پرسش

چرا نماز صبح دو ركعت است و در كدام سوره از قرآن آمده است؟ با تشكر از شما

پاسخ

با عرض سلام
سرّ تفاوت ركعات نمازهاى یومیه از امورى است كه تاكنون اندیشه‏هاى بشرى، نتوانسته به آن پى ببرد و در متون دینى نیز به این موضوع پرداخته نشده است مگر دو، سه روایت كه تنها اشاره‏اى گذرا داشته‏اند. در این گونه موارد توجه به چند نكته لازم است:
1- آنچه كه براى ما روشن مى‏باشد، این است كه روح نماز، عبودیت و تسلیم در برابر خداوند متعال است و تسلیم بودن در برابر حق، یعنى این كه بنده دستورات خدا را بدون چون و چرا انجام دهد و اختلاف تعداد ركعات نماز و هم چنین تعیین اوقات و سایر جزئیات عبادات- علاوه بر اسرار و رموزى كه در آنها نهفته و ما از آنها اطلاعى نداریم- روحیه تسلیم در برابر خدا و دستورات پیامبر را در ما تقویت و استوار مى‏كند.
2 سعید بن مسیّب گوید: از امام سجاد (ع) پرسیدم: از چه هنگامى نمازها به این صورتى كه امروز هست واجب شد؟ حضرت فرمود: «از هنگامى كه اسلام قدرت یافت و جهاد بر مسلمین واجب گشت، رسول خدا (ص) هفت ركعت به نمازها افزود ولى نماز صبح را به حال خود باقى گذاشت زیرا وقت آن تنگ بود و چون ملائكه شب در حال عروج به آسمان و ملائكه روز نیز در حال نزول بر زمین هستند، براى این كه هر دو گروه از ملائكه در هنگام نماز حضور داشته باشند، نماز صبح را به حال اول خود باقى گذاشت و قرآن كریم نیز مى‏فرماید: «و قرآن الفجر ان قرآن الفجر كان مشهودا»،(1).
از این روایت دو مطلب استفاده مى‏شود: اول این كه، افزایش هفت ركعت به نمازها، هم زمان با اوج و گسترش اسلام، براى بالا بردن روحیه ایمان و عبودیت در مسلمانان، لازم و ضرورى بود و دوم این كه نماز صبح براى این كه مورد شهود همه ملائكه قرار گیرد به حالت اولیه خود باقى گذاشته شد و از روایت دیگرى نیز استفاده مى شود كه نمازهاى یومیه هر كدام مناسب اوقات خاص خود تعیین شده اند بدین صورت كه: صبحگاهان وقتى كه انسان از خواب برمى خیزد، روى مصالحى از جمله این كه انسان هنوز با مسائل دنیا و زندگى درگیر نشده، نماز دو ركعتى خوانده مى شود و در وسط روز به جهت اشتغال به امور مادى و زندگى نیاز بیشترى براى راز و نیاز و عبادت وجود دارد؛ بلكه انسان از یاد خدا غافل نشود و او را فراموش نكند. یكى از فلسفه هاى عبادت، اظهار خضوع و تسلیم در مقابل امر پروردگار و ایجاد روح عبودیت و بندگى در انسان است؛ چنان چه امام سجاد (ع) مى فرماید:» الهى كفى بى فخرا ان اكون لك عبدا؛ خدایا همین افتخارم بس كه بنده تو هستم «.
و گاهى بعضى از دستورات براى آزمودن روح تسلیم و بندگى است. فرمان خدا به حضرت ابراهیم (ع) براى قربانى كردن اسماعیل، نمونه اى از آن است. در دستورهاى عبادى و احكام الهى، گاهى هدف تسلیم و پذیرش دستور و تمرین براى جلب رضایت خداوند و اطاعت محض از آفریدگار است و گاهى تمرین براى متابعت از سنت و روش پیامبر (ص) است و جهر و اخفات در نماز- چنان چه از بعضى روایات استفاده مى شود- یكى از سنت هاى پیامبر اكرم (ص) است كه خداوند خواسته با این سنت امت را نسبت به پاى بندى به سیره و سنت پیامبرش آزمایش كند. شخصى از امام (ع) پرسید: چرا نماز جمعه و مغرب و عشا را بلند بخوانیم و نماز ظهر و عصر باید آهسته خوانده شود؟ امام (ع) در جواب فرمودند: پیامبر اكرم (ص) وقتى به معراج رفتند، اولین نمازى كه بر او واجب شد ظهر جمعه بود و خداوند به پاس احترام پیامبر (ص) ملائكه را به میهمانى فرا خواند و همه نماز ظهر روز جمعه و مغرب و عشا را با پیامبر خواندند و خدا به پیامبرش دستور داد كه نماز را بلند بخواند تا برترى او را بر ملائكه آشكار گرداند، ولى نماز عصر را چون به تنهایى انجام داد مائمور شد آهسته بخواند و علاوه بر اینكه بلند خواندن و آهسته خواندن یك نوع تعبد و تسلیم در مقابل دستورات پروردگار و اقتدا به سنت و روش پیامبر (ص) اكرم مى باشد.
از این روایت مى توان فهمید كه به مقتضى شرایط باید بعضى از عبادات یا كارهاى خیر را آشكار انجام دهیم تا دیگران را به آن كار دعوت كنیم. بدین منظور وقتى
از امام سوئال كردند: چرا نماز مغرب و عشا بلند خوانده مى شود؟ امام (ع) فرمود: چون در وقت مغرب و عشا هوا تاریك است؛ بنابراین قرائت را بلند مى خواندند كه اگر كسى از آن نزدیكى عبور كرد، بداند نماز جماعت برپاست و شركت كند، ولى در نماز ظهر و عصر چنین نیازى نیست.
پى‏نوشت‏
(1)) همان، ج 3، ص 36، ح 19)
موفق باشید