصلوب نشدن مسيح (ع ) تكيه كرده ,به خاطر اين است كه عقيده خرافى فدا و بازخريد گناهان امت را به شدت بكوبد,تا مسيحيان نجات را در گروه اعمال خويش ببينند, نه در پناه بردن به صليب !.
هيچ كس از اهل كتاب نيست مگر اين كه به مسيح (ع )پيش از مرگ خود ايمان مى آورددر روز رستاخيز, مسيح گواه بر آنها خواهد بود
وان من اهل الكتاب الا ليؤمنن به قبل موتهويوم القيمة يكون عليهم شهيدا در تفسير اين آيه دو احتمال است كه هر يك به جهاتى قابل ملاحظه است 1ـ آيه مى فرمايد: «هيچ كس از اهل كتاب نيست مگر اين كه به مسيح (ع )پيش از مرگ خود ايمان مى آورد» (وان من اهل الكتاب الا ليؤمنن به قبل موته ).و آن هـنـگـامـى است كه انسان در آستانه مرگ قرار مى گيرد و ارتباط او با اين جهان ضعيف و با جـهـان بـعـد از مـرگ قوى مى گردد, پرده ها از برابر چشم او كنارمى رود و بسيارى از حقايق را مـى بـيـند, در اين موقع است كه چشم حقيقت بين اومقام مسيح را مشاهده مى كند و در برابر او تـسليم مى گردد, آنها كه منكر او شدند به او مؤمن مى شوند و آنها كه او را خدا دانستند به اشتباه خـود پـى مى برند در حالى كه اين ايمان هيچ گونه سودى براى آنها ندارد ـپس چه بهتر اكنون كه ايمان مفيد است مؤمن شوند!.2ـ مـنـظور اين است كه تمام اهل كتاب به حضرت مسيح (ع ) پيش از «مرگ او»ايمان مى آوردند يهوديان او را به نبوت مى پذيرند و مسيحيان دست از الوهيت اومى كشند و اين به هنگامى است كه مسيح (ع ) طبق روايات اسلامى درموقع ظهورحضرت مهدى (عج ) از آسمان فرود مى آيد, و پشت سـر او نـمـاز مـى گذارد و يهود ونصارا نيز او را مى بينند و به او و مهدى (عج ) ايمان مى آورند, و روشـن است كه مسيح به حكم اين كه آيينش مربوط به گذشته بوده وظيفه دارد در اين زمان از آيين موجود يعنى آيين اسلام كه مهدى (عج ) مجرى آن است پيروى كند.و در پـايـان آيه مى فرمايد: «در روز رستاخيز, مسيح گواه بر آنها خواهد بود»(ويوم القيمة يكون عليهم شهيدا).منظور از گواهى مسيح بر ضد آنها اين است كه او گواهى مى دهدكه تبليغ رسالت كرده و آنها را هيچ گاه به خدايى و الوهيت خود دعوت ننموده بلكه به ربوبيت پروردگار دعوت كرده است .
به خاطر ظلم و ستمى كه يهود كردند, و به خاطر بازداشتن مردم از راه خدا, قسمتى از چيزهاى پاك و پاكيزه را كه بر آنها حلال بود تحريم كرديم
فبظلم من الذين هادوا حرمنا عليهم طيبات احلت لهم وبصدهم عن سبيل اللّه كثيراسرنوشت صالحان و ناصالحان يهود!.
در آيـات گـذشته به چند نمونه از خلافكاريهاى يهود اشاره شد, در اين آيه ودوآيه بعد نيز پس از ذكـر چـنـد قـسمت ديگر از اعمال ناشايست آنها, كيفرهايى را كه بر اثر اين اعمال دردنيا و آخرت دامان آنها را گرفته و مى گيرد, بيان مى دارد.نـخست مى فرمايد: «به خاطر ظلم و ستمى كه يهود كردند, و به خاطر بازداشتن مردم از راه خدا, قسمتى از چيزهاى پاك و پاكيزه را كه بر آنها حلال بود تحريم كرديم » وآنان را از استفاده كردن از آن محروم ساختيم (فبظلم من الذين هادوا حرمنا عليهم طيبات احلت لهم وبصدهم عن سبيل اللّه كثيرا)
«33».
رباخوارى مى كردند با اين كه از آن نهى شده بودند, و همچنين اموال مردم را به ناحق مى خوردند, همه اينها سبب شد كه گرفتار آن محروميت شوندو براى كافران آنها عذاب دردناكى آماده كرده ايم
واخذهم الربوا وقد نهوا عنه واكلهم اموال الناس بالباطل واعتدنا للكافرين منهم عذابا اليما و نيز به خاطر اين كه «رباخوارى مى كردند با اين كه از آن نهى شده بودند, و همچنين اموال مردم را به ناحق مى خوردند, همه اينها سبب شد كه گرفتار آن محروميت شوند» (واخذهم الربوا وقد نهوا عنه واكلهم اموال الناس بالباطل ).گذشته از اين كيفر دنيوى , ما آنها را به كيفرهاى اخروى گرفتار خواهيم ساخت «و براى كافران آنها عذاب دردناكى آماده كرده ايم » (واعتدنا للكافرين منهم عذابا اليما).
ولى آن دسته از يهود كه در علم و دانش راسخند ومؤمنان (از دست اسلام ) به آنچه بر تو نازل شده و آنچه بر پيامبران پيشين نازل گرديده ايمان مى آورند (همچنين ) نمازگزاران و زكات دهندگان و ايمان آورندگان به خدا و روز قيامت بـه زودى پاداش بزرگى به آنها خواهيم داد
لكن الراسخون فى العلم منهم والمؤمنون يؤمنون بـمـ انزل اليك وم انزل من قبلك والمقيمين الصلوة والمؤتون الزكوة والمؤمنون باللّه واليوم الا خر اولئك سنؤتيهم اجرا عظيما در ايـن آيه به واقعيت مهمى اشاره شده كه قرآن كرارا به آن تكيه كرده است و آن اين كـه مـذمـت و نكوهش قرآن از يهود به هيچ وجه جنبه مبارزه نژادى و طائفه اى ندارد, اسلام هيچ نـژادى را بـه عـنوان «نژاد» مذمت نمى كند بلكه نكوهشها و حملات آن تنها متوجه آلودگان و مـنـحـرفان است , لذا در اين آيه افراد باايمان و پاكدامن يهود را استثنا كرده , و مورد ستايش قرار داده و پاداش بزرگى به آنها نويد مى دهد, و مى گويد: «ولى آن دسته از يهود كه در علم و دانش راسخند ومؤمنان (از دست اسلام ) به آنچه بر تو نازل شده و آنچه بر پيامبران پيشين نازل گرديده ايمان مى آورند (همچنين ) نمازگزاران و زكات دهندگان و ايمان آورندگان به خدا و روز قيامت بـه زودى پاداش بزرگى به آنها خواهيم داد» (لكن الراسخون فى العلم منهم والمؤمنون يؤمنون بـمـ انزل اليك وم انزل من قبلك والمقيمين الصلوة والمؤتون الزكوة والمؤمنون باللّه واليوم الا خر اولئك سنؤتيهم اجرا عظيما).بـه هـمين دليل مى بينيم كه جمعى از بزرگان يهود به هنگام ظهورپيامبراسلام (ص ) و مشاهده دلايل حقانيت او به اسلام گرويدند و با جان و دل از آن حمايت كردند و مورد احترام پيامبر(ص ) و ساير مسلمانان بودند.
ما بر تو وحى فـرسـتـاديـم هـمانطور كه بر نوح و پيامبران بعد از اووحى فرستاديم و همانطور كه بر ابراهيم و اسـمـاعـيـل و اسحاق و يعقوب و پيامبرانى كه از فرزندان يعقوب بودند و عيسى و ايوب و يونس و هـارون و سـلـيمان وحى نموديم و به داوود كتاب زبور داديم
ان اوحين اليك كما اوحين الى نوح والـنبيين من بعده واوحين الى ابرهيم واسمعيل واسحق ويعقوب والا سباط وعيسى وايوب ويونس وهرون وسليمن وآتينا داود زبورا در آيـات گذشته خوانديم كه يهود در ميان پيامبران خدا تفرقه مى افكندند بعضى را تـصـديق و بعضى را انكار مى كردند در اين آيه , بار ديگر به آنهاپاسخ مى گويد كه : «ما بر تو وحى فـرسـتـاديـم هـمانطور كه بر نوح و پيامبران بعد از اووحى فرستاديم و همانطور كه بر ابراهيم و اسـمـاعـيـل و اسحاق و يعقوب و پيامبرانى كه از فرزندان يعقوب بودند و عيسى و ايوب و يونس و هـارون و سـلـيمان وحى نموديم و به داوود كتاب زبور داديم » (ان اوحين اليك كما اوحين الى نوح والـنبيين من بعده واوحين الى ابرهيم واسمعيل واسحق ويعقوب والا سباط وعيسى وايوب ويونس وهرون وسليمن وآتينا داود زبورا).
پيامبران ديگرى كه قبلا سرگذشت آنها را براى تو بيان كرده ايم و پيامبرانى را كه هنوز سـرگـذشـت آنـهـا را شـرح نـداده ايم همگى همين ماموريت را داشتند و وحى الهى بر آنها نازل گرديدخداوند رسما با موسى سخن گفت
ورسلا قد قصصناهم عليك من قبل ورسلا لم نقصصهم عليك وكلم اللّه موسى تكليمادر اين آيه اضافه مى كند پيامبرانى كه وحى بر آنان نازل گرديدمنحصر به اينها نبودند بـلـكـه «پيامبران ديگرى كه قبلا سرگذشت آنها را براى تو بيان كرده ايم و پيامبرانى را كه هنوز سـرگـذشـت آنـهـا را شـرح نـداده ايم همگى همين ماموريت را داشتند و وحى الهى بر آنها نازل گرديد» (ورسلا قد قصصناهم عليك من قبل ورسلا لم نقصصهم عليك ) و از اين بالاتر «خداوند رسما با موسى سخن گفت » (وكلم اللّه موسى تكليما).
ما اين پيامبران را بشارت دهنده و انذار كننده قرار داديم تا به رحمت و پاداش الهى , مردم را اميدوار سـازنـد و از كـيـفـرهـاى او بـيم دهند تا اتمام حجت بر آنها شود و بهانه اى نداشته باشنداو بر همه چيز توانا و حكيم است
رسلا مبشرين ومنذرين لئلا يكون للناس على اللّه حجة بعد الرسل وكان اللّه عزيزا حكيما بنابراين , رشته وحى هميشه در ميان بشر بوده است و چگونه ممكن است ما افراد انسان را بـدون راهنما و رهبر بگذرانيم و در عين حال براى آنهامسؤوليت و تكليف قائل شويم ؟ لذا «ما اين پيامبران را بشارت دهنده و انذار كننده قرار داديم تا به رحمت و پاداش الهى , مردم را اميدوار سـازنـد و از كـيـفـرهـاى او بـيم دهند تا اتمام حجت بر آنها شود و بهانه اى نداشته باشند» (رسلا مبشرين ومنذرين لئلا يكون للناس على اللّه حجة بعد الرسل ).خـداوند برنامه ارسال اين رهبران را دقيقا تنظيم و اجرا نموده , چرا چنين نباشد بااين كه : «او بر همه چيز توانا و حكيم است » (وكان اللّه عزيزا حكيما).حكمت او ايجاب مى كند كه اين كار عملى شود و قدرت او راه را هموارمى سازد.
خداوند گواه چيزى است كه بر تو نازل كرده استاين آيات را از روى علم به لياقت و شايستگى تو براى ماموريت , نازل كرده است فرشتگان پروردگار نيز گواهى مى دهند اگرچه گواهى خدا كافى است
لكن اللّه يشهد بم انزل اليكانزله بعلمهوالملائكة يشهدون وكفى باللّه شهيدا و در ايـن آيـه بـه پـيـامبر دلدارى و قوت قلب مى بخشد كه اگر اين جمعيت نبوت و رسـالـت تـو را انـكـار كردند اهميتى ندارد, زيرا: «خداوند گواه چيزى است كه بر تو نازل كرده است » (لكن اللّه يشهد بم انزل اليك ).و الـبـتـه انـتـخاب تو براى اين منصب بى حساب نبوده بلكه «اين آيات را از روى علم به لياقت و شايستگى تو براى ماموريت , نازل كرده است » (انزله بعلمه ).و در پـايـان اضـافـه مـى كـنـد كه نه تنها خداوند گواهى بر حقانيت تو مى دهد,بلكه «فرشتگان پروردگار نيز گواهى مى دهند اگرچه گواهى خدا كافى است »(والملائكة يشهدون وكفى باللّه شهيدا).
كسانى كه كافر شدند و مردم را از گام گذاشتن در راه خدامانع گشتند, در گمراهى دور و درازى گرفتار شده اند
ان الذين كفروا وصدوا عن سبيل اللّه قد ضلوا ضلالا بعيدا در آيـات گـذشته بحثهايى در باره افراد بى ايمان و با ايمان ذكرشده بود, در اين آيه اشـاره به دسته اى ديگر مى كند كه بدترين نوع كفر را انتخاب كردند, آنها كسانى هستند كه علاوه بر گمراهى خود, كوشش براى گمراه ساختن ديگران مى كنند, نه خود راه هدايت را پيمودند و نه مـى گـذارنـد ديگران اين راه رابپيمايند; آيه مى فرمايد: «كسانى كه كافر شدند و مردم را از گام گذاشتن در راه خدامانع گشتند, در گمراهى دور و درازى گرفتار شده اند» (ان الذين كفروا وصدوا عن سبيل اللّه قد ضلوا ضلالا بعيدا).
آنها كه كافر شدند و ستم كردند(هم ستم به حق كردند كـه آنچه شايسته آن بود انجام ندادند و هم ستم به خويش كه خود را از سعادت محروم ساختند و در دره ضـلالـت سقوط كردند و هم به ديگران ستم كردند كه آنها را از راه حق بازداشتند) چنين افـرادى هـرگـز مـشـمـول آمرزش پروردگار نخواهند شد و خداوند آنها را به هيچ راهى هدايت نمى كند
ان الذين كفروا وظلموا لم يكن اللّه ليغفر لهم ولا ليهديهم طريقا در اين آيه اضافه مى فرمايد: «آنها كه كافر شدند و ستم كردند(هم ستم به حق كردند كـه آنچه شايسته آن بود انجام ندادند و هم ستم به خويش كه خود را از سعادت محروم ساختند و در دره ضـلالـت سقوط كردند و هم به ديگران ستم كردند كه آنها را از راه حق بازداشتند) چنين افـرادى هـرگـز مـشـمـول آمرزش پروردگار نخواهند شد و خداوند آنها را به هيچ راهى هدايت نمى كند» (ان الذين كفروا وظلموا لم يكن اللّه ليغفر لهم ولا ليهديهم طريقا).
مـگـر بـه سوى دوزخ ! و آنها براى هميشه در دوزخ مى ماننداين كار براى خداآسان است و قدرت بر آن دارد
الا طريق جهنم خا لدين فيها ابداوكان ذلك على اللّه يسيرا «مـگـر بـه سوى دوزخ ! و آنها براى هميشه در دوزخ مى مانند»(الا طريق جهنم خا لدين فيها ابدا).آنها بايد بدانند كه اين تهديد الهى صورت مى پذيرد, زيرا: «اين كار براى خداآسان است و قدرت بر آن دارد» (وكان ذلك على اللّه يسيرا).
اى مردم همان پيامبرى كه در انتظار او بوديد و در كتب آسمانى پيشين به او اشـاره شـده بود با آيين حق به سوى شما آمده است اين پيامبر از طرف آن كس كه پرورش و تربيت شما را بر عهده دارد آمده است اگر ايمان بياوريد به سود شماست فكر نكنيد اگر شما راه كفر پيش گيريد به خدا زيانى مى رسد چنين نـيـسـت , زيـرا خـداوند مالك آنچه در آسمانها و زمين است مى باشد
يا ايهاالناس قد جكم الرسول بالحق من ربكم فمنوا خيرا لكم وان تكفروا فان للّه ما فى السموات والا رض وكان اللّه عليما حكيمادر آيـات گذشته سرنوشت افراد بى ايمان بيان شد, و در اين آيه دعوت به سوى ايمان آميخته با ذكر نتيجه آن مى كند, و با تعبيرات مختلفى كه شوق و علاقه انسان را بر مى انگيزد همه مردم را به اين هدف عالى تشويق مى نمايد.نخست مى گويد: «اى مردم همان پيامبرى كه در انتظار او بوديد و در كتب آسمانى پيشين به او اشـاره شـده بود با آيين حق به سوى شما آمده است » (يا ايهاالناس قد جكم الرسول بالحق ) سپس مى فرمايد: «اين پيامبر از طرف آن كس كه پرورش و تربيت شما را بر عهده دارد آمده است » (من ربكم ).بـعـد اضـافـه مـى كـند: «اگر ايمان بياوريد به سود شماست » به ديگرى خدمت نكرده ايد, بلكه به خودتان خدمت نموده ايد (فمنوا خيرا لكم ).و در پـايـان مـى فـرمـايد: «فكر نكنيد اگر شما راه كفر پيش گيريد به خدا زيانى مى رسد چنين نـيـسـت , زيـرا خـداوند مالك آنچه در آسمانها و زمين است مى باشد»(وان تكفروا فان للّه ما فى السموات والا رض ).بـه عـلاوه چون «خداوند, عالم و حكيم است » (وكان اللّه عليما حكيما)دستورهايى را كه به شما داده و برنامه هايى را كه تنظيم كرده همگى روى فلسفه ومصالحى بوده و به سود شماست .
اى اهل كتاب ! در دين خود راه غلو رانپوييد و جز حق , در باره خدا نگوييدعيسى فقط فرزند مريم بودعيسى فرستاده خدا بود
عيسى كلمه خدا بود كه به مريم القا شدعيسى روحى است كه از طرف خدا آفريده شداكنون كه چنين است به خداى يگانه وپيامبران او ايمان بـيـاوريد و نگوييد خدايان سه گانه اند و اگر از اين سخن بپرهيزيد,به سود شماست
تنها خداوند معبود يگانه است
چگونه ممكن است خداوند فرزندى داشته بـاشـد در حالى كه او از نقيصه احتياج به همسرو فرزند و نقيصه جسمانيت و عوارض جسم بودن مبراست او مالك آنچه در آسمانها و زمين است مى باشد, همگى مخلوق اويند و او خالق آنهاست , و مسيح نيز يكى از اين مخلوقات اوستو براى تدبير وسرپرستى آنها خداوند كافى است
يا اهل الكتاب لا تغلوا فى دينكم ولا تقولواعلى اللّه الا الحقانما المسيح عيسى ابن مريمرسول اللّه وكلمته القيه الى مريموروح منهفمنوا باللّه ورسله ولا تقولوا ثلثة انتهو خيرا لكم انما اللّه اله واحدسبحنه ان يكون له ولدله ما فى السموات وما فى الا رضوكفى باللّه وكيلا تثليث موهوم است !.
در ايـن آيـه و آيـه بـعـد بـه تـناسب بحثهايى كه در باره اهل كتاب و كفار بود به يكى از مهمترين انـحـرافـات جـامعه مسيحيت يعنى «مساله تثليث و خدايان سه گانه »اشاره كرده و با جمله اى كوتاه و مستدل آنها را از اين انحراف بزرگ برحذر مى دارد.نخست به آنان اخطار مى كند كه : «اى اهل كتاب ! در دين خود راه غلو رانپوييد و جز حق , در باره خدا نگوييد» (يا اهل الكتاب لا تغلوا فى دينكم ولا تقولواعلى اللّه الا الحق ).مـسـالـه «غلو» در باره پيشوايان , يكى از مهمترين سرچشمه هاى انحراف در اديان آسمانى بوده است , به همين جهت اسلام در باره غلات سختگيرى شديدى كرده ودر كتب «عقايد» و «فقه » غلات از بدترين كفار معرفى شده اند!.سپس به چند نكته كه هركدام در حكم دليلى بر ابطال تثليث و الوهيت مسيح است اشاره مى كند: . 1ـ «عيسى فقط فرزند مريم بود» (انما المسيح عيسى ابن مريم ).ايـن تـعـبـيـر خاطرنشان مى سازد كه مسيح همچون ساير افراد انسان در رحم مادر قرار داشت و دوران جـنينى را گذراند و همانند ساير افراد بشر متولد شد, شيرخورد و در آغوش مادر پرورش يـافـت يـعـنى , تمام صفات بشرى در او بود, چگونه ممكن است چنين كسى كه مشمول و محكوم قوانين طبيعت و تغييرات جهان ماده است خداوندى ازلى و ابدى باشد.2ـ «عيسى فرستاده خدا بود» (رسول اللّه ) ـاين موقعيت نيز تناسبى باالوهيت اوندارد.3ـ «عيسى كلمه خدا بود كه به مريم القا شد» (وكلمته القيه الى مريم ).ايـن تعبير به خاطر آن است كه اشاره به مخلوق بودن مسيح كند, همانطور كه «كلمات » مخلوق ما است , موجودات عالم آفرينش هم مخلوق خدا هستند.4ـ «عيسى روحى است كه از طرف خدا آفريده شد» (وروح منه ).اين تعبير كه در مورد آفرينش آدم و به يك معنى آفرينش تمام بشر نيز در قرآن آمده است اشاره به عظمت آن روحى است كه خدا آفريد و در وجود انسانها عموماو مسيح و پيامبران خصوصا قرار داد . سپس قرآن به دنبال اين بيان مى گويد: «اكنون كه چنين است به خداى يگانه وپيامبران او ايمان بـيـاوريد و نگوييد خدايان سه گانه اند و اگر از اين سخن بپرهيزيد,به سود شماست » (فمنوا باللّه ورسله ولا تقولوا ثلثة انتهو خيرا لكم ).بار ديگر تاكيد مى كند كه :«تنها خداوند معبود يگانه است » (انما اللّه اله واحد).يـعـنى , شما قبول داريد كه در عين تثليث , خدا يگانه است در حالى كه اگرفرزندى داشته باشد شـبيه او خواهد بود و با اين حال يگانگى معنى ندارد «چگونه ممكن است خداوند فرزندى داشته بـاشـد در حالى كه او از نقيصه احتياج به همسرو فرزند و نقيصه جسمانيت و عوارض جسم بودن مبراست » (سبحنه ان يكون له ولد).به علاوه «او مالك آنچه در آسمانها و زمين است مى باشد, همگى مخلوق اويند و او خالق آنهاست , و مسيح نيز يكى از اين مخلوقات اوست » (له ما فى السموات وما فى الا رض ).چگونه مى توان يك حالت استثنايى براى وى قائل شد؟ آيا مملوك ومخلوق مى تواند فرزند مالك و خـالـق خود باشد؟ خداوند نه تنها خالق و مالك آنهاست بلكه مدبر و حافظ و رازق و سرپرست آنها نيز مى باشد «و براى تدبير وسرپرستى آنها خداوند كافى است (وكفى باللّه وكيلا ).اصـولا خـدايـى كه ازلى و ابدى است , و سرپرستى همه موجودات را از ازل تاابد بر عهده دارد چه نيازى به فرزند دارد, مگر او همانند ما است كه فرزندى براى جانشين بعد از مرگ خود بخواهد ؟!.
نه مسيح استنكاف از عبوديت و بندگى پروردگار داشت و نـه فـرشـتـگـان مـقـرب پروردگار استنكاف دارندكسانى كه از عبادت و بندگى پروردگار امتناع ورزند و اين امتناع از تـكبر و خودبينى سرچشمه بگيرد, خداوند همه آنها را در روزرستاخيز حاضر خواهد ساخت
لن يستنكف المسيح ان يكون عبدا للّه ولا الملائكة المقربونومن يستنكف عن عبادته ويستكبر فسيحشرهم اليه جميعاشـان نـزول : روايـت شـده كـه : طـايفه اى از مسيحيان نجران خدمت پيامبراسلام (ص ) رسـيـدنـد و عـرض كردند: چرا نسبت به پيشواى ما خرده مى گيرى ؟پيامبر(ص ) فرمود: من چه عيبى بر او گذاشتم ؟ گفتند: تو مى گويى او بنده خدا وپيامبر او بوده است آيه نازل شد و به آنها پاسخ گفت . تفسير
مسيح بنده خدا بودـ.
پـيـونـد و ارتـباط اين آيه با آيات گذشته كه در باره نفى الوهيت مسيح و ابطال مساله تثليث بود آشكار است . نـخـسـت بـا بيان ديگرى مساله الوهيت مسيح را ابطال مى كند و مى گويد شماچگونه معتقد به الـوهيت عيسى هستيد در حالى كه «نه مسيح استنكاف از عبوديت و بندگى پروردگار داشت و نـه فـرشـتـگـان مـقـرب پروردگار استنكاف دارند» (لن يستنكف المسيح ان يكون عبدا للّه ولا الملائكة المقربون ).و مسلم است كسى كه خود عبادت كننده است معنى ندارد كه معبود باشد.در حـديثى مى خوانيم كه امام على بن موسى الرضا(ع ) براى محكوم ساختن مسيحيان منحرف كه مـدعـى الوهيت او بودند به «جاثليق » بزرگ مسيحيان فرمود:عيسى (ع ) همه چيزش خوب بود تنها يك عيب داشت و آن اين كه عبادت چندانى نداشت , مرد مسيحى برآشفت و به امام گفت چه اشـتـبـاه بـزرگى مى كنى ؟ اتفاقا او ازعابدترين مردم بود, امام فورا فرمود: او چه كسى را عبادت مـى كـرد؟ آيـا كـسـى جـزخـدا را مـى پرستيد؟ بنابراين , به اعتراف خودت مسيح بنده و مخلوق وعبادت كننده خدا بود, نه معبود و خدا, مرد مسيحى خاموش شد و پاسخى نداشت !.سـپس قرآن اضافه مى كند: «كسانى كه از عبادت و بندگى پروردگار امتناع ورزند و اين امتناع از تـكبر و خودبينى سرچشمه بگيرد, خداوند همه آنها را در روزرستاخيز حاضر خواهد ساخت » و به هركدام كيفر مناسب خواهد داد (ومن يستنكف عن عبادته ويستكبر فسيحشرهم اليه جميعا).
در آن روز آنها كه داراى ايمان و عمل صالح بوده اند پاداششان را بطوركامل خواهد داد, و از فضل و رحمت خدا بر آن خواهد افزود, آنها كه ازبندگى خدا امتناع ورزيدند و راه تكبر را پيش گرفتند به عذاب دردناكى گرفتارخواهد كرد و غير از خدا هيچ سرپرست و حامى و ياورى نـخـواهـنـد يـافت
فاماالذين آمنوا وعملوا الصالحات فيوفيهم اجورهم ويزيدهم من فضله واما الذين استنكفوا واستكبروا فيعذبهم عذابا اليما ولا يجدون لهم من دون اللّه وليا ولانصيرا «در آن روز آنها كه داراى ايمان و عمل صالح بوده اند پاداششان را بطوركامل خواهد داد, و از فضل و رحمت خدا بر آن خواهد افزود, آنها كه ازبندگى خدا امتناع ورزيدند و راه تكبر را پيش گرفتند به عذاب دردناكى گرفتارخواهد كرد و غير از خدا هيچ سرپرست و حامى و ياورى نـخـواهـنـد يـافت » (فاماالذين آمنوا وعملوا الصالحات فيوفيهم اجورهم ويزيدهم من فضله واما الذين استنكفوا واستكبروا فيعذبهم عذابا اليما ولا يجدون لهم من دون اللّه وليا ولانصيرا).
اى مردم از طرف پروردگار شما پيامبرى آمده است كه براهين و دلايل آشكار دارد و همچنين نور آشكارى به نام قرآن با او فرستاده شـده كـه روشـنـگـر راه سـعـادت شـماست
يا ايهاالناس قد جكم برهان من ربكم وانزلن اليكم نورامبينا نور آشكار!.
در تـعـقيب بحثهايى كه در باره انحرافات اهل كتاب از اصل توحيد و اصول تعليمات انبيا در آيات سـابـق گـذشت در اين آيه و آيه بعد سخن نهايى گفته شده وراه نجات مشخص گرديده است , نـخـسـت عـمـوم مـردم جهان را مخاطب ساخته ,مى گويد: «اى مردم از طرف پروردگار شما پيامبرى آمده است كه براهين و دلايل آشكار دارد و همچنين نور آشكارى به نام قرآن با او فرستاده شـده كـه روشـنـگـر راه سـعـادت شـماست » (يا ايهاالناس قد جكم برهان من ربكم وانزلن اليكم نورامبينا).منظور از «برهان » شخص پيامبراسلام (ص ) است و منظور از «نور» قرآن مجيداست كه در آيات ديگر نيز از آن تعبير به نور شده است .
