تبیان، دستیار زندگی
اگر به زندگی امام حسن مجتبی (علیه السّلام) براساس گزارش های قرآنی و روایی و تاریخی نگاه گذرا شود به خوبی می توان دریافت كه آن امام همام (علیه السّلام) الگوی كامل احسان بوده است. خداوند در سوره انسان (هل اتی) گزارشی كامل از احسان و ایثارگری امام و خانوا
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

امام حسن (علیه السّلام) اسوه احسان
امام حسن

اگر به زندگی امام حسن مجتبی (علیه السّلام) براساس گزارش های قرآنی و روایی و تاریخی نگاه گذرا شود به خوبی می توان دریافت كه آن امام همام (علیه السّلام) الگوی كامل احسان بوده است.

خداوند در سوره انسان (هل اتی) گزارشی كامل از احسان و ایثارگری امام و خانواده آن حضرت (علیه السّلام) از پدر و مادر و برادر و خواهر بیان می كند.

آن حضرت (علیه السّلام) در خردسالی در زمانی كه هر كودكی برای امور كوچك و جزیی گریه می كند و در برابر غذا و گرسنگی بی تابی می كند، نه تنها یك شبانه روز بلكه سه شبانه روز از غذای خویش می گذرد و همانند برادر خردسالش آن را به افراد فقیر و یتیم و اسیر می دهد. (انسان آیه8)

این خصوصیت و منش اخلاقی كه در كنف تربیت رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و امیرمؤمنان علی (علیه السّلام) و فاطمه (سلام الله علیها) پدید آمده بود، موجب شد كه وی تا آخر عمر به عنوان یكی از محسنان و نیكوكاران روزگار مطرح باشد.

در روایات بسیاری از احسان و ایثارگری امام سخن به میان آمده است. در كتاب ارزشمند «الحیاه” كه با ترجمه احمد آرام منتشر شده آمده است كه امام حسن مجتبی «ع»، دو بار از همه مال خود دست كشید، و سه بار اموالش را در راه خدا تقسیم كرد، حتی كفشی را می بخشید و كفشی دیگر را نگاه می داشت (ج3، 301، ص299)

این كه حضرت دو بار همه دارایی و ثروت خویش را میان خود و فقیران تقسیم كرد عملی است كه از بسیاری برنمی آید و كم تر كسی به خود چنین جرأت می دهد كه از آن همه اندوخته ها و مالی كه به سختی و زحمت از راه كشاورزی و جهاد و تجارت به دست آورده دست بكشد و به دیگران بخشد. تنها خاندان اهل بیت (علیهم السلام) و پیروان صدیق ایشان هستند كه از چنین منش و خلق و خویی بهره مند می باشند.

آن حضرت خود چنان بود كه با عمل و گفتار دیگران را به احسان دعوت می كرد و می فرمود: تمام كردن احسان از آغاز كردن آن بهتر است.

چنان كه از آن حضرت نقل كرده اند كه می فرمود: هركس احسان های خود را به زبان آورد بخشندگی خود را تباه كرده است. و یا می فرمود: احسان آن است كه تأخیری در پیش و منتهی در پس نداشته باشد.

در روایات آمده است كه مردی خدمت امام حسن (علیه السّلام) آمد و عرض كرد: ای فرزند امیرالمؤمنین به حق آن خدایی كه نعمت بسیار بر شما كرامت فرموده تو را قسم می دهم كه به فریاد من برسی و مرا از دشمنی كه حرمت پیران را نگه نمی دارد و به كودكان و نوجوانان رحم نمی كند، نجات دهی.

امام پرسید: دشمن تو كیست تا از او دادخواهی كنم؟

آن مرد گفت: فقر است.

امام به خادم خود دستور داد: «هر چه مال در نزد تو هست به او بده».

او پنج هزار درهم حاضر كرد و به او داد.

امام (علیه السّلام) رو به مرد فقیر كرد و گفت: «تو را به خداوند متعال قسم می دهم كه هر وقت این دشمن بر تو رو آورد شكایتش را نزد من بیاور تا از تو دفع شر كنم».

احسان و ایثار امام تنها در مال و اموال نبود بلكه هم چنان كه در قرآن آمده، در برابر اعمال دیگران كه خشم را به دنبال می آورد روش كظم الغیظ را پیش می گرفت (آل عمران آیه 134) و با عفو و گذشت احسان می نمود. چنان كه در روایات آمده روزی امام (علیه السّلام) از راهی عبور می كرد مردی از اهل شام با آن حضرت روبرو شد و بدون مقدمه شروع به ناسزا گفتن نسبت به ایشان كرد. حضرت هیچ عكس العملی نشان نداد.

وقتی آن مرد از ناسزا گفتن باز ایستاد، امام به او نزدیك تر شد و با تبسم به او سلام كرد. آن گاه فرمود: «اگر اجازه بدهید حاضرم به شما كمك كنم. اگر چیزی لازم داری آن را برایت فراهم كنم یا اگر راه را گم كرده ای آن را به تو نشان دهم و اگر گرسنه ای ترا سیر كنم، اگر فقیری بی نیازت سازم. به هر حال اگر حاجتمندی حاضرم در برآوردن حاجت تو بكوشم».

چون مرد شامی این رفتار را از امام حسن دید، ناگهان به گریه افتاد و گفت: «اشهد انك خلیفه الله فی ارضه؛ گواهی می دهم كه تو خلیفه خدا در روی زمین هستی».

در تاریخ آمده است كه حسن بن علی (علیه السّلام) پس از جد بزرگوارش پیامبر اكرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و پدر گرامی اش علی بن ابیطالب (علیه السّلام) از همه مردم زاهدتر بود.

شخصی به نام مدرك بن زیاد می گوید: روزی در یكی از باغ های ابن عباس بودیم. غذای مناسبی آوردند. امام حسن دستور دادند كه كارگران و خدمت گزاران را جمع كنند و آن غذای خوب را به آنها بدهند.

مدرك می گوید: خود امام لب به آن غذا نزد و مشغول خوردن نان با قدری نمك شد.

وقتی به آن حضرت گفته شد شما چرا از آن غذای خوب میل نمی كنید، در جواب فرمودند: «ان ذاك الطعام احب عندی؛ این خوراك را بیشتر دوست دارم».

نگاهی گذرا به فرازهای زندگی آن حضرت

پیشوای دوم جهان تشیع در نیمه ماه رمضان سال سوم هجرت در شهر مدینه دیده به جهان گشود.

حسن بن علی (علیه السّلام) از دوران جد بزرگوارش چند سال را بیشتر درك نكرد؛ زیرا او تقریبا هفت سال بیش نداشت كه پیامبر اسلام بدرود زندگی گفت.

پس از درگذشت پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) تقریبا سی سال در كنار پدرش امیرمؤمنان (علیه السّلام) قرار داشت و پس از شهادت علی (علیه السّلام) شش ماه بر مسلمین خلافت كرد. آن امام والامقام در طول عمر مبارك خود دوبار تمام ثروت و دارایی خویش را در راه خدا بخشید و سه بار تمام اموال خود را وقف كرد.

به گفته مورخان، امام حسن مجتبی (علیه السّلام)، فردی شجاع، دلیر و مبارز بود و در غالب جنگ هایی كه امام علی (علیه السّلام) حضور داشتند آن حضرت نیز حضور داشت.

امام حسن (علیه السّلام) مسئولیت امامت و رهبری شیعیان را در فضایی نابسامان به عهده گرفت. در این زمان امام (علیه السّلام) در برابر مكر معاویه قرار گرفت و ناچار شد صلح كند.

بی شك ارزش صلح امام حسن (علیه السّلام)، با توجه به شرایط زمانی و مكانی خاص خود، كمتر از جنگ و شهادت امام حسین (علیه السّلام) نبود. خیانت طرفداران ایشان، تهدید و تطمیع های معاویه و نهایتا تشكیل مثلث زر و زور و تزویر باعث بروز وقایعی شد كه امام (علیه السّلام) را مجبور به امضای صلحنامه با معاویه كرد. در این شرایط امام مجتبی (علیه السّلام) منطقا و قاعدتا نمی توانست وارد مبارزه با معاویه گردد تا اینكه ایشان ناچار به پذیرش صلح تحمیلی شد.

براساس این صلحنامه، حكومت به این شرط كه به كتاب خدا و سنت رسول او و سیره خلفای صالح، عمل كند به معاویه سپرده می شود. در ضمن، پس از معاویه خلافت به امام حسن (علیه السّلام) واگذار می گردید. همچنین معاویه براساس این صلحنامه ملزم شد كه دشنام دهی به امیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) و بد گفتن از ایشان در منابر را ممنوع سازد. در امان بودن یاران امام علی (علیه السّلام) عدم تعرض به آنان و محفوظ ماندن جان و مال و فرزند و ناموس شان از هر گزندی از دیگر مفاد این صلحنامه به شمار می رفت.

بی تردید می توان گفت صلح امام حسن (علیه السّلام)، چهره واقعی معاویه را آشكار ساخت و دستگاه جور او را به مردم شناساند. از این رو معاویه درصدد حذف فیزیكی امام برآمد و سرانجام، نقشه كشتن او را طراحی كرد.

امام حسن (علیه السّلام) در سال پنجاه هجری، به وسیله زهری كه همسرش جعده به دستور معاویه به او خوراند، در 84 سالگی به شهادت رسید. مزار شریفش در قبرستان بقیع، در كنار سه امام معصوم دیگر است.

منبع: http://www.bashgah.net


تنظیم برای تبیان: گروه دین و اندیشه_شکوری

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.