- ديشب به سيل اشك ره خواب مي زدم
- نقشي به ياد خط تو بر آب مي زدم
-
واژه نامه
- تو :
از ضماير سمبليك حافظ است كه گاه فقط با يك معشوق زنده و زيـبا از نوع انسان ، وگاه با خداي عرفاني ــ اصل وحدت وجود ــ قـابل انطباق است ، و گاه مستعار بديع و گسترده اي است كه هردو مفهوم را در بر مي گيرد
English Translation :
Last night, with a torrent of tears, sleep's path,-- I dashed:
First Mesra Translation:
In memory of thy down, a (vanishing) picture on water,-- I dashed.
Second Mesra Translation:
شرح بيت
**- شب گذشته با اشك ِ سيل وار راه خواب را مي بستم ; به ياد خط چهره تو نقشي بر آب مي زدم ،نكته اصلي و كلمه كليد در بيت اصطلاح نقش بر آب زدن است كه شاعر با معاني گونه گون آن از حقيقت و مجاز تصويرسازي كرده است ، دكتر مرتضوي در مقاله ارجمند خود با عنوان نقش بر آب كه راجع به همين بيت نوشته ، توضيحات دقيقي دارد كه اندكي از آن را نقل مي كنيم ، مي نويسد: براي نقش بر آب زدن در مصراع دوم نكته ها و ظرافتهاي بسيار منظور شاعر بوده است ، از آن جمله صورت خود را به علت نرمش و صفا به آب تشبيه كرده و اشك را كه بر آن جاري است - احتمالاً خونين - به رنگ و نقاشي ، و يا معني ديگر اينكه در ضمن اشكريزي چهره معشوق را مجسم مي ساخته كه در اين صورت آب ، اشك است و نقش ، چهره معشوق ، نقش بر آب زدن نظير خشت بر دريا زدن ، مجازاً به معني كار محال كردن و آرزوي ناممكن داشتن است ، چنانكه در اين بيت سعدي :دهد نطفه را صورتي چون پري كه كردست بر آب صورتگريو در بيت مورد بحث به هر دو معني حقيقي و مجازي اصطلاح نظر دارد،بر حسب معني حقيقي اصطلاح مفهوم بيت اينكه ديشب اشك سيل آسا مانع از خـوابـيدن مـن شـده بـود، و ضـمن اشكريزي خطوط چهره تو را روي دانه هاي اشك تصوير مي كردم ،مفهوم دوم بيت بر حسب همين معني حقيقي اينكه ديشب اشك خون آلودم روي چهره مثل آب زلالم نقش چهره تو را مي ساخت ، كه اين معني دورتر است ،و با معني مجازي نقش بر آب زدن مفهوم بيت اينكه ديشب ضمن اشك ريختن ، با به يادآوري چهره تو آرزوي وصال مي كردم و اين آرزو، مثل نقش بر آب زدن ، آرزوئي محال بود، مقايسه شود با اين بيت :نقشي بر آب مي زنم از گريه حاليا تا كي شود قرين حقيقت مجاز من **
