FARS ŞİİRİ ÖZELLİKLERİ-1
1) IV/X. Yüzyıl ile V/XI. yüzyılın ilk yarısı, yani üzerinde durduğumuz dönem, büyük şairlerin varlığı ve çeşitli şiirlerin revacıyla süslenmiştir. Şairlerin sayısının artışı, bu dönemin genel özelliklerinden birisidir.
Derî Farsçası şiiri alanının yaklaşık olarak İran’ın doğu bölgesi sınırlarını geçmemiş olması ve VI/XII. yüzyıldaki gibi henüz İran’ın her tarafında şair ve yazarlar çıkmamış olmasıyla birlikte isimleri bize ulaşan, bu dönem ve buna yakın dönemdeki sefinelerde, tezkirelerde, lügatnâmelerde ve edebiyat kitaplarında tespit edilen şair ve yazarların sayısı çok fazladır.
2) Söz sahiplerinin mahareti ve onların sözün düzenlenmesi, mazmunların ve güzel düşüncelerin beyanı ve fesahatleri noktasındaki gücü, kendi başına bu dönemin en önemli ve en dikkate değer konularındandır. Nitekim bu dönem şairleri, her zaman kendinden sonra gelen söz sahiplerinin kendilerine örnek aldıkları kimseler olmuşlardır. Bunun en büyük sebebi, güzel ve açık fikirlerin ortaya çıkışı için ortamın hazır oluşu yanında söz söyleyen kimseler için dilin tabii oluşu boyutunu da gözden uzak tutmamalıyız.
Bu dönem şairleri, Derî Farsçasının inceliklerinden bilgi almak için Horâsân ve Mâverâünnehir şairlerinin divanlarını sürekli okuma ve değerlendirmeye muhtaç olan Irak, Âzerbaycan ve İran’ın diğer bölgelerindeki VI/XII. yüzyıl şair ve yazarların aksine, Derî dilini öğrenmek ve onun rumuzlarından bilgi sahibi olmak için çok daha az bir eğitimöğretime ihtiyaç duyarlardı.
3) Bu dönemde çeşitli konular hakkındaki şiirlerin çokluğu dikkate değerdir. Rûdekî’ye nisbet edilen beyitler çok olup ”œyüz defteri geçmektedir”. Firdevsî’nin şiirlerinin sayısı, altmış bindi. Bu dönemin diğer şairleri için de tezkirelerde birçok şiirler zikredilmiş olup bunlardan bir kısmı, delil olarak çeşitli kitaplarda aktarılmıştır. Bir kısmı da başka şairlerin şiirleriyle karışmış, büyük bir kısmı da ortadan yok olmuştur.
4) Bu dönem Derî Farsçası şiirinin genel özelliklerinden biri de taşıdığı sadelik, sözün ve düşüncenin akıcılığıdır. Bu şiirlerdeki en önemli konu, şairin kendi düşüncesini, rahat bir şekilde ve ince mazmunlara dalmaksızın çok tabii ve tekellüfsüz bir şekilde açıklıyor olmasıdır.
Zihinden uzak ve anlaşılması güç düğümlülükten, ibhamdan, ince hayallerden kaçınılmış, bunlara daha az rastlanmaktadır. IV/X. Yüzyıl ile V/XI. yüzyıl başlarının eski lehçesiyle en ufak bir tanışma bile bizlere, o dönem şiirinin güzel ve mucizevî fesahatini anlama noktasında yardım eder. O zamanın şair ve yazarlarının hiçbir beyit ve sözünün anlaşılması konusunda bir tevil, tevcih ve tefsire ihtiyaç duyulmaz.
5) IV/X. yüzyıl başlarında Fars şiirinde şiir vezinlerinin değişmesi ve tekamül bulması, III/IX. yüzyıla oranla açık olup bu olgunluk seyrini, IV/X. yüzyılın tümünde ve V/XI. yüzyıl başlarında görmekteyiz.
Bu olgunluk seyri sonucu, bahirlerde lafızların seçilmesi daha kolay bir hale geldi, vezinler daha akıcı ve daha tabii oldu. Fars dilinde hala gelecek dönemlerde terk edilmesi gereken vezinlerin kullanıldığı açıktır.
Fars Şiiri Türleri Ve Konusu 1
Fars Şiiri Türleri Ve Konusu 2
Farsça Şiir Söyleyen İlk Şair
Farsçayı ihmal etmeyelim -1
Farsçayı ihmal etmeyelim -2
