عيد به معني بازگشت است، بازگشتي خوش يمن و مبارك، بازگشتي توأم با شادماني، بازگشتي نو، با انديشه و پالايشي نو، عيد به اين معناست، اما فطر به معناي فطرت و سرشت است، بازگشت به سرشت پاكيزه انساني. راستي فطرت پاكيزه انساني چيست؟ رهايي از قيد و بندها. در فلسفه ماه رمضان، شاخص موفقيت روزه در پيوند با هدف روزه است كه همانا تقواي رهائيبخش است تقوا يعني پرهيز، پرهيز از آلودگي و رجس دوران، پرهيز از ستم زمانه، آلوده نشدن به ظلم زمانه. و انسانهاي صاحب تقوا آنهايي هستند كه به اين رجس و پليدي آلوده نشده اند و از آن تبري جسته اند. هدف از روزه تمريني بود براي صيقل زدن اراده ها جهت رسيدن به تقواي رهائيبخش. اينك كه ماه مبارك رمضان با ما وداع مي كند، روزه داران احساس مي كنند كه به آن گوهره انساني خود، يعني اراده پاك براي برداشتن غل و زنجيرها توانمند شده اند. پس بازگشت به سرشت پاكيزه انساني، اين است مفهوم عيد فطر. عيد فطر، عيد رهايي است، عيد پيروزي در نبرد با موانع بازدارنده از پذيرش مسئوليت، و عيد عمل به تعهدات خدايي و انساني است.. عيد طلب و آرزوي دولت باكرامت آزادي است. و اميدواريم اين عيد به همه پيروان و رهروان آيين توحيد و ره پويان طريق يگانگي و فدا مبارك باشد . وقتي كه هر روز، روز عيد است عيد فطر عيدي است كه به طور خاص براي روز اول شوال يعني روز بعد از ماه رمضان اختصاص پيدا كرده است.، مولا علي عليه السلام مفهوم زيبايي از عيد ارائه داده كه جالب توجه است. علي عليه السلام درموردعيدفطر مي فرمايد: «اِنَّما هُوَ عِيدٌ لِمَنْ قَبِلَ اللهُ صِيامَهُ وَ شَكَرَ قِيامَهُ وَ كُلُّ يَوْمٍ لايُعْصيَ اللهُ فيهِ فَهُوَ يَوْمُ عِيدٍ»، (كلمات قصار شماره 420 صفحه 1286 نهج البلاغه ترجمه فيض الاسلام) يعني عيد فطر عيد كسي است كه خدا روزه اش راپذيرفته و نمازش را پاداش داده وهرروز كه درآن روز نافرماني خدا صورت نگيرد، آن روز عيد است. در حقيقت مولا علي در اينجا روح و جوهر رهائيبخش و تكاملي عيد را بيان مي كند كه هر روزي كه فرد در مسير تكامل حركت مي كند، و به ظلم و ستم گردن نمي گذارد، آن روز هم يك عيد محسوب مي شود، يك بازگشت به سرشت و فطرت پاك انسان رها محسوب مي شود.، پس براي آنهايي كه در برابر دشمنان خدا وخلق مقاومت و پايداري مي كنند تا از تباهكاري و ظلم آنان جلوگيري كنند، همه روز عيد و عيد رهايي است. هرعيد هم بازگشتي است به اصل و فطرت پاك و هماهنگي و انطباق با آن.،بازگشتي است تكاملي و آگاهانه به سرچشمه و سرمنزل رهايي و رستگاري. پس نه واگشتي در كار است و نه تكرار و كور و دوري. هر چه هست، تكاپوي پر رنج و خون و سير مداوم براي زدودن آثار بيگانگي و غلبه بر موانع وصل و يگانگي است.
تاريخچه عيد فطر
بنا بر مستندات تاريخي، تاريخچه عيد فطر به سال دوم هجري برمي گردد. در حقيقت در ماه رمضان سال دوم هجري اولين نبرد بزرگ مجاهدان صدر اسلام به نام جنگ بدر به وقوع پيوست و با اين كه نيروي مجاهدان خيلي كمتر از نيروي ارتجاع قريش بود، اما آنها پيروز شدند، و اين خيلي در روحيه مجاهدان و مردم تأثير بالا برنده گذاشت. در پايان اين ماه بود كه پيامبر اسلام روز اول شوال را روز عيد فطر اعلام كرد و خودش براي نماز بيرون رفت و جمعيت نيز پشت سر پيامبر براي نماز رفتند درحالي كه شعارهاي توحيد و يگانگي سر مي دادند. پيامبر گفته بود همه افراد در اين مراسم شركت كنند، حتي بر عكس سنتهاي آن زمان كه دختران جوان را در خانه ها نگه مي داشتند، پيامبر گفت آنها هم بايد شركت كنند، همه افراد از كودكان، تا پيران از زنان تا مردان، همه و همه شركت كنند. يك مراسم همگاني چه آنها كه روزه بودند، چه آنها كه نبودند، چه آنها كه در جنگ شركت كرده بودند و چه آنها كه شركت نكرده بودند، قرار براين شد كه همه در اين آيين جمعي شركت كنند. هم چنين شركت در آيين بعدي روز عيد فطر يعني پرداخت زكات فطره همگاني بود و همه كساني كه سرپرست خانواده ها بودند، بايد در پرداخت فطريه شركت مي كردند.
چرا روزه گرفتن در روز عيد فطر حرام است؟
در روز عيد فطر و عيد قربان روزه گرفتن حرام است، و اين عطف به همان مفهوم شعائر است. يعني اين كه چون خودش في نفسه هدف نيست، در روز عيد منع شده است. كما اين كه در قرآن هم گفته شده كه روزه براي اين است كه انسانها به تقواي رهائببخش برسند، و الا به قول حضرت علي جز تشنگي و گشنگي كشيدن و رياضت كشي چيز ديگري نيست. بازده و اثر سازنده روزه در مرام توحيد، از بابت رياضت كشي و تمرين سختي كشيدن نيست، بلكه مانند ديگر شعائر، به هدف وصل و يگانگي و تقواست، بنا بر اين در موعد مشخص خودش در روز عيد، در روز بازگشت، پرونده اين پروسه بسته مي شود، و براي اين كه حد جدا كننده اي بين رمضان و بعد آن باشد روز عيد ديگر نبايد روزه گرفت. درآئين اسلام هدف سهولت و گشايش و يُسر است، نه عُسر، همان طور كه در انتهاي آيات مربوط به روزه در قرآن آمده است ( آيه 185 سوره بقره) آمده است: «يُرِيدُ اللّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلاَ يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ»، يعني خداوند براي شما سهولت، آساني و گشايش مي خواهد و نه سختي و تنگنا و مشكلات، بنا بر اين حال كه در اين دوران از صيقل زدن اراده ها موفق شديم، جشن مي گيريم و گامي فراتر براي مسؤليتهاي بعدي بر ميداريم .
پرداخت زكات فطر يا فطريه
وقتي مجاهدان صدر اسلام از مكه به مدينه مهاجرت كردند، در شرايط بسيار سختي بودند، ارتجاع قريش اموال بسياري از آن مجاهدين را مصادره كرده بود، خيلي از آنها مال و دارائيهايشان را در مكه رها كرده و به مدينه آمده بودند. قبل از آن هم در محاصره «شعب ابيطالب» در خود مكه تحت فشار و محاصره دشمن قرار داشتند. خيلي از آنها مجاهدان حرفه اي بودند كه دائم در خدمت اهداف حضرت محمد فعال بودند. در همان جنگ بدر نيزكه اشاره شد، خيلي از همان مجاهدان حتي غذاي مكفي براي خوردن نداشتند. علاوه بر نيازي كه مجاهدان حضرت محمد به كمكهاي اقتصادي داشتند، در مدينه نيز فقرا و مستمنداني به مسلمانان پيوسته و پناه آورده بودندكه بغايت فقير بوده و نياز به كمك داشتند. براي برداشتن همين فاصله هاي طبقاتي، براي اين كه به همان مجاهدان حرفه اي كه از شهر خود هجرت كرده و همه مال و اموالشان را در آنجا رها كرده بودند تا جنبش رهائيبخش محمد را ياري كنند، كمك شده باشد، نوع خاصي از زكات به عنوان زكات فطره مطرح گرديد..
معني زكات فطره و موارد مصرف آن
زكات در لغت به معني پاكسازي است و از تزكيه مي آيد. زكات در اسلام براي پاكسازي مال و دارايي انسانهاي ثروتمند وضع شده است. اسلام اصيل و محمدي براي اين كه خوي تماميت خواه و حيواني انسان را مهاركند، در 1400 سال قبل چنان قوانين مالياتي وضع كرد كه بر اساس آنها هر چه بيشتر فاصله طبقاتي كاهش پيدا كند. به اين منظور بر ابزار و وسايل توليد و كالاهاي توليد شده آنزمان ماليات وضع كرد، از احشام و چارپايان تا غلات و ميوه جات و ساير توليدات اقتصادي آن زمان. در آيه 60 از سوره توبه خداوند موارد و مصاديق مشمول زكات را مشخص كرده است: « إِنَّمَا الصدَقَات لِلْفُقَرَاءِ وَ الْمَساكِينِ وَ الْعَامِلِينَ عَلَيهَا وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَ فى الرِّقَابِ وَ الْغَارِمِينَ وَ فى سبِيلِ اللَّهِ وَ ابْنِ السبِيلِ فَرِيضةً مِّنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكيمٌ»، يعني صدقات كه همين زكات يكي از محورها و زيرمجموعه هايش هست، براي فقيران و مسكينها (يعني كساني كه از شدت فقر به بي آبرويي مي افتند يا به اصطلاح امروز زير خط فقر مطلق قرار دارند)، و كارمندان جمع آوري زكات، و كساني كه براي جذب و نزديكي قلبهايشان پرداخت مي شود، هچنين براي آزادكردن بردگان، و كساني كه ورشكسته شده يا بدهكار و درحال ورشكستگي اند وكساني كه در راه خدا فعاليت مي كنند وبه از راه ماندگان؛ پرداخت مي شود. در تفسير الميزان (جلد 9 صفحه 418 ) در مورد كساني كه در راه خدا فعاليت مي كنند آمده است: «و سبيل الله (راه خدا) مصرفي است عمومي و شامل تمامي كارهائي مي گردد كه نفعش عايد اسلام و مسلمين شده و به وسيله آن مصلحت دين حفظ مي شود، كه روشن ترين مصاديق آن جهاد در راه خدا و پس از آن ساير كارهاي عام المنفعه از قبيل راه سازي و پل سازي و امثال آن است». در تفاسير آمده كه زكات فطره، ماليات بدن است، يعني هر مسلماني براي بدن خودش هم بايد جهت بستن فاصله هاي طبقاتي و سير كردن گرسنگان و نيازمندان و همه آن مصاديقي كه درآيه اشاره شده از جمله مجاهدان راه آزادي، پرداخت كند. در حقيقت«زكات فطره» بر همه كساني كه درآمد ساليانه شان كفاف هزينه هايشان را مي دهد، واجب است. ميزان زكات فطره بابت هرنفر، به صورت جنسي و يا معادل بهاي پولي آن برابر1.5كيلو از خوراك معمول منطقه مانند گندم، خرما، برنج وغيره است. اين پرداخت به عهده سرپرست خانواده مي باشد كه بايد از طرف خودش و تك تك افراد تحت تكفل خودش بپردازد و به نيازمندان آن پرداخت كند كه به پول امروز ايران براي هر نفر حدود پنج هزار و هشتصد و شصت تومان مي شود. زكات فطره در شب عيد و قبل از افطار آخر معمولا كنار گذاشته مي شود تا در اولين فرصت به شايسته ترين مصرف خود برسد.
لطفا منتظر باشید ...
