مروري بر زندگاني شهيد بزرگ آيةالله سيد محمد باقر صدر قدسسره
حسن فخرالشريعه خاندانشهيد گرانقدر، آيةالله سيد محمد باقر صدر، ثمره شجره طيّبهاي است از عالمان پاك نِهاد و از خانداني كه همگي از چهرههاي تابناك دين و علم و فضيلت و از حماسه گستران جهاد فكري، نبردآوران مجاهدات سياسي و مردمي، قهرمانان مبارزههاي ايدئولوژيكي و از مشهورترين خاندانهاي علم و فقاهت و مرجعيت در ايران و عراق و لبناناند.پدر شهيد صدر، سيد حيدر، از اجلاّي علماي عصر خويش بود. مادرش، فرزند شيخ عبدالحسين آل ياسين ـ كه از رجال برجسته عراق به شمار ميرفت ـ بانويي پرهيزكار بود. خانواده آلياسين از لحاظ علمي و اجتماعي در عراق داراي تاريخي پرافتخار است. دودايي شهيد صدر، شيخ مرتضي و شيخ محمد رضا آلياسين، از محققان و دانشمندان بزرگوار عصر خود بودند.شهيد صدر در بيست وپنجم ذيقعده 1353 ق در كاظمين به دنيا آمد. در 14 سالگي از نعمت پدري ارجمند محروم گرديد. از دوران كودكي آثار نبوغ سرشار و استعدادي در خور توجه در او كاملاً هويدا بود؛ چنان كه تحسين همگان را برميانگيخت.
استادان و تحصيل
آيةالله شهيد در سن ده سالگي مقدمات علوم را آموخت، سپس به فراگيري علم منطق پرداخت. علم اصول را در سن دوازده سالگي نزد برادرش آيةالله سيد اسماعيل صدر، يكي از چهرههاي درخشان فقه شيعه، خواند و در اين زمينه، انظار صاحبنظران را نقد و بررسي ميكرد. در اوايل دومين دهه عمر پر بركتش، در معيت برادرش، جهت تكميل دروس و تهذيب نفس به نجف اشرف هجرت كرد و در مدت كوتاهي مراحل درسي قبل از خارج را، طي كرد و نزد دايي خود، فقيه بزرگوار شيخ محمد رضا آلياسين به تحصيل اصول و فقه عالي پرداخت. نبوغ و هوشمندي او در اين ايام به حدي بود كه در بعضي موارد، استادان والا مقام در سخنان خود به نظر شهيد صدر اشاره و استناد ميكردند.برخي از مهمترين اساتيد شهيد صدر، عبارتند از:1 ـ حضرت آيةالله العظمي خوئي كه در حدود هجده سال بين سالهاي 1369 تا 1386 ق در دورههاي خارج فقه و اصول ايشان شركت كرده و در تمام اين مدت، روزي دو تا سه درس از ايشان فرا ميگرفته است. او مورد توجه خاص استاد خود بود، به طوري كه استاد، سؤالها و اشكالهاي وي را با ديده خاصي مينگريست و نوعا پاسخ ميگفت. بين اين دو، گفتوگوهاي خصوصي و كتبي در مسايل فقهي و اصولي برقرار بود.2 ـ آيةالله شيخ صدرا بادكوبهاي كه شهيد صدر، منظومه حاج ملاهادي سبزواري و اسفار صدرالمتألهين را از اين استاد درس گرفته است؛3 و 4 ـ آيةالله شيخ مرتضي و شيخ محمد رضا آلياسين، دو دايي شهيد صدر؛5 ـ آيةالله سيد عبدالهادي شيرازي؛6 ـ آيةالله حكيم (شهيد صدر قدسسره اندكي در محضر ايشان تلمذ كردهاند).
شاگردان
شاگردان آيةالله صدر علم و عمل و مبارزه را با هم آموختند. عده بسياري از شاگردان ايشان طوري تربيت شده بودند كه همواره آماده هر نوع فداكاري و از خودگذشتگي در راه اسلام و دفاع از آن بودند. از اين رو، تعداد زيادي از آنها در دوران اخير زندگي شهيد صدر به شهادت رسيدهاند.اسامي برخي از پروردگان شهيد صدر بدين قرار است:1 ـ آيةالله سيد محمود هاشمي فرزند سيد علي حسيني از مدرسان درس خارج حوزه علميه قم و يكي از شاگردان مبرّز شهيد صدر كه برخي از تقريرات آن شهيد بزرگوار را نگاشتهاند.2 ـ حجةالاسلام والمسلمين سيد محمد باقر حكيم، فرزند مرجع عاليقدر و معروف شيعه، مرحوم آيةالله العظمي سيد محسن حكيم. ايشان يكي از ياران نزديك و با وفا و مورد اعتماد شهيد صدر بودند و هماكنون از چهرههاي برجسته جنبش اسلامي عراق است.3 ـ آيةالله سيد محمد كاظم حائري، از خواص شاگردان شهيد صدر كه بخشي از تقريرات مباحث اصول ايشان را نوشتهاند. 1