پرسش

سلام ، فلسفه مسجد مقدس جمكران چیست چرا باب شده كه 40 سه شنبه باید به آنجا رفت آیا این خرافه نیست آیا روایت از امام زمان با سند دقیق وجود دارد این سوالاتی بود كه فردی از من پرسید و من به دلیل ضعف اطلاعات نتوانستم پاسخگو باشم كمك كنید.

پاسخ

با عرض سلام
خبرى هست كه اگر كسى چهل شب چهارشنبه در مسجد سهله كوفه نماز امام زمان (عج) را بخواند حضرت را ملاقات مى‏كند لذا در مسجد جمكران هم مومنینى مى‏گوین‏در شب چهارشنبه عنایت خاصى از طرف حضرت به متوسلین ایشان مى‏شود. در رابطه نماز شب وقت آن از نیمه شب مى‏باشد تا اذان صبح. نیمه شب را باید از غروب خورشید و طلوع آن حساب كرد كه حدودا ساعت دوازده شب و به وقت رسم نیمه اول سال ساعت یك بامداد مى‏باشد و اگر نماز شفع و وتر هم در اذان واقع‏شود اشكالى ندارد
تاریخچه مسجد
«شیخ عفیف صالح حسن بن مثله جمكرانى مى‏گوید:
شب سه شنبه، هفدهم ماه مبارك رمضان 393 هجرى، در سراى خود خفته بودم كه جماعتى به در سراى من آمدند. نیمى از شب گذشته بود، مرا بیدار كردند و گفتند: «برخیز و امر امام محمد مهدى صاحب الزمان، را اجابت كن كه تو را مى‏خواند».
حسن بن مثله مى‏گوید: «من، برخاستم و آماده شدم». چون به در سرا رسیدم، جماعتى از بزرگان را دیدم، سلام كردم. جواب دادند و خوشامد گفتند و مرا به آن جایگاه- كه اكنون مسجد (جمكران) است- آوردند.
حضرت امام‏علیه السلام مرا به نام خود خواند و فرمود: «برو به حسن بن مسلم بگو: تو، چند سال است كه این زمین را عمارت مى‏كنى و ما خراب مى‏كنیم. پنج سال زراعت كردى و امسال دیگرباره شروع كردى، عمارت مى‏كنى. رخصت نیست كه تو دیگر در این زمین زراعت كنى، باید هر چه از این زمین منفعت برده‏اى، برگردانى تا در این موضع مسجد بنا كنند.»
به حسن بن مسلم بگو: «اینجا، زمین شریفى است و حق تعالى این زمین را از زمین‏هاى دیگر برگزیده و شریف كرده است».
حسن بن مثله مى‏گوید عرض كردم: «سید و مولاى من مرا در این باره، نشانى لازم است زیرا مردم سخن مرا بدون نشانه و دلیل نمى‏پذیرند».
امام‏علیه السلام فرمود: «تو برو رسالت خود را انجام ده.
ما در اینجا، علامتى مى‏گذاریم كه گواه گفتار تو باشد».
2. كیفیت نماز تحیّت مسجد
«مردم را بگو تا به این موضع رغبت كنند و عزیز بدارند و چهار ركعت نماز در این جا بگذارند: دو ركعت تحیت مسجد، در هر ركعتى، یك بار سوره حمد و هفت بار سوره قل هو الله احد [خوانند] و تسبیح ركوع و سجود را هفت بار بگویند».
3. كیفیت نماز امام زمان (عج)
«و دو ركعت نماز صاحب الزمان بگذارند، بر این نسق كه در [هنگام خواندن سوره‏] حمد چون به «ایاك نعبد و ایاك نستعین» برسند، آن را صد بار بگویند و بعد از آن، فاتحه را تا آخر بخوانند. ركعت دوم را نیز به همین طریق انجام دهند. تسبیح ركوع و سجود را نیز هفت بار بگویند. هنگامى كه نماز تمام شد، تهلیل (لا اله الاالله) و تسبیح فاطمه زهراعلیها السلام را بگویند. آن گاه سر بر سجده نهاده، صد بار صلوات بر پیغمبر و آل او فرستند».
این نقل، از لفظ مبارك امام‏علیه السلام است كه فرمود:
«فمن صلّا هما، فكانما صلى فى البیت العتیق» «هر كس، این دو ركعت (یا این دو نماز) را بخواند، گویى در خانه كعبه نماز خوانده است»
4. ساخت مسجد
حسن بن مثله مى‏گوید: در دل خود گفتم تو اینجا را یك زمین عادى خیال مى‏كنى، اینجا مسجد حضرت صاحب الزمان‏علیه السلام است.
پس آن حضرت به من اشاره كردند كه برو
چون مقدارى راه پیمودم، بار دیگر مرا صدا كرده، فرمودند: «در گله جعفر كاشانى (چوپان) بزى است، باید آن بز را بخرى. اگر مردم پولش را دادند، با پول آنان خریدارى كن، وگرنه پول آن را خودت پرداخت كن. فردا شب (شب چهارشنبه) آن بز را بیاور و در این موضع ذبح كن. آن گاه روز چهارشنبه هجدهم ماه مبارك رمضان، گوشت آن بز را بر بیماران و كسانى كه مرض صعب العلاج دارند، انفاق كن كه حق تعالى همه را شفا دهد. آن بز، ابلق است. موهاى بسیار دارد. هفت نشان سفید و سیاه، هر یكى به اندازه یك درهم، در دو طرف آن است كه سه نشان در یك طرف و چهار نشان در طرف دیگر آن است».
آن گاه به راه افتادم. یك بار دیگر مرا فرا خواندند و فرمودند: «هفت روز یا هفتاد روز در این محل اقامت كن».
حسن بن مثله مى‏گوید: «من، به خانه رفتم و همه شب را دراندیشه بودم تا صبح طلوع كرد. نماز صبح خواندم و به نزد على منذر رفتم و آن داستان را با او در میان نهادم. همراه على منذر، به جایگاه دیشب رفتیم. پس او گفت: «به خدا سوگند كه نشان و علامتى كه امام‏علیه السلام فرموده بود، اینجا نهاده است و آن، اینكه حدود مسجد، با میخ‏ها و زنجیرها مشخص شده است».
دیدگاه آیة الله حاج شیخ مرتضى حائرى(1)
«مسجد جمكران، یكى از آیات باهرات آن حضرت است. توضیح این مطلب، در ضمن چند جهت- كه شاید خیلى‏ها از آن غافل باشند- بیان مى‏گردد:
1. داستان مسجد جمكران- كه در بیدارى واقع شده-
در كتاب تاریخ قم از صدوق، نقل شده است.
مرحوم آقاى بروجردى كه مرد دقیق و ملّایى بود، مى‏فرمود: «این داستان، در زمان صدوق واقع شده و اینكه او نقل كرده است، دلالت بر كمال صحت آن دارد».
2. داستان، مشتمل بر جریانى است كه مربوط به یك نفر نیست زیرا وقتى صبح مردم بیدار مى‏شوند، مى‏بینند با زنجیر، علامت گذاشته شده است كه مردم باور كنند و این زنجیر، مدتى در منزل سید محترمى (ظاهراً به نام سید ابوالحسن الرضا) بوده است و مردم به آن استشفا مى‏كرده‏اند و بعداً، بدون هیچ جهت طبیعى، مفقود مى‏شود.
3. متن دستور [نمازهاى مسجد]، موافق با ادله دیگر است براى اینكه هم نماز تحیت مسجد وارد شده است و هم نماز امام زمان (عج) با صد بار «ایاك نعبد و ایاك نستعین» و هم تهلیل و تسبیح فاطمه زهراعلیها السلام.(2)
پیش‏گویى امیر المؤمنین‏علیه السلام
از امیرمؤمنان‏علیه السلام روایت شده كه خطاب به حذیفه فرمود: «اى پسر یمانى در اول ظهور، خروج نماید قائم آل محمد (عج) از شهرى كه آن را قم گویند(3) و مردم را دعوت به حق مى‏كند، همه خلایق از شرق و غرب، به آن شهر روى آورند و اسلام، تازه شود اى پسر یمانى این زمین، مقدس است، از همه لوث‏ها، پاك است عمارت آن، هفت فرسنگ در هشت فرسنگ باشد. رایت وى بر كوهى سفید بزنند، به نزد دهى كهن، كه در جنب مسجد است، و قصرى كهن- كه قصر مجوس است- و آن را «جمكران» خوانند. از زیر یك مناره آن مسجد بیرون آید، نزدیك آنجا كه آتش خانه گبران بوده».(4)
از این حدیث شریف، استفاده مى‏شود همان گونه كه مسجد سهله در دوران ظهور حضرت بقیة الله، پایگاه آن حضرت خواهد بود، مسجد مقدس جمكران نیز در عصر ظهور، جایگاه خاصى دارد و پایگاه دیگرى براى آن حضرت است.
ختم زیارت عاشورا
در عصر زعامت مرحوم آیة الله حاج سید محمد حجت، قحطى و گرانى سختى پدید آمد به طورى كه نان سنگك دانه‏اى یك تومان شد، در حالى كه شهریه طلاب در ماه فقط ده تومان بود.
مرحوم آیت‏الله حجت، به چهل تن از طلاب مهذّب و متدین دستور داد كه به مسجد مقدس جمكران مشرف شوند و در پشت بام مسجد، به صورت دسته جمعى، زیارت عاشورا را با صد لعن و صد سلام و دعاى صفوان بخوانند و به حضرت موسى بن جعفرعلیه السلام و حضرت ابوالفضل‏علیه السلام و حضرت على اصغرعلیه السلام متوسل شوند و رفع گرانى و نزول باران را از خداوند متعال بخواهند.
چهل طلبه مهذب و متدین، طبق فرمان مرجعیت اعلاى شیعه، به میعادگاه عاشقان شرف یاب شدند. بعد از اداى نماز تحیت و نماز حضرت بقیة الله- أرواحنا له الفدا- و توسّل به ذیل عنایت فرمانرواى جهان هستى، به پشت بام مسجد رفتند، ختم زیارت عاشورا را، طبق دستور آن مرجع وارسته، انجام دادند و حوائج خود را با شفیع قرار دادن سه تن باب الحوائج، به درگاه حضرت احدیت، عرضه داشتند و مسجد را به قصد قم ترك كردند.
راه قدیمى مسجد جمكران، از طرف روستاى جمكران بود. گروه چهل نفرى طلاب، هنوز به ده جمكران نرسیده بودند كه دریاى رحمت گشوده شد و باران رحمت، سیل آسا فرو ریخت.
دعا در جمكران
در اینجا یاد آورى این نكته لازم است كه در مسجد مقدس جمكران، از دعاهاى مربوط به حضرت بقیةالله- أرواحنا له الفدا- دعاى ندبه، دعاى سلام الله الكامل، زیارت آل یاسین و دعاى عهد به ویژه از دعاى اللهم عظم البلاء- كه بعد از نماز حضرت صاحب الزمان (عج) به آن امر شده است- غفلت نشود.(5)
نكته‏اى مهم
از تاریخ مسجد قبا كه ثواب یك نماز در آن برابر انجام یك عمره است و اولین مسجد مهمى است كه پیامبرصلى الله علیه وآله بنا فرمود، نكته مهمى استفاده مى‏شود كه براى مسجد مقدس جمكران نیز مفید است و آن اینكه مسجد قبا با وجودى كه افتخارات زیادى دارد از قبیل اینكه پیامبر اكرم‏صلى الله علیه وآله دستور ساخت آن را دادند، و خود آن حضرت در ساخت آن مشاركت نمودند، با دست‏هاى خود كارگرى و بنّایى كردند و در آن نماز خواندند و هر هفته نیز دوشنبه‏ها براى اقامه نماز به آنجا مى‏رفتند ولى با وجود این همه فضیلت، وقتى خداوند در قرآن از مسجد قبا تعریف و تمجید مى‏كند، به دو نكته اشاره مى‏نماید كه هر دو نكته درباره مسجد جمكران نیز صدق مى‏كند.
1.
اساس آن از روز اول بر تقوا نهاده شده است: «لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوى مِنْ أَوَّلِ یَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِیهِ فِیهِ»(6)
2. در آن كسانى هستند كه دوست دارند پاك گردند: «فِیهِ رِجالٌ یُحِبُّونَ أَنْ یَتَطَهَّرُوا». بنابراین این دو ملاك در هر جا موجود باشد دیگر نیازى به جست و جوى ادله دیگر و سند و شجره‏نامه آن مكان نداریم.
مسجد جمكران مكانى است كه بیش از هزار سال، مؤمنان در آن به نماز و توبه و تضرّع مشغول‏اند و نداى «یا صاحب‏الزمان» دل شكستگان در آن مكان مقدس همه را به یاد قطب عالم امكان بقیة اللَّه الاعظم انداخته و یاد حضرت را همیشه در دل‏ها زنده نگه مى‏دارد.
پى‏نوشت‏
(1) فرزند آیةالله حاج شیخ عبدالكریم حائرى مؤسس حوزه علمیه قم.
(2) كریمه اهل بیت: ص 484 سر دلبران: ص 842- 250.
(3) تردیدى نیست كه قیام نخستین حضرت بقیة الله، أرواحنا له الفداء از مكه معظمه و كنار خانه خدا است. این حدیث و احادیث مشابه، به حركت‏هاى بعدى آن كعبه مقصود، نظر دارد یا اینكه منشا ظهور حضرت و فراهم شدن شرایط ظهور از شهرقم و مسجد جمكران است.
(4) انوار المشعشعین: ج 1، ص 453. به نقل از مونس الحزین) از تصنیفات شیخ صدوق (.
(5) فصل‏نامه انتظار: ش 5.
(6) سوره توبه (9): آیه 108.

موفق باشید