- گويند سنگ لعل شود در مقام صبر
- آري شود وليك به خون جگر شود
-
English Translation :
They say the stone becometh, in the stage of patience, the (precious) ruby:
First Mesra Translation:
Yes; it becometh. But (immersed) in blood, the liver-- should be.
Second Mesra Translation:
شرح بيت
**- مي گويند سنگ بر اثر صبر به لعل مبدل مي شود; چنين است اما با خون جگر مبدل مي شود،قدما معتقد بودند كه تابش آفتاب سبب تبديل عناصر طبيعت و به وجود آمدن انواع جواهر مي گردد، چنانكه تبديل سنگ به لعل در اشعار فارسي مكرر آمده است ، سنائي گويد:سالها بايد كه تا يك سنگ اصلي ز آفتاب لعل گردد در بدخشان ياعقيق اندريمنو به خون جگر شود يك تعبير مجازي و معروف فارسي است يعني با رنج و غصه بسيار تبديل مي شود، پس معني شعر اينكه آري سنگ به لعل بدل مي شود ولي ، چنانكه در شعر سنائي آمده ، بعد از هزاران سال و با تحمل سرما و گرما و فشار بسيار،اما نامحتمل نيست كه تركيب به خون جگر، غير از اين معناي مجازي ، اشاره به نكته و واقعيت محسوسي هم داشته باشد، سودي چنين نكته اي يافته كه خالي از لطف نيست مي گويد از قرار معلوم لعل وقتي از معدن استخراج مي شود به رنگ معهود نيست ، بلكه ابتدا آن را در ميان جگر تازه قرار مي دهند تا از جگر رنگ قرمز را كسب مي كند، پس بيان خواجه كه مي فرمايد: به خون جگر شود اشاره به همين موضوع است ، موارد ديگري در طرز بيان شاعر هست كه نظر سودي را تأييد مي كند، گرچه سودي به اين موارد اشاره اي نكرده است ، مثلاً دور نيست كه اين بيت هم اشاره به همين معني باشد:لعل سيراب به خون تشنه لب يار من است وز پي ديدن او دادن جان كار من استبيت زير نيز در همين زمينه فكري قابل تعبير است ،رنگ خون دل ما را كه نهان مي داري همچنان درلب لعل توعيانست كه بوداما آنچه اين بنده در كتب معرفت جواهر در باب اين معني جست وجو كردم چيزي نيافتم ، تنها در كتاب عرايس الجواهر در شرح كارگراني كه لعل را هنگام استخراج از معدن به قصد سرقت بلع مي كنند اين عبارت را مي توان ديد: و چون لحظه اي در معده او قرار گيرد لون روي از [لعل ] سرخ شود بغايت ،،،حاصل معني بيت اينكه درست است كه با صبر و تحمل بسيار كارها به سامان مي رسد، ولي صبر سبب فشار غم و اندوه بر دل انسان مي گردد،**
