مساجد :
در دوران تاريخ ايران بعد از اسلام ، مساجد بعنوان ارزشمندترين بناهاي مذهبي شهرها محسوب مي شده اند كه با احداث آن در مراكز شهري و محدوده دارلحكومه ها موجب ايجاد سبك جديد در بافت معماري و شهرسازي شده اند.

مسجد جامع گرگان :
مسجد جامع گرگان در بازار قديمي نعلبندان در زميني به مساحت 1600 متر مربع واقع شده است . بناي اصلي مسجد به ويژه مناره قديمي آن متعلق به دوره سلجوقيان است. اين بنا با حياطي مركزي به وسعت 1000 متر مربع كه چهار شبستان ، چهارگوشه آن را احاطه نموده است و دو ايوان در دو سوي شرقي و غربي آن احداث گرديده است.
مسجد گلشن :
مسجد گلشن در محله قديمي درب نو ، دروازه نو و ميدان شهر گرگان واقع است.سنگ مرمري به درازاي 33 و پهناي 21 و قطر 5 سانتي متر در محراب مسجد است كه عبارتي به خط عربي در آن حك شده است. منبر مسجد مشبك كاري ظريف گرديده و طرح ها ي زيبا دارد. بر ديوار شبستان جا چراغي گچكاري بسيار ظريف نظير جا چراغي دوره صفوي قرار دارد. 

مسجد جامع گوميشان :
اين مسجد در منطقه مركزي بخش گميشان در 15 كيلو متري شمال شهرستان تركمن واقع شده است و در سال 1334 هـ . ق توسط مظفر حاجي مظفري احداث شده است. بناي اين مسجد چهار ضلعي و مصالح آن از چوب و گچ است و در جلوي آن كفش كني نيز تهيه شده است. در حال حاضر تغييرات كلي در نماي داخلي و بيروني آن ايجاد شده است. 

مسجد و مدرسه كريم ايشان :
مسجد كريم ايشان در نزديكي روستايي به همين نام در حدود 45 كيلومتري شمال شهرستان كلاله واقع مي باشد بناي مسجد در سال 1328 هـ ق احداث شده و متعلق به دوره قاجار است . سبك معماري بكار رفته در آن تركيبي از ويژگي هاي بناهاي قديمي آسياي مركزي و معماري ايراني است كه اين امر نشانگر پيوندهاي اجتماعي ايرانيان اين منطقه با مناطق آسياي مركزي در آن دوره مي باشد.

مدرسه عماديه : 

مدرسه عماديه در ضلع شرقي مركز محله قديمي درب نو در بافت قديم گرگان واقع شده است . زمان احداث مدرسه بر اساس شواهد موجود در دوره صفويه بوده و در دوران بعد نيز مرمت و بازسازي شده است . بناي اين مدرسه توسط خواجه عمادالدين احداث گرديده است.

نژاد :
«آمارد ها » يا به قولي « مرد ها » از اقوام بومي اين منطقه قبل از ورود آريائيها به شمار مي آيند .
آنها در شرق « كادوسي ها » و « تپوري ها » مي زيستند . منطقه تحت تصرف آنها از شرق به خراسان و از غرب به مناطق قفقاز محدود ميشد . شيوه زندگي آنها بر پايه كوچ نشيني و دامداري استوار بود .
بنا بر نوشته ها و منابع تاريخي « داهه ها » ( قبيله اي از اقوام پرني ) از اجداد اشكانيان به شمار مي آيند  كه در شمال گرگان مي زيستند و مدت زيادي حوزه گرگان را تحت تصرف خود داشتند .
در دوره اسلامي با افزايش مهاجرت اقوام مختلف به علل سياسي و اجتماعي به اين منطقه شاهد انواع گوناگون از نژادها و اقوام هستيم . مازندراني ها با منشاء تپوري در شهرهاي گرگان، كردكوي، بندرگز و تركمن ها از نژاد زرد و شاخه اي از تركان اوغوز در شهر هاي گنبد كاووس، كلاله،  آق قلا، بندرتركمن و سيستاني ها، بلوچ ها از اقوام سكاها در شهرهاي علي آبادكتول، گنبدكاووس، كلاله، مينودشت، آزادشهر، راميان و گرگان و همچنين اقوام هيركاني يا گرگاني كه عمدتا“ در شهر گرگان زندگي مي نمايند .

شهرستان كردكوي :
اين شهرستان داراي جمعيتي بالغ بر 70203 نفر و مساحتي معادل 818 كيلومتر مربع مي با شد. شهرستان كردكوي كه در حدود 25 كيلو متري غرب گرگان واقع شده است و از شمال به شهرستان تركمن، از جنوب به رشته كوههاي البرز شرقي و استان سمنان، از شرق به شهرستان گرگان واز غرب به شهرستان بندر گز محدوداست.
بر اساس آخرين تقسيمات كشوري اين شهرستان درسال 1358 ه .ش از شهرستان گرگان منتزع و شامل يك شهر ( كردكوي ) و يك بخش ( مركزي ) وسه دهستان  چهاركوه، سدن رستاق  شرقي و غربي و 32 روستا گرديد.
اين شهرستان داراي آب و هواي معتدل خزري و از نظرناهمواري به سه ناحيه كوهپايه اي ، جلگه اي و كوهستاني تقسيم مي شود. و از مهمترين ارتفاعات آن مي توان به كوههاي چهلستان، ميلانه، تركه چال، خوشبي كاني، رادكان، باري كوه، سنگ تراشان، وزمه كوه، درازنو، پلاشو و جهان نما اشاره كرد. همچنين با توجه به موقعيت طبيعي آن، رودخانه هاي متعددي در اين شهرستان با جهت جنوب به شمال جريان دارند.  از مهمترين اين رودها مي توان از رودخانه قره سو ،  شعبات زواردشت ، غار محله، مياندره، سركلاته، ساليكنده، بالاجاده نوكنده، يلوار، شموشك و شصت كلاته يساقي نام برد.
براساس نوشته ها واسناد تاريخي دراوايل حكومت صفوي و بويژه در زمان شاه عباس جماعتي از ايلات مختلف كرد از كردستان به مناطق مازندران و استرآباد كوچانده شدند. در زمان نادرشاه و بعد از آن جمعيت قابل ملاحظه اي از آنها در تعين منطقه (كردكوي ) استقرار و سكونت دائم اختيار نمودند. همچنين برخي نيز معتقدند به علت استقرار اكراد و سربازان كرد در اين منطقه ، ابتدا به آن « كردمحله » و سپس به لحاظ توسعه جمعيتي و جغرافيايي به آن « كردكوي » گفته اند . براساس يك گزارش تاريخي، كردكوي در حدود سال 1327 ه . ق « داراي دكاكين و چند حمام و مسجد بود و 6000 نفر جمعيت داشت. بناهاي اين قصبه از چوب ساخته ميشد وعده زيادي در كومه ( خانه هاي چوبي و گل مالي شده ) مي زيستند. هر مرد يك يابوي باركش داشت . اغلب آنها اسلحه داشتند »
اكثريت مردم اين شهرستان در مناطق جلگه اي و كوهپايه اي زندگي مي كنند و زبان رايج مردم شهرستان كردكوي تبري مي باشد. در واقع غير از اكراد جمعيت اين شهر تركيبي از خاندان هاي مختلف از جمله عقيلي ، غريب ، كشير ، مازندراني ، كيا ، سادات ، حسيني ، يزدي ، صلبي و … است. رابينو در سال 1289 ه . ش تعداد خاندان هاي كرد محله ( كردكوي ) را 31 خاندان بر مي شمارد. كشاورزي از اركان مهم اقتصادي اين شهرستان محسوب مي شود. پنبه ، سويا ، گندم و برنج بهترين محصولات كشاورزي آنها را تشكيل مي دهد .
از صنايع دستي شهرستان كردكوي مي توان به نمدمالي، حصيربافي، بافت چادرشب هاي محلي، جوراب و دستكش هاي پشمي و محلي اشاره كرد.

درشهرستان كردكوي جداي از جاذبه هاي طبيعي متنوع و زيبا، آثار، ابنيه و محوطه هاي تاريخي و فرهنگي بسياري وجود دارد كه در حال حاضر 28 اثر آن در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است .


مراكز ديدني :
جاذبه هاي تاريخي وفرهنگي :
برج رادكان، جاده تاريخي شاه عباسي، شهر باستاني تميشه، ديوارتاريخي تميشه، قلعه بانصران، امامزاده روشن آباد، امامزاده چهار كوه، امامزاده النگ، امامزاده هزار منزل، امامزاده جعفر تيشر، خانه مير كاظمي، تپه هاي تاريخي بالان تپه، شاهده، انارتپه، تپه گيلاني، مرز تپه، تپه النگ، چازتپه و محوطه هاي تاريخي موزيلايه، بانصران، قلعه طاق، قلعه شاه نشيني، سقاخانه رادكان، توسكا پل، سلطان تپه، وزير تپه، تپه جهان نما، نرگس تپه، بانو سرا تپه، نارنج قلعه، سقاخانه ولاغوز، تپه هاي تاريخي انارك تپه، شيرعلي

جاذبه هاي طبيعي :
دهكده ييلاقي درازنو، دهكده ييلاقي جهان نما و دهكده هاي كوهستاني رادكان و كندآب، غارهاي ( دارتپه، يخچال، گنج خانه، اژدرغار و جهان نما )، پارك جنگلي امام رضا (ع)، آبشار دو آب، آبشار ميان لنگه، پارك جنگلي كردكوي . 

شهرستان بندر گز :

اين شهرستان در 43 كيلومتري شهرستان گرگان واقع شده با جمعيتي حدود 48504 نفر و مساحتي معادل 239 كيلومتر مربع از شمال به درياي خزر و ميانكاله، از جنوب به روستاي گز غربي، از شرق به شهرستان كردكوي و از غرب به شهرستان بهشهر محدود است .

براساس آخرين تقسيمات كشوري شهرستان بندر گز شامل دو شهر  بندرگز و نوكنده  و دو بخش مركزي و نوكنده و چهار دهستان انزان غربي و شرقي، بنفشه تپه و ليوان و 25 روستا است. اين شهرستان به لحاظ وسعت، كوچكترين مساحت را در ميان شهرستان هاي استان دارا مي باشد. وجود خليج گرگان، شبه جزيره ميانكاله و اسكه توريستي در شمال اين شهرستان به عنوان يكي از مهمترين ذخيره گاههاي زيست كره و پناه گاه حيات وحش و همچنين وجود جنگل هاي انبوه درختان پهن برگ در ضلع جنوبي، شهرستان بندر گز را از قطب هاي مهم گردشگري در غرب استان تبديل نموده است.

برطبق مدارك و اسناد تاريخي قدمت وشكل گيري اوليه اين شهرستان به حدود پانصد سال پيش باز مي گردد كه در آن زمان شهرستان بندر گز به « قصبه كناره » معروف بوده است. براساس نوشته هاي عارف ديهيم، شاه اسماعيل صفوي در زمان لشكركشي به نواحي شرقي درياي خزر در قصبه كناره اطراق نموده است.  

درباره وجه تسميه اين شهر عقيده بر اين است از هنگامي كه جماعتي از «گز »هاي شهر در گز در خراسان به اين ناحيه مهاجرت نمودند اين شهرستان بنام « گز » معروف شده است.
بندرگز از دوران قاجار با ايجاد يك  تجارتخانه، قطب مهم اقتصادي- تجاري منطقه استرآباد محسوب مي شد. مدتي بعد در اوايل حكومت ناصرالدين شاه با احداث يك اسكله چوبي و عامل شعبه بانك استقراضي روسي، بندرگز از يك سو به گرگان، دامغان، شاهرود، مازندران و تهران و از سوي ديگر با بادكوبه ( باكو ) هشترخان ( آستاراخان ) روسيه ارتباط برقرار ميكرد. دراين شهر، ارامنه عمده ساكنين را تشكيل مي دادند. دريك گزارش تاريخي به سال 1327 ه.ق ( 1287 ه.ش ) درباره بندرگز چنين آمده است :
« … كه از دهات انزان است. بندري معروف كه تجار ارامنه در آنجا مغازه هاي فراوان دارند. همه قسم خرازي، پارچه هاي روسي، بلور، شكر و انواع ديگر مايجات را دارند و با تجار گرگان فعلي باپنبه، پوست، كنجد، برنج، پشم داد وستد مي كنند. اغلب تركمانان يموت هم درآنجا خريد وفروش دارند.   
روس ها براي تسهيل در امر تجارت دريك كيلومتري ساحل بندرگز انبار و فانوس دريايي ( برج ) بلندي بنا نمودند. مهمترين فعاليت هاي اقتصادي مردم اين شهرستان در دو بخش كشاورزي و صيادي است. گويش رايج مردم به تبري است.
     
 شهرستان بندر گز با دارا بودن آب وهواي معتدل خزري، نزديكي به درياي خزر و واقع شدن در كنار شاهراه تهران – مشهد و همچنين وجود آثار و ابنيه تاريخي و فرهنگي ارزشمند و جاذبه هاي طبيعي متنوع وزيبا از مراكز عمده گردشگري در استان گلستان محسوب مي شود .

مراكز ديدني :
جاذبه هاي تاريخي و فرهنگي :
جر كلباد، آثارآتشكده قديمي در شرق روستاي كهنه كلباد، مارقلعه، قلعه سر تپه، تپه هاي تاريخي كافر تپه كهنه كلباد، تپه گل افرا، ورگدين تپه، سنان تپه، امامزاده حبيب الله، امامزاده سفيد چال، امامزاده عليرضا سر طاق، ساختمان دادگستري، كافر قلعه، قلعه سر محله، كهنه قلعه، قلعه نوده تپه، عروس قلعه، امامزاده ابراهيم، راه آهن بندرگز، گمرك بندر گز


جاذبه هاي طبيعي :
خليج گرگان ( در ضلع شمالي شهرستان )، شبه جزيره ميانكاله، اسكله توريستي بندرگز، چشمه قلقلي توسكا چشمه، جنگل باغو، سيكاپل، فانوس دريايي، گمرك بندرگز 

شهرستان آق قلا :
اين شهرستان در 15 كيلومتري شمال مركز استان واقع شده و با وسعتي در حدود 1763 كيلو متر مربع و جمعيتي بالغ بر 106118 نفراز سوي شمال به جمهوري تركمنستان، از جنوب به شهرستان گرگان، از شرق به شهرستان علي آبادكتول و گنبد كاووس و از غرب به كمش تپه ( گمشيان ) و شهرستان بندر تركمن محدود است .
براساس آخرين تقسيمات كشوري ، شهرستان آق قلا شامل دو شهر آق قلا و انبارالوم، دو بخش مركزي و شمگير، 5 دهستان ( آق التين، شيخ موسي، گرگان بوي، مزرعه شمالي و جنوبي ) و 74 آبادي مي باشد. شهرستان آق قلا در سال 1379 از گرگان جدا شده و مستقل گرديد.
اين منطقه در طول تاريخ دوره اسلامي نامهاي مختلفي به خود گرفته است. عده اي معتقدند كه نام اصلي آق قلا «‌ اسپي دژ » بوده است كه در دوره آل زيار به منظور جلوگيري از تهاجم چادر نشينان آسياي مركزي ، شهري با دژهاي محكم ساخته شد و نام آن را «اسپي دژ » نهادند. سپس در حمله تيمور ويران و در زمان شاه طهماسب اول مجددا بنا گرديد و «‌ مبارك آباد »‌نام گرفت و در دوره سلطنت پهلوي اول به « پهلوي دژ » تغيير نام يافت و بعد از انقلاب اسلامي به « آق قلا يا آق قلعه » ( قلعه سفيد ) معروف گرديد . عده اي نيز بر اين باورند كه شهر آق قلعه توسط شاه عباس در سال 1020 هـ . ق  در سفري كه به مازندران و استرآباد داشت ، بنا گرديد. .
دژ مبارك آباد دروازه هاي بزرگي از چوب و آهن داشت و تا سال 1300 ه . ق ( زمان سلطنت ناصرالدين شاه ) آباد و پر رونق بود ولي با مهاجرت ايل قاجار به تهران از رونق افتاد. دروازه هاي آن يكي رو به شمال و ديگري در جنوب بردهانه پل ( آق قلا ) واقع شده بود.  
محمد علي قورقانچي ( صولت نظام ) درسال 1300 ه . ق آق قلا را چنين توصيف مي كند :
« در اين قلعه در زمان شاه شهيد ناصرالدين شاه هميشه يك فوج سرباز وعده اي توپچي و سوار در آن ساخلو بودند و صحراي يموت هميشه امنيت داشت. تلگراف خانه ، حمام و سربازخانه  تعمير كلي شده و در اين تعميرات كه همه ساله فرض واجب بود از اين قلعه حفاظت مي شد»
جمعيت عمده اين شهرستان را تركمن ها ( ايل يموت ) تشكيل مي دهند. بعد از انقلاب اسلامي اقوام مهاجر سيستاني و بلوچ در برخي از روستا هاي آن ساكن شده و جمعيت آنها روي به ازدياد ميباشد. فعاليت اقتصادي عمده آنها كشاورزي ، دامداري و هنر هاي دستي است. از مهمترين محصولات كشاورزي آن مي توان به گندم، جو، دانه هاي روغني، هندوانه، خربزه اشاره كرد. همچنين در اين شهرستان فعاليت در زمينه هنرهاي دستي همچون قاليبافي و دستبافت هاي تز ييني، سوزن دوزي، نمد مالي ، زيورآلات سنتي ، پشتي بافي نسبت به ديگر مناطق تركمن نشين از اهميت و رونق بيشتري برخوردار است. پنج شنبه بازار از مهمترين مراكز عمده تبادلات اقتصادي اين شهرستان به شمار مي رود ، در اين روز تمامي محصولات عرضه مي شود و در شهرشور و هيجان دل انگيزي حاكم است . 

مراكز ديدني :
جاذبه هاي تاريخي وفرهنگي : در حال حاضر 34 اثر در شهرستان آق قلا در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است كه عمده آن را تپه ها و محوطه هاي تاريخي و باستاني تشكيل مي دهند.
مهمترين آنان عبارتنداز :
پل آق قلا، دژ آق قلا، ديوار بزرگ گرگان، محوطه هاي تاريخي و فرهنگي ذكر ياي نبي، گل تپه و تپه هاي تاريخي اوركت تپه، شاه قلي تپه، مجموعه تپه هاي تاريخي سد وشمگير، تپه مرادياتان، تپه دورت بورك، گوگ تپه، تپه قلاجه، يلقي تپه، تپه حكيمي، قلعه تپه، تپه مال بازار، قوش تپه، گميش تپه  تپه منگلي، قيزلر قلعه، تپه هاي اونق يلقي، تپه هاي اوچ تپه، تپه هاي بدراق نوري

جاذبه هاي طبيعي : 
گل فشانهاي اينچه، قارني يارق و نفتيلجه

شهرستان تركمن :
اين شهرستان در حدود 38 كيلومتري شمال غربي شهرستان گرگان واقع شده و داراي 121933 نفر جمعيت و مساحتي معادل 1576 كيلومتر مربع است . از شمال به جمهوري تركمنستان، از جنوب به شهرستان هاي كردكوي و بندرگز، از شرق به شهرستان هاي گرگان و آق قلا واز غرب به درياي خزر منتهي مي گردد. خط ساحلي اين شهرستان با درياي خزر 55 كيلومتر مي با شد.
شهرستان تركمن شامل سه شهر بندرتركمن، كميش تپه و سيمين شهر، دو بخش مركزي و گميشان، سه دهستان ( جعفرباي جنوبي، غربي و شرقي ) و 60 روستا مي باشد .  
شهرستان بندرتركمن در منطقه اي هموار و عاري از برجستگي هاي طبيعي واقع شده است ارتفاع اين شهرستان از سطح دريا پايين ترمي باشد. مناطق شمالي اين شهرستان به دليل نزديكي به بيابانهاي جنوبي تركمنستان و دور از رشته كوه البرز، آب و هواي معتدل نيمه خشك دارد. و نواحي جنوبي داراي آب و هواي معتدل و مرطوب مي باشد. خليج گرگان و شبه جزيره ميانكاله و رودخانه هاي گرگان و قره سو در محدوده اين شهرستان واقع مي باشند.
در سال 1306 ه .ش به دستور رضا شاه و به علل سياسي بناهاي اوليه اين شهرستان در بخش نيزار و با تلاق مقابل جزيره آشوراده احداث گرديد. به گفته اسدالله معيني « شهر بندرتركمن در ابتداي قرن حاضر در كشاكش برخورد رضاخان و ايلات و عشاير تركمن از سوي ديگر به وجود آمد. منابع تاريخي پيدايش اين شهر را در سال 1306 و 1307 ه . ش ذكر كرده اند. اين شهر ابتدا بندر شاه ناميده مي شد و بعد از انقلاب اسلامي به بندر تركمن تغيير يافت . »0 در واقع به سبب اينكه عمده ساكنان آن از قوم تركمن مي باشند ، بندرتركمن نام گرفت .
اين منطقه از سابقه نسبتا طولاني و ارزشمندي برخورداراست. آبسكون يكي از حوزه هاي قابل توجه در طي تاريخ بوده است در قرن چهارم هجري ، آبسكون بازار بزرگي جهت دادو ستد ابريشم داشت و بندر مهم تجارتي درياي خزر بود روي همين اصل برخي درياي خزر را درياي آبسكون نيز گفته اند . با رتولد عقيده دارد « بندر آبسكون در محل گميش تپه واقع شده بود». ابوالفداء در كتاب خود مي نويسد « آبسكون، بندر جرجان است »
حمدالله مستوفي نيز مي گويد « مغولها هنگام حمله و به علت دشمني با خوازرمشاهيان، آب جيحون را از خوارزم برگرداندند و به درياي خزر اتصال دادند سپس آب دريا بالا آمد و آبسكون در دريا پنهان شد »
« جزيره آشوراده » يكي ديگر از مناطق تاريخي و با اهميت اين شهرستان مي باشد. نام آشوراده نامي تركمني است واز « آشور » به معناي آنسوي و « آدا » به معناي جزيره تركيب يافته است. طول اين جزيره در حدود 3 كيلومتر است اين جزيره باقي مانده چندجزيره كه در گذشته نزديك هم بودند، است. از اسكله تا جزيره 3كيلومتر راه دريايي است  كه با قايق طي مي شود جمعيت اين جزيره را  از تركهاي آستارا و آذربايجان تشكيل مي دهند. تركمن ها به اين جزيره ،  « مال آشر » مي گويند. منوچهر ستوده در كتاب خود مي نويسد « آشوراده كه به معني جزيره آشور است 3 جزيره است، يكي بزرگتر، ديگري متوسط و سومي كوچك است … جزيره بزرگتر ايستگاه بحري روسها است » . آشوراده در دوره قاجاريه و پهلوي اول از نظر نظامي واقتصادي اهميت فراواني داشت.
در زمان رضا شاه عمليات احداث اسكله نيز آغاز گرديد و تا سال 1310 ه .ش مورد بهره برداري قرارگرفت. اين اسكله 73 متر و 13 متر عرض داشت . اتصال راه آهن سراسري به بندرشاه باعث رونق شهرنشيني در آن گرديد .
اكثريت ساكنين اين شهرستان را تركمن ها تشكيل مي دهند . صيد ماهي در كنار دامداري و كشاورزي از منابع مهم درآمد اهالي اين شهرستان به شمار مي آيد . همچنين بافت انواع قالي ، قاليچه و پشتي و ديگر دستبافته هاي تز ئيني توسط دختران و زنان تركمن از ابزار مهم رشد صنايع دستي در اين شهرستان حكايت مي كند . بازار اين شهرستان به « دوشنبه بازار » معروف است كه در اين روز به سبب خريدو فروش، چهره و سيماي اجتماعي شهر تغيير و شكوه خاصي به آن مي بخشد . شيلات وكارخانه كنسرو خاويار آشوراده در حاشيه اين شهر قرار دارد .
در واقع شهرستان تركمن با برخورداري از آب وهواي معتدل خزري، دارابودن انواع جاذبه هاي طبيعي ( درياي خزر، جزيره آشوراده، تالاب گميشان ، وجود آثار ، ابنيه و محوطه هاي تاريخي وفرهنگي، داشتن قابليت تبديل به عنوان يكي از دروازه هاي ارتباط دريايي استان با كشورهاي حاشيه درياي خزر ، وجود صنايع شيلات ( صيد و پرورش انواع ماهيان غضروفي و استخواني و توليد خاويار )، وجود منابع غني نفت و گاز در شمال شهرستان و بستر درياي خزر، وجود شبكه ريلي، توليد انواع محصولات كشاورزي، دامداري و فعاليت اهالي در زمينه هنرهاي سنتي بويژه فرش تركمن از قطب هاي مهم گردشگري استان گلستان محسوب مي شود .

مراكز ديدني :
جاذبه هاي تاريخي وفرهنگي :

تاكنون 33 اثر از آثار تاريخي و فرهنگي شهرستان تركمن در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است . از مهمترين آنان مي توان به موارد ذيل اشاره نمود :
ديواربزرگ گرگان ( در شمال گميشان )، قيزلر قلعه، پادگان قديمي روسها ( آشوراده )، امامزاده آق امام، گورستان قديمي آق امام ، پل داش كوفري ، زيارتگاه بهاءالدين نقشبندي،  تپه هاي تاريخي گوگجه ، آلتين تپه ، شاه تپه ، لطيف خوجه ، سقر تپه ، خرگوش تپه ، پامق تپه ، گليجه، تپه گري، تپه قرني يارق، تخماق تپه، قليچ خوجه ، قارقي ، قره تپه ، سولي تپه ، محوطه هاي قلاجيق بزرگ ، بافت قديمي گميشان ، مجموعه گردشگري اسكله بندر تركمن ، مجموعه سواركاري بندرتركمن ، كومه هاي چوبي صيادان در ساحل درياي خزر ، كارخانه تهيه و توليد خاويار 


جاذبه هاي طبيعي :

تالاب گميشان، جزيره آشوراده، گل فشان نفتلجه ( درشمال گميشان )، خليج گرگان، شبه جزيره ميانكانه 

شهرستان علي آباد كتول :
اين شهرستان در حدود 40 كيلومتري شرق شهرستان گرگان واقع شده و با وسعتي در حدود 1160 كيلومتر مربع و جمعيتي بالغ بر 139129 نفر، از شمال به شهرستان هاي آق قلا و گنبد كاووس، از جنوب به استان سمنان و رشته كوههاي البرز، از شرق به شهرستان راميان و خان ببين واز غرب به شهرستان گرگان محدود است. برپايه آخرين تقسيمات كشوري شهرستان علي آباد شامل دو شهر علي آباد و فاضل آباد، دو بخش مركزي و كمالان، چهار دهستان ( كتول، زرين گل، شيرنگ عليا و استرآباد ) و 68 روستا است. اين شهرستان در سال 1357 از شهرستان گرگان جدا و مستقل گرديد.
آب و هواي اين شهرستان با توجه به موقعيت طبيعي آن شامل معتدل خزري ، سرد كوهستاني و نيمه بياباني است. اين شهرستان درحدود 90 هزار هكتار جنگل با گونه هايي از درختان نمدار ، توسكا ، بلوط دارد. ارتفاعات در جنوب شهر علي آباد قرار داشته و مهمترين آنان كوههاي شاهوار، چلچلي، زردكمر وزيلان است. همچنين رودهاي بزرگ وكوچكي در اين شهرستان جاري هستند. رودهاي زرين گل، كبودوال، محمدآباد و جادره از مهمترين رودهاي علي آباد مي باشند. كه تمامي آنان به رود گرگان مي ريزند.
در كتاب سياسي، اجتماعي كتول ( نوشته محمد ابراهيم نظري ) ، واژه كتول از دو واژه اوستايي كته (kate ) و اول ( eul) تشكيل شده است .«كته » به معناي جا ومكان و «اول » به معناي شيب و دره و گودال است وكتول به مجموعه آبادي هايي گفته مي شود كه در درون دره و كوه قرار دارند . عقيده ديگر براين است كه « كتول » نام يك طايفه مي با شد و اين نام بعد از مهاجرت عده اي از امراء و بزرگان لشكري سيستاني به اين منطقه در اواخر دوره صفويه رايج گرديد. چنانكه قسمتي از قشون استرآباد را در زمان شاه طهماسب دوم ( 1135 –1144 ه . ق ) دسته كتول تشكيل مي داد در اوايل دوره قاجاريه كتول به 18 تيره اصلي تقسيم مي گرديد. در دوران ناصرالدين شاه، كتول يكي از 6 بلوك ناحيه استرآباد بود.
علي آباد فعلي همزمان با سكونت و حاكميت علي محمد خان به لحاظ اقتصادي و اجتماعي توسعه فزاينده اي يافت در اين گزارش تاريخي به سال 1327 ه . ق ( 1288 ه . ش ) علي آباد كتول اينگونه توصيف شده است :
علي آباد حاكم نشين كتول است . عمارت بسيار بزرگ علي محمد خان مفاخرالملك درآن است كه ديوانخانه و حياطهاي متعدد و حمام و اصطبل به سبك جديد ساخته شده است. مردمانش جنگي و نسبت به كلانتر خود مطيع هستند اينها با طايفه دوجي و يموت ( تركمن ) همسايه هستند »
در حال حاضر اقوام بومي و مهاجر متعددي در شهرستان علي آباد زندگي مي كنند كه از ميان آنها مي توان به سيستاني ، بلوچ ، تركمن ، آذري ، شاهرودي، كاشمري و سبزواري اشاره نمود. كشاورزي ركن اصلي اين مردم را تشكيل مي دهد. و محصولات اين ناحيه شامل پنبه، دانه هاي روغني، توتون و صيفي جات است. زبان اصلي مردم ، فارسي به گويش كتول است . اقوام مهاجر به زبان و گويش مخصوص به خود تكلم مي نمايند. 
از صنايع دستي اين شهرستان مي توان از پالاندوزي ، خورجين دوزي ، قالي بافي ، نمد مالي ، چادرشب بافي ، ابريشم بافي و توليد پارچه هاي پشمي معروف به چوخا نام برد .
شهرستان علي آباد كتول به سبب دارابودن منابع و چشم اندازهاي طبيعي زيبا و متنوع همچون ارتفاعات ييلاقي ، پارك جنگلي ، آبشارها، رودخانه ها، تفرجگا هها، دهكده هاي ييلاقي در كنار آثار ابنيه و محوطه تاريخي و فرهنگي ارزشمند، زمينه هاي بسيار مساعدي به منظور جلب گردشگر و معرفي جاذبه هاي طبيعي ، تاريخي و فرهنگي به مسافران را دارا مي باشد .


مراكز ديدني :
جاذبه هاي تاريخي و فرهنگي : در حال حاضر تعداد آثار تاريخي و فرهنگي در شهرستان علي آباد كتول كه در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است 35 اثر مي باشد . مهمترين آنان عبارتند از :
پل تاريخي رضا شاهي،  امامزاده هارون بن موسي،  امامزاده الازمن و معصوم آباد،  امامزاده سليمان ( ساوركلاته ) مسجد محمديه، كاخ قديمي الله يار خان، تپه هاي تاريخي ياس تپه، نرگس تپه، تپه قلي، شغال تپه، سرخ تپه  تپه پيچك محله ، پلنگ تپه، ازدارتپه، بوزاوغلان تپه، تپه زينب، تپه جان بي بي، شور تپه شرقي غربي، چغندرتپه غربي و شرقي، يونس تپه، گلبن تپه، تپه نوران . 

جاذبه هاي طبيعي :
پارك جنگلي كبودوال، دهكده هاي ييلاقي و كوهستاني ( افراتخته ، زرين گل و سياه مرزكوه )، آبشار كبودوال، ذخيره گاه جنگلي ( افراتخته، پونه آرام، الستان، زرين گل و سوركش )، دره تشنه كلان.

شهرستان علي آباد كتول :
اين شهرستان در حدود 40 كيلومتري شرق شهرستان گرگان واقع شده و با وسعتي در حدود 1160 كيلومتر مربع و جمعيتي بالغ بر 139129 نفر، از شمال به شهرستان هاي آق قلا و گنبد كاووس، از جنوب به استان سمنان و رشته كوههاي البرز، از شرق به شهرستان راميان و خان ببين واز غرب به شهرستان گرگان محدود است. برپايه آخرين تقسيمات كشوري شهرستان علي آباد شامل دو شهر علي آباد و فاضل آباد، دو بخش مركزي و كمالان، چهار دهستان ( كتول، زرين گل، شيرنگ عليا و استرآباد ) و 68 روستا است. اين شهرستان در سال 1357 از شهرستان گرگان جدا و مستقل گرديد.
آب و هواي اين شهرستان با توجه به موقعيت طبيعي آن شامل معتدل خزري ، سرد كوهستاني و نيمه بياباني است. اين شهرستان درحدود 90 هزار هكتار جنگل با گونه هايي از درختان نمدار ، توسكا ، بلوط دارد. ارتفاعات در جنوب شهر علي آباد قرار داشته و مهمترين آنان كوههاي شاهوار، چلچلي، زردكمر وزيلان است. همچنين رودهاي بزرگ وكوچكي در اين شهرستان جاري هستند. رودهاي زرين گل، كبودوال، محمدآباد و جادره از مهمترين رودهاي علي آباد مي باشند. كه تمامي آنان به رود گرگان مي ريزند.
در كتاب سياسي، اجتماعي كتول ( نوشته محمد ابراهيم نظري ) ، واژه كتول از دو واژه اوستايي كته (kate ) و اول ( eul) تشكيل شده است .«كته » به معناي جا ومكان و «اول » به معناي شيب و دره و گودال است وكتول به مجموعه آبادي هايي گفته مي شود كه در درون دره و كوه قرار دارند . عقيده ديگر براين است كه « كتول » نام يك طايفه مي با شد و اين نام بعد از مهاجرت عده اي از امراء و بزرگان لشكري سيستاني به اين منطقه در اواخر دوره صفويه رايج گرديد. چنانكه قسمتي از قشون استرآباد را در زمان شاه طهماسب دوم ( 1135 –1144 ه . ق ) دسته كتول تشكيل مي داد در اوايل دوره قاجاريه كتول به 18 تيره اصلي تقسيم مي گرديد. در دوران ناصرالدين شاه، كتول يكي از 6 بلوك ناحيه استرآباد بود.
علي آباد فعلي همزمان با سكونت و حاكميت علي محمد خان به لحاظ اقتصادي و اجتماعي توسعه فزاينده اي يافت در اين گزارش تاريخي به سال 1327 ه . ق ( 1288 ه . ش ) علي آباد كتول اينگونه توصيف شده است :
علي آباد حاكم نشين كتول است . عمارت بسيار بزرگ علي محمد خان مفاخرالملك درآن است كه ديوانخانه و حياطهاي متعدد و حمام و اصطبل به سبك جديد ساخته شده است. مردمانش جنگي و نسبت به كلانتر خود مطيع هستند اينها با طايفه دوجي و يموت ( تركمن ) همسايه هستند »
در حال حاضر اقوام بومي و مهاجر متعددي در شهرستان علي آباد زندگي مي كنند كه از ميان آنها مي توان به سيستاني ، بلوچ ، تركمن ، آذري ، شاهرودي، كاشمري و سبزواري اشاره نمود. كشاورزي ركن اصلي اين مردم را تشكيل مي دهد. و محصولات اين ناحيه شامل پنبه، دانه هاي روغني، توتون و صيفي جات است. زبان اصلي مردم ، فارسي به گويش كتول است . اقوام مهاجر به زبان و گويش مخصوص به خود تكلم مي نمايند. 
از صنايع دستي اين شهرستان مي توان از پالاندوزي ، خورجين دوزي ، قالي بافي ، نمد مالي ، چادرشب بافي ، ابريشم بافي و توليد پارچه هاي پشمي معروف به چوخا نام برد .
شهرستان علي آباد كتول به سبب دارابودن منابع و چشم اندازهاي طبيعي زيبا و متنوع همچون ارتفاعات ييلاقي ، پارك جنگلي ، آبشارها، رودخانه ها، تفرجگا هها، دهكده هاي ييلاقي در كنار آثار ابنيه و محوطه تاريخي و فرهنگي ارزشمند، زمينه هاي بسيار مساعدي به منظور جلب گردشگر و معرفي جاذبه هاي طبيعي ، تاريخي و فرهنگي به مسافران را دارا مي باشد .


مراكز ديدني :
جاذبه هاي تاريخي و فرهنگي : در حال حاضر تعداد آثار تاريخي و فرهنگي در شهرستان علي آباد كتول كه در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است 35 اثر مي باشد . مهمترين آنان عبارتند از :
پل تاريخي رضا شاهي،  امامزاده هارون بن موسي،  امامزاده الازمن و معصوم آباد،  امامزاده سليمان ( ساوركلاته ) مسجد محمديه، كاخ قديمي الله يار خان، تپه هاي تاريخي ياس تپه، نرگس تپه، تپه قلي، شغال تپه، سرخ تپه  تپه پيچك محله ، پلنگ تپه، ازدارتپه، بوزاوغلان تپه، تپه زينب، تپه جان بي بي، شور تپه شرقي غربي، چغندرتپه غربي و شرقي، يونس تپه، گلبن تپه، تپه نوران . 

جاذبه هاي طبيعي :
پارك جنگلي كبودوال، دهكده هاي ييلاقي و كوهستاني ( افراتخته ، زرين گل و سياه مرزكوه )، آبشار كبودوال، ذخيره گاه جنگلي ( افراتخته، پونه آرام، الستان، زرين گل و سوركش )، دره تشنه كلان.

شهرستان آزاد شهر :
اين شهرستان با وسعتي معادل  872 كيلومتر مربع ، جمعيتي بالغ بر 99088 نفر دارد و از شمال به شهرستان گنبد كاووس ، از جنوب به شهرستان راميان و استان سمنان و از شرق به شهرستان مينودشت و از غرب به شهر دلند محدود مي شود. شهرستان آزادشهر شامل دو بخش مركزي و چشمه ساران، چهاردهستان ( نظام آباد، چشمه ساران، خرما رود شمالي و جنوبي ) و 58 روستا مي باشد.
با توجه به قرار گرفتن آزادشهر در محل تلاقي مسيرهاي شاهرود ، بجنورد ، گرگان و گنبد كاووس و واقع شدن آن در كنار شاهراه بزرگ تهران ـ مشهد و همچنين جاده ترانزيتي حمل و نقل كالا به كشورهاي آسياي ميانه، اهميت موقعيت جغرافيايي آن شهرستان را دوچندان نموده و قابليت هاي فراواني جهت توسعه گردشگري ايجاد نموده است .
براساس مدارك مكتوب تاريخي، آزادشهر در دوره صفويه به « شاه فسند » معروف بوده است. اين شهر كه بعدها به نام « قره تكن » نيز معروف شده بود از فروردين سال 1342 به شهر «شاه پسند » نامگذاري گرديد . در سال 1358 با پيروزي انقلاب اسلامي، نام آن به آزادشهر تغيير يافت .
در وقفنامه خواجه مظفرالدين بتكچي به تاريخ 909 ه . ق « شاه فسند » را در حوزه كبودجامه معرفي مي نمايد .
« … وقف كرد و تصدق فرمود حضرت مشاراليه تقبل الله منه آنچه در تحت تملك و قيد تصرف او بود الي هذا الازمان و آن همگي و تمامي قريه معروفه و مشهوره شاه فسند ست از تومان كبودجامه استرآباد من اعمال جرجان››
موقعيت روستايي اين شهرستان در سه منطقه كوهستاني ، كوهپايه و جنگلي و جلگه اي و دشت سكونت دارد .در حال حاضر در شهرستان آزادشهر اقوام گوناگون همچون فارس، تركمن، سيستاني، بلوچ، ترك و كرد زندگي مي نمايند. آب و هواي معتدل كوهستاني واراضي مستعد آن موجب كشت انواع محصولات زراعي گشته است . از محصولات عمده آن ميتوان به گندم، جو، دانه هاي روغني، برنج و پنبه اشاره كرد.

مراكز ديدني :
جاذبه هاي تاريخي و فرهنگي :
تپه تاريخي بسيجيان، تپه تاريخي روزه،  نرگس تپه، ياس تپه، بقعه متبركه محمدبن زيد، زيارتگاه آق امام، مدرسه تاريخي خوش ييلاق

جاذبه هاي طبيعي :
پارك جنگلي آزادشهر، پارك جنگلي نوده، كمپينگ اقامتي

شهرستان راميان :
اين شهرستان با وسعت 73/780 كيلومتر مربع و جمعيت 83209 نفردر  76 كيلومتري ضلع شرقي شهرستان گرگان ودر شش كيلومتري جنوب جاده گرگان – گنبد كاووس واقع مي باشد .از شمال به شهرستان گنبد كاووس، از شرق به شهرستان آزادشهر، از جنوب به استان سمنان و از غرب به شهرستان علي آباد منتهي مي گردد .
شهرستان راميان شامل سه شهر راميان، دلند، خان ببين و داراي دو بخش مركزي و فندرسك، چهار دهستان ( دلند، قلعه ميران، فندرسك جنوبي و شمالي ) و 49 روستا مي باشد . در تاريخ راميان و فندرسك  آمده است: ‹‹ اراضي ميان كتول و راميان را كه شامل 23 پاره آبادي است، فندرسك مي نامند .››
اين شهرستان به لحاظ دارا بودن آب و هواي متعدل كوهستاني، داشتن نواحي جلگه اي و كوهستاني، اراضي حاصلخيز كشاورزي، نزديكي به معادن غني زغال سنگ، چشم اندازهاي طبيعي فراوان، آثار، ابنيه و محوطه هاي تاريخي و فرهنگي و وجود تركيب قومي متنوع و متعدد داراي منابع و امكانات بالقوه وبالفعل گردشگري مي باشد.
بر اساس اسناد و شواهد تاريخي موجود، شهرستان راميان از قدمتي طولاني برخوردار است . اين شهرستان در دورة اشكانيان ( در زمان سلطنت تيرداد دوم ) بعنوان پايتخت ييلاقي و اداري مطرح بوده است. در زمان تصرف ايالت گرگان توسط يزيد بن مهلب به سال 98 ه . ق، محل استقرار حاكم گرگان بوده است. اين شهر در اوايل دوره اسلامي مورد توجه حاكمان و امراء قرار گرفته است. ظاهرا“ در دوره صفويه به سبب مهاجرت گسترده به اين منطقه، تحولي بزرگ در افزايش جمعيت آن شهر ايجاد مي شود.
در سال 1181هـ . ق حسينقلي خان قاجار قوانلو پسر محمد حسن خان قاجار به سبب خويشاوندي با اقوام ترك قزلباش رامياني خصوصا“ طايفه قوانلو وارد راميان شد و عمده سپاهيان خود را از ميان تركان برگزيد و جهت بسط حوزه حكومتي خود تمامي جرجان، مازندران و قسمتي از قومس را تصرف كرد و خوانين اين مناطق را مطيع خويش ساخت. از اين پس راميان رسما“ به دارالحكومه او تبديل شد. تا اوايل سلطنت پهلوي اول منطقه راميان و فندرسك توسط خوانين فندرسكي اداره مي شد. با روي كار آمدن پهلوي دوم امور اداري راميان، فندرسك و شاه پسند (آزادشهر ) به اداره املاك كه در رأس آن سروان صارمي قرار داشت، سپرده شد. او با خشونت تمام رعاياي منطقه را به بيگاري و كاراجباري واداشت. در سال 1317 ه .ق در اين شهر، رسما“ « بخشداري » آغاز بكار كرد ودر اسفند ماه سال 1379 اين شهر از شهرستان گنبد كاووس منتزع و به شهرستان ارتقاء يافت .
شهرستان راميان با ميزان بارش ساليانه 750 تا 800 ميليمتر پر بارانترين شهرستان محسوب مي شود. اين شهر در ميان جنگل و كوهستان واقع مي باشد كه از اين نظر كمتر شهري در استان چنين موقعيتي را ادارا مي باشد. شهر در بين دو رودخانه قره چاي و آق چاي قرار گرفته است. منبع درآمد اهالي آن كشاورزي، دامپروري، نوغانداري و فعاليت در زمينه هنرهاي سنتي ( بافت پارچه ها و دستبافت هاي ابريشمي، گليم بافي و جاجيم بافي ) و محصولات عمده كشاورزي آن برنج ، غلات ، توتون ، صيفي جات و دام و محصولات دامي مي باشد. مردم راميان آشنا به زبان تركي ، فارسي و گويش تركمني مي باشند.
 از نقطه نظر نوع تركيب قومي در اين شهرستان اقوام فارس، تركمن، سيستاني، ترك، قزلباش و جمعيتي از اقوام محلي شاهرودي و خراساني سكونت دارند.

مراكز ديدني
  جاذبه هاي تاريخي و فرهنگي : 
قلعه تاريخي ماران، قلعه فرمان، حمام قديمي اروج، مسجد سادات، امامزاده پير، تپه هاي تاريخي كاجي، داركلاته، نورآباد

جاذبه هاي طبيعي :
  آبشارشيرآباد،  غارشيرآباد،  چشمه گل راميان، پارك جنگلي آهنگران،  چشمه سيد كلاته