تبیان، دستیار زندگی

به گزارش پارسینه، «سورپرایز مقدس، پشت بیمارستان اسرائیلی». این عنوان یادداشتی است که سایت لس‌آنجلس‌ تایمز در ۲۱ می ۲۰۰۸ به قلم «باتشیوا سابلمن» حول کشفی نادر در یکی از شهرهای فلسطین اشغالی منتشر کرده است. شهر ساحلی «اشکلون» (Ashkelon)[عسقلان] در آن زمان و به دلیل نزدیکی به غزه، چند بار مورد حملهٔ راکت‌های شلیک‌شده از سمت نوار غزه قرار گرفته است. در یک حمله و در اثر تصادم موشک به یک مرکز خرید، ده‌ها نفر از ساکنین این شهر مجروح می‌شوند و در مرکز پزشکی Barzilai مورد مداوا قرار می‌گیرند. این حادثه، توجه اذهان را به یک قطعهٔ شگرف تاریخی در بیمارستان شهر «اشکلون» جلب می‌کند: مقام رأس‌الحسین علیه‌السلام.

مورخین اسلامی دربارهٔ این‌که پس از وقوع حادثهٔ کربلا و شهادت امام حسین‌ بن علی بن ابی‌طالب، تقدیر الهی سر بریدهٔ امام را به کدامین خاک مدفون کرده است، اختلاف نظر دارند. اقوال مختلف که بعضی مبتنی بر روایات منقول از ائمهٔ شیعه هستند و بعضی دیگر از روایت‌های تاریخی نتیجه شده‌اند، نظر مشترکی را حول این موضوع فراهم نمی‌آورند.

اگر از بعضی باورهای عام هم‌چون اعتقادی که میان بعضی از شیعیان افغان وجود دارد و زیارت‌گاهی را در استان کندز افغانستان به عنوان محل دفن سر تقدیس می‌کنند، بگذریم، خاصهٔ این‌ نگاه‌های تاریخی را می‌توان حول دو محور دسته‌بندی کرد؛ گروهی از محققین و مورخین شیعه که محل دفن سر امام را بر کنار مضجع و در کربلا و یا دست‌کم در عراق می‌دانند، و گروهی دیگر که عموما شامل مورخین اسلامی غیر اثنی‌عشری (هم‌چون اهل‌تسنن و اسماعیلیه) می‌شود و مدفن سر را خارج از عراق، در شام و مصر و سوریه می‌دانند.

در این مقال، مجال بررسی و اعتبارسنجی این روایات تاریخی نیست، نیز این‌که کاری است خارج از توش و توان نگارنده؛ اما اشاره‌ای به روایت تاریخی دمشقیه به منظور طرح پیش‌زمینهٔ تاریخی این مسئله، ضروری است. روایت زیر را از مقاله‌ای تحت عنوان «تاریخ مختصر انتقال رأس مقدس حسین‌بن‌علی، از دمشق تا اشکلون تا قاهره» ترجمه کرده‌ام که به قلم «دکتر عباس برهانی» در روزنامهٔ «دیلی‌نیوز» پاکستان به تاریخ ۳ ژانویه ۲۰۰۹ به چاپ رسیده است و مدخل «حسین‌ بن علی» در صفحهٔ انگلیسی ویکی‌پدیا به آن ارجاع داده است. بدیهی است که این نقل، به معنای تأیید یا رد آن نیست.

***

با حضور اسرای اهل‌بیت، یزید بن معاویة پس از برپایی جشن و به نمایش گذاردن سر بریدهٔ امام حسین، آن را در شکافی در دیوار درونی مسجد جامع دمشق دفن کرد. این سر تا زمان حکومت عباسیون مضبوط و محدود، اما مورد احترام و زیارت دوست‌داران اهل‌بیت رسول‌الله باقی می‌ماند. «المقتدر بالله» خلیفهٔ عباسی تلاش زیادی برای بازداری شیعیان از زیارت این مقام انجام می‌دهد، که ثمری نمی‌دهد. پس دستور می‌دهد تا مقام و علائم آن را نابود کنند و تابوت حاوی سر را در شهر «عسقلان» که در آن زمان مرز حکومت مسلمین بوده است، به‌طور مخفیانه دفن کنند.

سال‌ها بعد، «ابومنصور نزار المصطفی» خلیفهٔ پانزدهم فاطمی، مکان این سر را در محلی به‌ نام «باب الفرادیس» در عسقلان شناسایی می‌کند، اما هم‌چنان تا حدود ۲۵۰ سال بعد یعنی سال ۱۱۵۳ میلادی در همان مکان باقی می‌ماند. خلیفهٔ هجدهم فاطمی «معاد المنتصر بالله» به «داعی، بدرالجمالی» فرماندهٔ نیروهای فاطمی در فلسطین دستور می‌دهد تا محل دقیق رأس الحسین را شناسایی و بازسازی کند. بدرالجمالی طبق این دستور، مسجدی را در محل مذکور برپا می‌کند که به «مسجد مشهد الحسین» نام‌گذاری می‌شود. او منبری چوبین تهیه می‌کند که درون آن، کتیبه‌ای به خط کوفی عربی فاطمی کنده‌کاری شده است و گزارشی از چگونگی این سیر ارائه می‌دهد. [گفتنی است این کتیبهٔ تاریخی کماکان در منبر فاطمی موجود است.]

پس از آن‌که «الطیب ابی‌القاسم» بیست‌ویکمین خلیفهٔ فاطمی رو به انزوا گذارد، عمویش «عبدالمجید» حکومت فاطمی را تصاحب کرد. در میانهٔ جنگ‌های صلیبی، او از خوف قساوت و بی‌رحمی دشمنان دستور می‌دهد تا «امیر صیف المملکة تمیم» والی شهر عسقلان به همراه «قاضی محمد بن مسکین» تولیت مشهد الحسین، تابوت سر را از جایگاه خود خارج کنند و در کمال احترام و تکریم به قاهره منتقل کنند. مورخینی چون المقریزی و ابن میسّر چنین نقل کرده‌اند که در روز سه‌شنبه دهم جمادی‌الآخر، تابوت را طی تشریفات خاص و همراه موکبی شکوهمند که در پیشاپیش آن امیر مصر «الصالح طلائع بن زریک» بود، به سمت کاخ زمرد آوردند و سپس در محلی به نام «قبة الدیلم» به خاک سپردند. این مکان امروزه با نام «مشهد الحسین» در قاهره، زیارت‌گاه جمع کثیری از مسلمانان مصری است که هرساله و به ویژه ایام محرم، به آن‌جا می‌آیند.

این‌ها گذشت تا به وقت سلطنت «صلاح‌الدین ایوبی». یکی از مورخین مشهور مصری به نام «محی‌الدین عبد الزهیر» می‌نویسد: “هنگامی که صلاح‌الدین به قدرت رسید، تمامی آثار بر جای مانده از حکومت فاطمی را تخریب می‌کند و عزاداری در ماه محرم را ممنوع می‌کند و روز عاشورا را روز شادی و جشن اعلام می‌کند.” در طول حکومت وی که از دشمنان شیعه بوده است، منبر فاطمی را از عسقلان به «مسجد خلیل‌الرحمن» یا «مسجد ابراهیمی» در شهر الخلیل کنونی در فلسطین منتقل می‌کنند، لیکن متوجه کتیبهٔ تاریخی آن نمی‌شوند. تا آن‌که بعدها «طاهر صفی‌الدین» پنجاه‌ویکمین داعی فاطمی (متوفای ۱۹۶۵میلادی)، حین بازدید از مسجد خلیل‌الرحمن، هزار سال پس از انقراض حکومت فاطمیان، منبر فاطمی را شناسایی می‌کند و کتیبه را مشاهده می‌کند.

***

اما مسجد شهر عسقلان، که امروزه به نام عبری «اشکلون» شناخته می‌شود، با عنوان «مسجد المشهد الحسین» تا نیمهٔ قرن بیستم میلادی پا برجا بوده است و مورد تکریم و زیارت مسلمانان قرار داشته است. در این سال‌ها، این مسجد به عنوان مجلل‌ترین بنای شهر اشکلون شناخته می‌شده است. «توفیق کنعان» در کتاب «مقدسات محمدی در فلسطین»، آن را «مقامی عظیم بر فراز یک تپه» توصیف می‌کند که مقبره‌ای در میان ندارد، اما رکنی دارد که نشانه‌دهندهٔ مکان دفن سر بوده است. گزارشی در روزنامهٔ «هاآرتص» در سال ۲۰۰۵ مبنی بر آن است که این زیارت‌گاه در جولای ۱۹۵۰ به دستور «موشه دایان» تخریب شده است.

موشه دایان ، وزیر جنگ رژیم صهیونیستی

«سابلمن» در یادداشت خود در لس‌آنجلس تایمز می‌نویسد: “از آن مسجد تپه‌ای پوشیده از علف باقی می‌ماند، اما یک هزاره پس از آن که سر حسین‌بن‌علی از اشکلون جابه‌جا شده است، این مکان هنوز مورد احترام فرقه‌های شیعه خصوصا شیعیان هند و پاکستان است.” او از اهالی بیمارستان Barzilai نقل می‌کند که یک دهه پیش، یک روحانی مذهبی شیعه به بیمارستان می‌آید و تقاضایی نامعمول را مطرح می‌کند: بنای یک جای‌گاه نماز برای زائران در این مکان.

این شخص «داعی محمد برهان‌الدین» پیشوای پنجاه‌ و دوم فرقهٔ اسماعیلیه است که تعمیر و بازسازی مسجد اعظم کوفه نیز به دست او صورت گرفته است. دکتر «ران لابل» رئیس بیمارستان از او می‌پرسد: “از کجا می‌دانید که این‌جا همان محل است؟” برهان‌الدین او را به روی تپه می‌برد و با بیل مشغول حفر آن می‌شود. دکتر لابل می‌گوید: “در کمال تعجب، مشاهده کردم که پس از حفر یک متر یا بیشتر، سنگ نبشی‌های مسجد کهن نمایان شد.”

زائران پس از این اتفاق، با هم‌یاری مسئولین بیمارستان شهر اشکلون، گران‌قیمت‌ترین سنگ مرمر را از هند وارد می‌کنند و جایگاهی مرمرین برای نمازگزاری زائران در محل منسوب به دفن سر در پشت بیمارستان ساخته می‌شود. بدین ترتیب، هر ساله تعداد قابل توجهی از شیعیان در این مکان به رسم ادای احترام به امام حسین‌بن‌علی، حضور می‌یابند.

دکتر لابل که اکنون در مورد این موضوع متخصص شده است، می‌گوید: “آن‌ها مردمانی آرام و صلح‌جو هستند. در سکوت می‌آیند و می‌روند، به ندرت صدایی از آن‌ها شنیده می‌شود. این‌جا جزیره‌ای شده است برای نمازگزاران مسلمان شیعه، در یک بیمارستان اسرائیلی، در یک دولت یهودی… این اتفاق، منحصر به فرد است!”

امیرحسن‌زاده کارشناس ارشد مرکز تقویم موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در خبرآنلاین نوشت:

انطباق دقیق رویدادهای تقویم هجری قمری و شمسی کار سختی است؛ اما با استفاده از نرم‌افزارهای رویت هلال مشخص می‌شود که عاشورای ۶۱ هجری قمری در روز سه‌شنبه ۲۰ مهر یا چهارشنبه ۲۱ مهر اتفاق افتاده است.

تقویم رسمی کشور بر اساس هجری خورشیدی است. همان‌طور که از نام آن بر می‌آید، مبداء آن هجرت پیامبر اسلام (صلی‌ا… علیه و آله و سلم) از مکّه به مدینه است و طول سال آن، مدت زمان بین دو عبور متوالی مرکز خورشید از نقطه اعتدال بهاری است که به طور متوسط ۳۶۵٫۲۴۲۱۹۸ شبانه‌روز یا ۳۶۵ شبانه‌روز و ۵ ساعت و ۴۸ دقیقه و ۴۵ ثانیه حساب شده است.

برخلاف تصور عموم، تقویمی که امروز از آن استفاده می‌کنیم، از سال ۱۳۰۴ هجری خورشیدی به عنوان تقویم رسمی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما تقویم هجری قمری برای ثبت بسیاری از وقایع تاریخی مورد استفاده مورخان بوده است. ضمن آن‌که بسیاری از مناسبت‌ها و اعیاد تقویم بر پایه هجری قمری است. بنابراین مسئله انطباق تاریخ های تقویم هجری قمری و شمسی همواره مورد توجه منجمین و مورخین بوده است. یکی از این موارد انطباق واقعه عاشورا (۱۰ محرم ۶۱ هجری قمری) با تقویم هجری شمسی است. برای وارد شدن به این بحث، ابتدا نگاهی دقیق‌تر به تقویم هجری قمری می‌اندازیم.

مبنای تقویم هجری قمری
تقویم هجری قمری هلالی، تقویم دینی مسلمانان جهان است. مبدأ این تقویم، اول محرم سالی است که پیامبر اکرم (صلی‌ا… علیه و آله و سلم) از مکة معظمه به مدینة منوره هجرت فرمود. این مبدأ در اغلب کشورهای اسلامی ، روز جمعه ۱ محرم سال ۱ هجری‌قمری، مطابق ۲۷ تیر ۱ هجری‌شمسی و مطابق ۱۶ ژوئیة ۶۲۲ میلادی (ژولینی) اختیار شده است. سال‌های این تقویم شامل ۱۲ ماه قمری هلالی است که به ترتیب عبارتند از: محرم ،صفر، ربیع‌الاول، ربیع‌الثانی، جمادی‌الاول، جمادی‌الثانی، رجب، شعبان، رمضان، شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه.

طول ماه هلالی، مدت زمان بین دو لحظة ماه نوی نجومی متوالی است. مقدار متوسط طول ماه هلالی حدود ۲۹٫۵۳۰۵۸۹ شبانه‌روز یا معادل ۲۹ شبانه‌روز و ۱۲ ساعت و ۴۴ دقیقه و ۳ ثانیه است. بنابراین به طور متوسط طول سال قمری برابر با ۳۵۴٫۳۶۷۰۶۸ شبانه‌روز = ۲۹٫۵۳۰۵۸۹ × ۱۲ است. این تقویم به دو شکل هلالی و قراردادی مورد استفاده قرار می گیرد.

تقویم هجری قمری هلالی

در این نوع تقویم که در کشورهای اسلامی به منظور تعیین اعیاد و مناسبت‌های مذهبی استفاده می‌شود، تاریخ اول هر ماه با رؤیت هلال ماه نو در شامگاه روز بیست‌ونهم یا سی‌اُم ماه قبل، تعیین می‌شود. در نتیجه، تعداد شبانه‌روزهای هر ماه قمری برابر با مدت زمان بین دو رؤیت متوالی هلال ماه نو است. این نوع روش آغاز ماه، پیش از اسلام به ویژه در بین اقوام سومری، بابلی و یهودی نیز رایج و سابقه‌ی طولانی داشته است.

پیش‌بینی وضعیت رؤیت هلال ماه‌های قمری به مقادیر مشخصه‌های ماه و خورشید و موقعیت جغرافیایی رصدگر در لحظه غروب خورشیدِ روز بیست‌ونهم ماه قبل بستگی دارد. در واقع در این تقویم کارشناسان با محاسبه مشخصه‌های ماه و خورشید در زمان غروب خورشید روز بیست‌ونهم ماه قمری و مقایسه آن با معیارها و رکوردها، وضعیت رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش بینی می‌کنند.
این امکان وجود دارد که هلال ماه نو در مکانی بر روی کره زمین، دقایقی بعد از غروب خورشید روز بیست‌و‌نهم رؤیت شود و در مکان دیگری رؤیت نشود که این اختلافِ یک شبانه‌روزی در رؤیت هلال ماه‌های قمری، اختلاف یک شبانه‌روزی را در تقویم هجری قمری هلالی کشورهای اسلامی سبب می‌شود.

مطابق حکم شرعی اگر هلال ماه در شامگاه بیست‌ونهم ماه رؤیت شود، آن ماه به پایان رسیده و فردا اول ماه بعد است؛ ولی اگر هلال ماه در شامگاه روز بیست‌ونهم رویت نشد، ماه ۳۰ روزه می‌شود. بنابراین ماه قمری نمی‌تواند ۲۸ روزه یا ۳۱ روزه باشد. ضمن آن‌که در تقویم هجری قمری هلالی، برای توالی ماه‌های ۲۹ و ۳۰ روزه نظم و قاعده مشخصی وجود ندارد. از این رو ممکن است چند ماه متوالی ۲۹ روزه یا ۳۰ روزه وجود داشته باشد.

تقویم هجری قمری قراردادی

تاریخ‌نویسان و سایر پژوهشگران برای سهولت در محاسبات روزمره‌ تقویم هجری قمری و بر طرف کردن اشکالات ناشی از اختلاف در تقویم هجری قمری هلالی در کشورهای اسلامی، از تقویمی به نام«تقویم هجری قمری قراردادی» استفاده می کنند. البته این نوع تقویم در تعیین اول ماه‌های قمری کاربردی ندارد.

مبداء تقویم و نام ماه‌های این تقویم همانند تقویم هجری قمری هلالی است. اما تعداد شبانه‌روز ماه‌های این تقویم، متناوباً ۳۰ و ۲۹ شبانه‌روز است. یعنی ماه محرّم ۳۰ شبانه‌روز، ماه صفر ۲۹ شبانه‌روز و همین‌طور تا آخر در نظر گرفته می‌شود. البته همان‌طور که ذکر شد، این نوع تقویم در تعیین اول ماه‌های قمری تقویم کشورهای اسلامی کاربردی ندارد.

محاسبه عددی تاریخ واقعه عاشورا

همان‌طور که ذکر شد، مبدا هر دو این تقویم ها یکی است اما طول سال آنها با یکدیگر متفاوت است. در واقع طول سال قمری به طور متوسط ۱۰٫۸۷۵۱۳ شبانه‌روز کمتر از سال شمسی است و همین باعت اختلاف ۴۳ ساله بین این دو تقویم شده است (۴۳= ۱۳۸۹-۱۴۳۲). بسیاری از مردم، این مسئله را با جابه جایی ماه مبارک رمضان در بین فصول سال تجربه کرده‌اند.

یک روش به دست آوردن تاریخ هجری شمسی واقعه عاشورا استفاده از همین مقادیر متوسط طول سال شمسی و قمری است. امسال اول محرم ۱۴۳۲ مصادف با سه‌شنبه ۱۶ آذر ۱۳۸۹ بود.

 با توجه به این‌که از اول محرم سال ۶۱ هجری به اندازه ۱۳۷۱ سال قمری گذشته، پس از آن روز به اندازه ۴۸۵۸۳۷٫۲۵ شبانه‌روز طی شده است که اگر این عدد را بر طول متوسط سال شمسی تقسیم کنیم به ۱۳۳۰ سال و ۶۵ روز می‌رسیم. این بدان معنی است که اگر از ۱۶ آذر ۱۳۸۹ به این اندازه به عقب برویم به ۱۱ مهر ۵۹ هجری شمسی می‌رسیم که مقارن با اول محرم سال ۶۱ هجری قمری است. بنابراین با این محاسبه ساده درخواهیم یافت که ۱۰ محرم (عاشورا) سال ۶۱ هجری قمری مقارن با ۲۰ مهر سال ۵۹ هجری شمسی است.

محاسبه تاریخ واقعه عاشورا بر اساس رویت هلال

با استفاده از تطبیق تقویم هجری قراردادی با میلادی (به کمک نرم‌افزارهایی مانند (Accurate Times مشخص می‌شود که اول محرم ۶۱ هجری قمری برابر ۱ اکتبر ۶۸۰ میلادی (ژولی) است و بنابراین عاشورا مقارن با ۱۰ اکتبر ۶۸۰ میلادی (ژولی) یا چهارشنبه ۲۱ مهر ۵۹ هجری شمسی است. البته به دلیل استفاده از تقویم قراردادی این تاریخ می‌تواند یک یا دو روز با تاریخ واقعی اختلاف داشته باشد.

حال با مراجعه به نرم‌افزارهایی مانندMoon Calculator مشخص می‌شود که مقارنه ماه و خورشید (ماه نو) در محرم سال ۶۱ هجری در ساعت ۱۷:۱۱ به وقت محلی روز ۲۸ سپتامبر ۶۸۰ میلادی اتفاق افتاده و در شامگاه فردای آن روز، ۲۹ سپتامبر، هلال ماه در کربلا به جدایی بیش از ۱۱ درجه از خورشید رسیده و در زمان غروب خورشید، ارتفاع ماه بیش از ۸ درجه است. رویت چنین هلالی با چشم غیرمسلح ممکن است؛ بنابراین پیش‌بینی می‌شود که ۳۰ سپتامبر ۶۸۰ میلادی مقارن با اول محرم ۶۱ هجری قمری باشد. بنابراین ۱۰ محرم مقارن با ۹ اکتبر ۶۸۰ میلادی یا سه‌شنبه ۲۰ مهر ۵۹ هجری شمسی می‌شود.

مطابق این بررسی نتیجه می‌شود که واقعه عاشورا (۱۰ محرم ۶۱ هجری قمری) در روز سه‌شنبه ۲۰ یا چهارشنبه ۲۱ مهر ۵۹ هجری شمسی اتفاق افتاده است.

آیا می دانید تفاوت چای سیاه ، چای سفید ، چای سبز در چیست ؟

در فرآیند تخمیر (از زمانی که برگ چای چیده می‌شود تا زمانی که در معرض هوا قرار می‌گیرد و تخمیر می‌شود) تغییراتی در ترکیبات چای رخ می‌دهد؛

به‌نحوی‌که در چای سبز و سفید مقدار کافئین به حداقل ممکن می‌رسد. پلی‌فنول‌هایی که در چای سبز به مقدار زیادتری وجود دارد در چای سیاه بسیار کم هستند که با نام کلی‌کاتچین یا کتکین شناخته می‌شوند.

کتکین‌ها در واقع در چای سبز بالا، در چای سفید بسیار بالا و در چای سیاه بسیار کم هستند و در عوض، ترکیبات پلی‌فنولی دیگر در آن وجود دارد.

ترکیباتی که در انواع چای هست با هم متفاوت‌اند و هر یک، خواص آنتی‌اکسیدانی خاص خودشان را دارند. از دید دارویی، کافئین موجود در چای سفید و سبز کمتر است و طبیعتا مصرف مداوم آنها وابستگی‌ای را که چای سیاه به وجود می‌آورد، به دنبال ندارد، بنابراین بهتر است در نوشیدن چای نیز تنوع را رعایت کرد .

 شما از جمله کارگردان‌هایی هستید که تجربه کارگردانی آثار تاریخی با رنگ‌مایه مذهبی را داشته‌اید و داوود میرباقری هم کارگردانی است که به درستی از عهده انجام کارهایی از این دست برمی‌آید و چطور شد بازی درنقش عمرسعد در سریال مختارنامه را پذیرفتید؟

فخیم زاده: قبل از هر مطلبی باید متذکر شوم که سریال مختارنامه نخستین مجموعه تاریخی و مذهبی است که من در آن فقط به عنوان بازیگر حضور دارم و دلیل تاکیدم بر چنین قضیه‌ای به این دلیل است که با خودم عهد کرده بودم که تحت هیچ شرایطی در فیلم‌ها و سریال‌هایی که خودم کارگردان نیستم بازی نکنم، اما این عهد را پس از ۱۷ سال با بازی در مختارنامه شکستم و در پی اصرارهای میرباقری بازی در نقش عمر سعد را پذیرفتم، چراکه میرباقری معتقد بود فقط من می‌توانم این نقش را بخوبی بازی کنم.

دلیل خاصی برای عدم بازی در سایر مجموعه تلویزیونی به کارگردانی دیگران داشتید؟

احساس می‌کردم که حضورمن به عنوان بازیگری که کارگردانی هم می‌داند سر صحنه مشکل‌ساز می‌شود. به این معنا که اگر بین کارگردان یا تهیه‌کننده اختلافی ایجاد می‌شد این تصور بود که کارگردان دیگری سر صحنه حاضر است که در صورت نیاز می‌توان از او دعوت به ادامه کارگردانی مجموعه تلویزیونی را کرد و همین مساله نوعی ناامنی هنگام کار ایجاد می‌کرد. از سوی دیگر گاهی که اظهار نظر می‌کرد حمل بر دخالت در امور کارگردان به شمار می‌آمد و همین مساله حس ناخوشایندی را در من ایجاد می‌کرد به همین دلایل بود که تصمیم گرفتم در آثار دیگران بازی نکنم.

پس چطور شد که به قطعیت برای بازی در نقش عمرسعد و همکاری با میرباقری رسیدید؟

یک روز در سمیناری که به مناسبت تجلیل از عوامل تولید آثار تاریخی با رنگ‌مایه‌های مذهبی برگزار شده بود من و میرباقری هم حضور داشتیم. در آن مجلس میرباقری پیشنهاد بازی در نقش عمرسعد را به من داد. من در آن زمان مشغول نگارش سریال حس سوم بودم و گفتم به دلیل مشغله کاری نمی‌توانم بازی کنم و دیگر خبری از میرباقری نشد تا این‌که یک روز دستیار او تماس گرفت و مرا به شهرک مختارنامه دعوت کرد و در آنجا با میرباقری به توافق رسیدم.

با توجه به گرفتاری‌های شخصی و کار روی سریال حس سوم چه عاملی باعث شد بازی در این نقش را بپذیرد؟

دلیل اصلی من خود میرباقری بود، چراکه او را بخوبی می‌شناختم و برخلاف تصوری که بسیاری گمان می‌کردند که چون هر دوی ما آثار تاریخی می‌سازیم پس با هم رقیب هستیم این گونه نبود و من گرفتاری‌های خودم را گفتم، در آن زمان سریال در مرحله پیش تولید قرار داشت و خلاصه این‌که با کمی تغییر زمانی در بازی در مختارنامه و ساخت سریال خودم پذیرفتم که عمرسعد را نیز بازی کنم. البته کار از پیش‌بینی میرباقری فراتر رفت. خوب یادم هست که من حس سوم را ساختم اما در مختارنامه هم بازی می‌کردم، پس از آن نگارش و تولید سریال بی‌صدا فریادکن را به مرحله انجام رساندم و روی آنتن رفت. باز با گریم عمرسعد در مختارنامه بازی می‌کردم و حتی دامنه این بازی به سریال ساختمان ۸۵ نیز رسید.

چگونه به شخصیت عمرسعد نزدیک شدید؟

من همه فیلمنامه را نخواندم، یعنی وقت این کار را نداشتم و فقط قسمت‌هایی که به عمرسعد مربوط می‌شد را خواندم و درباره این شخصیت با میرباقری بسیار صحبت کردم تا به آنچه او درنظر داشت رسیدیم.

شما در سریال تنهاترین سردار نقش عمرسعد را بازی کردید به همین دلیل با بازی در این نقش ناآشنا نبودید.

دقیقا همین‌طور است. من شخصیت عمر سعد را به لحاظ تاریخی بخوبی می‌شناسم و در تنهاترین سردار هم از تضاد شخصیتی این کاراکتر بسیار استفاده کردم، اما مهم‌تر از شناخت من نوع نگاه و دریافت میرباقری از این نقش بود که با آنچه من در ذهن داشتم بسیار متفاوت بود. در نتیجه سعی کردم تمام شناخت و دانسته‌های خودم از این شخصیت را نادیده بگیرم و مانند یک خمیر نرم در دست میرباقری باشم و مثل یک هنرپیشه معمولی طبق خواسته کارگردان پیش بروم. به اعتقاد من داوود میرباقری از معدود کارگردان‌هایی است که شخصیت‌های فیلمنامه خود را بخوبی می‌بیند و می‌شناسد و دقیقا می‌داند که چه می‌خواهد. در نتیجه طی صحبت‌های بسیاری که با هم داشتیم مرا به سمت مقصد هدایت کرد. میرباقری آدرس مشخصی از کار خود داشت و یکراست مرا به آن آدرس برد.

به عنوان آخرین سوال، عمرسعدی که میرباقری طراحی کرده است چه تفاوت‌هایی با عمر سعد در سریال تنهاترین سردار دارد؟

اصلا شباهتی بین عمرسعد میرباقری با آنچه من در تنهاترین سردار داشتم وجود ندارد. نگاه میرباقری به درونیات عمر سعد به گونه دیگر است که خلقیات خاصی را ارائه می‌کند. به اعتقاد من عمرسعد میرباقری دچار اختلالات روانی است و بخصوص پس از واقعه کربلا به نوعی دچار جنون نیز می‌شود و نگاه من به هیچ عنوان چنین نبود و عمر سعدی که من ساخته بودم زمین تا آسمان با عمر سعد میرباقری فرق داشت، اما در یک نگاه کلی باید بگویم نگرش میرباقری به این نقش را بسیار دوست دارم.

منبع : http://makkah.blogfa.com/post-43.aspx

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه فارس ، حجت‌الاسلام سیدمحمود طباطبایی‌نژاد، سرپرست گروه تحقیقاتی دانشنامه ۱۴ جلدی امام حسین (ع) ـ انتشار یافته توسط مؤسسه علمی‌فرهنگی دارالحدیث ـ است و به مدت ۱۰ سال، مطالعات گسترده‌ای در مورد نهضت امام حسین (ع) و قیام‌های پس از واقعه عاشورا داشته است. از همین رو در گفت‌وگویی مشروح با وی، شخصیت، مکتب، قیام و چگونگی کشته شدن «مختار ثقفی» را بررسی کردیم که حاصل آن در پی می‌آید.

* در آن زمان شیعه به معنای امروزی مطرح نبود تا بتوان در مورد شیعه بودن یا نبودن مختار صحبت کرد .

درباره اینکه آیا مختار شیعه بوده یا نه، باید گفت که در آن زمان شیعه‌ای که ما امروز آن را مطرح می‌کنیم، خیلی ملموس نبود. در حقیقت بعد از امام صادق (ع) و ائمه متأخر، تفکر شیعه بسط یافته است. ما حتی شیعه ۶ امامی و ۷ امامی داریم و تا زمان امام رضا (ع)، شیعه انشقاقاتی پیدا می‌کند. به همین دلیل شیعه در آن زمان، افرادی بودند که طرفدار اهل بیت (ع) و حکومت آنان بودند و این خیلی روشن نیست که بگوییم که آنها شیعه دوازده‌امامی بودند. نه درباره مختار و نه درباره خیلی‌های دیگر.
حتی در مورد آنها که در کربلا حضور داشتند، نمی‌توانیم بگوییم ـ مانند آنچه که ما از شیعه می‌فهمیم ـ شیعه بودند یا نه.
مختار در آن زمان بیشتر به مثابه اینکه محب اهل ‌بیت (ع) و طرفدار آنان بود، شیعه محسوب می‌شود. او از محبین اهل بیت (ع) و از طرفداران خط اهل بیت (ع) بود و در آن شکی نیست و به خاطر این طرفداری به زندان رفت؛ اما امام سجاد (ع) از اینکه قتله امام حسین (ع) به دست مختار کشته شدند، دلش شاد و خوشحال شد و این به طور قطع است.
تقریباً تنها جایی که اهل‌بیت (ع) بعد از واقعه عاشورا یک حالت جشن کوچک، همراه با پخش میوه برگزار کردند، زمانی بود که مختار، سر عبیدالله‌بن‌زیاد ـ شاید هم همراه با سر عمر سعد ـ را برای امام سجاد (ع)، فرستاد، امام (ع) خیلی خوشحال شد و نقل است که مختار را دعا کرد و فرمود؛ «جزى الله المختار خیرا» و در مدینه بین شیعیان و یا مردم اطراف خود میوه پخش کردند و جشن‌مانندی را برگزار کردند و گفتند که من از خدا می‌خواستم تا چنین روزی اتفاق بیفتد.

* به دلیل خفقان حاکم، امکان تأئید رسمی قیام مختار از سوی امام سجاد (ع) وجود نداشت

بنابراین اینکه مختار، اصل کارش در جهت سرکوب قتله امام حسین (ع) مورد تأیید بوده، در آن شکی نیست؛ اما اینکه بگوییم که امام سجاد (ع) ‌تا چه حد این قیام را تأیید کرد، باید گفت که اگر ما حتی در ظاهر تأییدیه‌ای هم نداشتیم، نمی‌توانستیم بگوییم که ائمه یا امام سجاد (ع) مخالف کار مختار بودند؛ مگر اینکه ادله مخالف پیدا شود. ولی صرف عدم تأیید دلیل مخالفت نیست؛ زیرا به خاطر اینکه ائمه (ع) در محدودیت بسیار زیاد بودند.
آن زمان در جامعه اسلامی چند جناح پدیدار شده بود. یکی؛ «عبدالله‌بن‌زبیر» که حجاز در دست او بود. دیگری؛ شام بود که باقیمانده بنی‌امیه آنجا بودند و بعد از مختار ظهور کرد. در حقیقت مختار، کوفه را از دست فرماندار ابن‌زبیر درآورد. بنابراین اصطکاک شدیدی بین مختار و ابن‌زیبر وجود داشت و امام سجاد (ع) در مدینه، تحت حاکمیت شدید ابن‌زبیر حضور داشت. تأیید علنی و رسمی امام سجاد (ع) از مختار به معنی مقابله با ابن‌زبیر است که چند خصوصیت بارز داشت. یکی اینکه به شدت مخالف اهل بیت (ع) بود. وقتی که او حاکم بود و نماز جمعه را می‌خواند، به هیچ عنوان اسم پیامبر (ص) را نمی‌آورد. وقتی علت را جویا شدند، گفت که اهل بیت (ع) پیامبر (ص) خوشحال می‌شوند و یا اینکه از آن استفاده می‌کنند و من اسم پیامبر (ص) را به زبان نمی‌آورم و حتی طبق حدیثی که از امام علی (ع) بیان شده، عبدالله‌بن‌زبیر باعث شد تا زبیر با آن همه سابقه در اسلام منحرف شود. ویژگی دیگر ابن‌زبیر خشونت بود. ماجرایی معروف است که محمدبن‌حنفیه و ابن‌عباس و گروهی از بنی‌هاشم را کنار زمزم جمع کرد و گفت که یا باید با من بیعت کنید یا شما را با آتش می‌سوزانم! هیزم هم برای این کار جمع‌‌آوری کرده بود که مختار نیرو فرستاد و آنها را آزاد کرد.

* نمی‌توان در مورد موجه بودن یا نبودن قیام مختار اظهارنظر قطعی کرد

بنابراین از یک سو امام سجاد (ع) به شدت تحت فشار و در مدینه محدود بود و اگر هم می‌خواست، برای ایشان امکان تأیید رسمی ـ با توجه به اینکه اهل بیت (ع) در کربلا ضربه سهمگینی متحمل شده بودند ـ مشکل بود و گرفتار امور خطرناک شدن، چندان صلاح نبود. علاوه بر اینکه قیام مختار در «کوفه» یعنی در نقطه‌ای صورت گرفت که مردم آن مطمئن نبودند. همانطور که سرانجام در قضیه کربلا کوتاه آمدند و امام را تنها گذاشتند.
مختار قیامش در کوفه بود. نسبت به شام و حجاز مناطق کمتری در اختیار داشت و قیام وی نیز تا آخر تثبیت نشد و سرانجام کشته شد. پس قیام خیلی تثبیت شده‌ای نبود که امام سجاد (ع) ـ ولو اینکه بخواهد ـ برای آن هزینه‌ کند و این هزینه به صلاح هم باشد، پس حتی اگر ما تأییدی نداشتیم، در حقیقت نمی‌توانیم بگوییم مورد تأیید نیست؛ اما اینکه بگوییم درصد این تأیید چقدر است، خیلی نمی‌توان در تاریخ اظهارنظر قطعی کرد.

* دو دسته روایات مؤید و مخالف مختار وجود دارد

چون هم روایات مؤید مختار و هم روایاتی در مقابلش است. هر چند روایات مؤید بیشتر است و تلقی علمای شیعه این بوده که مختار را شخصیت مثبتی بدانند؛ به خاطر اینکه کار بسیار بزرگی کرده بود، مثل آیت‌الله خویی که وقتی در کتاب رجال، در باره مختار بحث می‌کند، روایاتی که مختار را تأیید می‌کنند را ترجیح می‌دهد که اتفاقاً در یکی از روایات آمده که امام سجاد (ع) این وظیفه را به محمد‌بن‌حنفیه سپردند و به او فرمود که وی در رابطه با مختار عمل کند.
همچنین آیت‌الله خویی این موضوع را که مختار مؤسس فرقه «کیسانیه» است را رد می‌کند؛ اما به هر حال ما حتی در انقلاب اسلامی خودمان نیز که به رهبری فقیه عادل شکل گرفت، هم در اول انقلاب و هم اکنون، نمی‌توانیم بگوییم که هیچ تخلفی نکرده‌ایم و هیچ تخلفی صورت نگرفته و قاعدتاً در قیام مختار هم تخلفاتی صورت گرفته است؛ اما نباید فراموش کنیم که این مباحث مطروحه در خصوص نحوه انتقام مختار را نمی‌توان باور کرد.

* مختار به کمک ایرانی‌ها علیه اشراف کوفه قیام کرد

نمی‌توان روایات نحوه انتقام مختار را پذیرفت، چون معمولاً در مورد این ماجراها به قول ما ایرانی‌ها «یک کلاغ، چهل کلاغ» می‌شود. یک جریان حاد صورت گرفت و مختار علیه اشراف قیام کرد و با همراهی ایرانیان به اشراف کوفه و اشراف عرب ضربه‌های سختی وارد کرد و این زمینه بسیاری از حرف و حدیث‌ها را ایجاد می‌کند؛ ولو اینکه بخشی از آن می‌تواند واقعی باشد؛ ولی ماحصل این است که مختار، برخی از اعمالش از جمله به جزا رساندن قتله امام حسین (ع) خیلی خوب بوده و این مقدار و اصلش مورد تأیید اهل بیت (ع) و بنی‌هاشم بوده و دل آنها را شاد کرده بود به طوری که بعد از چند سال ناراحتی، اهل بیت (ع) برای اولین بار شاد شدند.
اما اینکه مختار هم کارهایش و فعالیت‌هایش مخلصانه بوده، چند درصدش از روی قدرت‌طلبی بود و چقدر نقص در کارش بوده به نظرم هیچ مورخی نمی‌تواند در این براه اظهارنظر قطعی داشته باشد.

* «ابراهیم» فرزند مالک‌اشتر نقطه اتکای لشگر مختار بود

مختار دو بار در قصرش در کوفه محاصره شد. یک بار زمانی که تازه روی کار آمده بود و مصلحت نمی‌دید که با اشراف کوفه و قتله امام حسین (ع) در بیفتد. پیش از او توابین به سمت شام حرکت کردند و در نبرد با سپاه شام به فرماندهی عبدالله‌بن‌زیاد شکست خورده و عمده آنها کشته شدند. مختار هم ابتدا مصلحت ندید که در کوفه با قتله که خیلی از آنها از اشراف و سرشناسان بودند، برخورد کند. بنابراین سپاهی را به فرماندهی ابراهیم‌بن‌مالک که فرزند مالک‌اشتر نخعی، بسیار شجاع و نقطه قوت مختار بود ـ مجهز کرد و به سمت شام فرستاد. اشراف کوفه که می‌دانستند مختار بالاخره با آنها درگیر خواهد شد، از فرصت خالی شدن کوفه از سپاه مختار، استفاده و دارالاماره کوفه را محاصره کردند تا مختار را دستگیر کنند و به قتل برسانند.
مختار در همان زمان به ابراهیم‌بن‌مالک پیغام می‌دهد و محاصره‌کندگان را معطل می‌کند و قبل از اینکه آنها بتواند به مختار دسترسی پیدا کنند، ابراهیم‌بن‌مالک باز می‌گردد. بعد از آنکه مشخص می‌شود که قتله به فکر توطئه هستند و اگر مختار سراغشان نرود، آنها به سراغ مختار خواهند رفت؛ کشتن قتله آغاز می‌شود.

* عبیدالله‌بن‌زیاد دقیقاً در ششمین سالروز واقعه عاشورا کشته شد .

بعد از سرکوبی قتله، دوباره سپاه مختار به فرماندهی ابراهیم‌بن‌مالک در حوالی شام در منطقه نهر خازر، با سپاه شام به فرماندهی عبیدالله‌بن‌زیاد درگیر و پیروز می‌شود و جالب است که عبیدالله‌بن‌زیاد در سال ۶۷ هجری و روز عاشورا کشته می‌شود. یعنی درست ۶ سال بعد از شهادت امام حسین (ع) در همان روز به دست خود ابراهیم‌بن‌مالک کشته می‌شود که بعد سرش را برای مختار می‌فرستد و مختار هم آن را برای امام سجاد (ع) ارسال می‌‌کند که ایشان و بنی‌هاشم خوشحال می‌شوند.
بسیاری از سران سپاه شام که در جنایات عاشورا در غارت و مسایل دیگر نقش داشتند، همه در این جنگ کشته می‌شوند. بعد که این اتفاق می‌افتد، ابراهیم در همان مناطق می‌ماند و به کوفه باز نمی‌گردد.

* مختار به همراه ۵ هزار نفر از یارانش در دارالاماره کوفه کشته می‌شود

ظاهراً بین مختار و ابراهیم اختلافی وجود داشت که ابراهیم حاضر به بازگشت به کوفه نمی‌شود و در همان مناطقی که تسخیر کرده بود ـ موصل و اطراف آن ـ باقی ماند. اشراف بار دیگر به فکر می‌روند که به نحوی شر مختار را از سر خود رفع کنند و از مصعب که برادر عبدالله‌بن‌زبیر و حاکم بصره بود، درخواست می‌کنند که با مختار بجنگد و این بار مصعب با مختار می‌جنگد و مختار را شکست می‌دهد. مختار به دارالاماره پناهنده می‌شود و برای بار دوم در دارالاماره محاصره می‌شود. حدود ۵ هزار نفر از سپاهیانش، خودشان را تسلیم می‌کنند که همه توسط مصعب گردن زده می‌شوند و خود مختار هم در نبرد کشته می‌شود.

* یکی از زنان مختار نیز به دلیل حمایت از وی کشته می‌شود

از جنایاتی که در آن روز اتفاق می‌افتد ـ با اینکه در آن زمان مرسوم نبود متعرض زنان شوند ـ این است که یکی از زنان مختار از شوهرش تبری می‌جوید؛ ولی همسر دیگرش از مختار تعریف می‌کند و به همین دلیل، به دستور مصعب کشته می‌شود.
بسیاری از سپاهیان مختار ایرانی بودند و مختار به هر حال در حمله سپاه مصعب، برادر عبدالله‌بن‌زبیر کشته می‌شود. همانطور که گفته شد در آن زمان ۳ جناح بود که یک جناح به وسیله ابن‌زبیر از بین رفت و پس از چندی سپاه عبدالملک به فرماندهی حجاج می‌آید و بساط ابن‌زبیر برمی‌چیند و ابن‌زبیر در مکه کشته می‌شود و دوباره شام به کل سرزمین‌های اسلامی حاکم می‌شود.

 مَهاتما گاندی (رهبر استقلال هند) : من زندگی امام حسین(ع)، آن شهید بزرگ اسلام را به دقّت خواندم و توجّه كافی به صفحات كربلا نموده ام و بر من روشن است كه اگر هندوستان بخواهد یك كشور پیروز گردد، بایستی از سرمشق امـــام حسین(ع) پیروی كند.

6.        آنگولا :از واژه نگولا كه لقب فرمانروایان محلی بود

7.        اتریش : شاهنشاهی شرق (ژرمنی)

8.        اتیوپی : سرزمین چهره سوختگان (یونانی)

9.        ازبكستان : سرزمین خودسالارها (سغدی-تركی-فارسی/ دری)

10.    اسپانیا : سرزمین خرگوش كوهی (فنیقی)

11.    استرالیا : سرزمین جنوبی (از لاتین)

12.    استونی : راه شرقی (ژرمنی)A

13.    اسرائیل : جنگیده با خدا (عبری)

14.    اسكاتلند :سرزمین اسكات ها{در لاتین قوم گائل را گویند}(لاتین)

15.    افغانستان :سرزمین قوم افغان( فارسی)

16.    اكوادور :خط استوا (اسپانیایی(

17.    الجزایر :جزیره ها(عربی)

18.    السالوادور :رهایی بخش مقدس(اسپانیایی)

19.    امارات متحده عربی :شاهزاده نشین های یكپارچه عربی(عربی)

20.    اندونزی :مجمع الجزایر هند(فرانسوی)

21.    انگلیس :سرزمین پیر استعمار(ژرمنی)

22.    اوروگوئه :شرقی

23.    اوكراین :منطقه مرزی(اسلاوی)

24.    ایالات متحده امریكا :از نام آمریگو وسپوچی دریانورد ایتالیایی

25.    ایتالیا : شاید به معنی ایزد گوساله (یونانی)

26.    ایران : سرزمین آریایی‌ها٬ برگرفته از واژهٔ «آریا» بمعنی نجیب و شریف

27.    ایرلند : سرزمین قوم ایر(انگلیسی)

28.    ایسلند : سرزمین یخ (ایسلندی)

29.    باهاما : دریای كم عمق یا ریشدارها(اسپانیایی)

30.    بحرین : دو دریا (عربی)

31.    برزیل : چوب قرمز

32.    بریتانیا : سرزمین نقاشی شدگان(لاتین)

33.    بلژیك : سرزمین قوم بلژ (از اقوام سلتی)، واژه بلژ احتمالاً معنی زهدان و كیسه میداده .

34.    بلیز : یا از نام دزدی دریایی به نام والاس یا از واژه‌ای بومی به معنای آب گل آلود

35.    بنگلادش : ملت بنگال (بنگلادشی)

36.    بوتان : تبتی تبار

37.    بوتسوانا : سرزمین قوم تسوانا

38.    بوركینافاسو : سرزمین مردم درستكار (از زبان‌های موره –دیولا(

39.    بولیوی : از نام سیمون بولیوار مبارز رهایی بخش آمریكای لاتین

40.    پاراگوئه : این سوی رودخانه

41.    پاكستان : سرزمین پاكان(فارسی /دری)

42.    پاناما :جای پر از ماهی(زبان كوئِوا)

43.    پرتغال : بندر قوم گال (از اقوام سلتی) (لاتین)

44.    پورتوریكو : بندر ثروتمند (اسپانیایی)

45.    تاجیكستان : سرزمین تاجیك ها(فارسی /دری)

46.    تانزانیا :این نام از همامیزی تانگانیگا(سرزمین دریاچه تانگا) + زنگبار است

47.    تایلند :سرزمین قوم تای

48.    تركمنستان : سرزمین ترك +ایمان=تركیمان=تركمان= تركمن(سرزمین تورك هایی كه مسلمان شده اند)،مربوط به سده های آغازین اسلام

49.    تركیه : سرزمین قوی‌ها (تركی با پسوند عربی)

50.    جامائیكا : سرزمین بهاران

51.    جیبوتی : شاید به پادری بافته از الیاف نخل می گفتند(زبان آفار)

52.    چاد : دریاچه ( زبان بورنو)

53.    چین :سرزمین مركزی(چینی)

54.    دانمارك : مرز قوم "دان"

55.    دومینیكن : كشور دومینیك مقدس (اسپانیایی)

56.    روسیه : كشور روشن ها، سپیدان (شاید از ریشه سكایی"راؤش" )

57.    روسیه سفید (بلاروس ):درخشنده(روس) سفید(روسی)

58.    رومانی : سرزمین رومی ها

59.    زلاند نو :زلاند جدید(زلاند نام یكی از استان های هلند به معنای دریاست)

60.    ژاپن : سرزمین خورشید تابان(ژاپنی)

61.    ساحل عاج :ساحل عاج

62.    سریلانكا : جزیره باشكوه (سنسكریت)

63.    جزایر سلیمان :از نام حضرت سلیمان

64.    سوئد : سرزمین قوم "سوی"

65.    سوازیلند :سرزمین قوم سوازی

66.    سوئیس : سرزمین مرداب

67.    سودان : سیاهان(عربی)

68.    سوریه : سرزمین آشور (سامی)

69.    سیرالئون : كوه شیر

70.    شیلی : پایان خشكی- برف (از زبان بومی آنجا)

71.    صحرا :بیابان(عربی)

72.    صربستان :سرزمین قوم صرب(یوگسلاوی: سرزمین اسلاو های جنوب)

73.    عراق : شاید ازایراك به معنای ایران كوچك(فارسی)

74.    عربستان سعودی : سرزمین بیابانگردان در تملك خاندان خوشبخت. واژه عرب به معنی گذرنده و بیابانگرد است. سعود یعنی خوشبخت .

75.    فرانسه : سرزمین قوم فرانك (از اقوام سلتی)

76.    فلسطین : یكی از اسامی قدیم رود اردن

77.    فنلاند :سرزمین قوم "فن"

78.    فیلیپین :از نام پادشاهی اسپانیایی به نام فیلیپ

79.    قرقیزستان : سرزمین چهل قبیله (قرقیزی)

80.    قزاقستان : سرزمین كوچگران (قزاقی)

81.    قطر :شاید به معنای بارانی(عربی)

82.    كاستاریكا :ساحل غنی(اسپانیایی)

83.    كانادا : دهكده (زبان سرخپوستی"ایروكوئی" )

84.    كلمبیا :سرزمین كلمب(كریستف كلمب)(اسپانیایی)

85.    كنیا : كوه سپیدی (زبان كیكویو)

86.    كویت : دژ كوچك (هندی-عربی)

87.    گرجستان :سرزمین كشاورزان(یونانی)

88.    لبنان :سفید(عبری)

89.    لهستان : سرزمین قوم "له"

90.    لیبریا : سرزمین آزادی

91.    مجارستان :سرزمین قوم مجار (مجاری)

92.    مراكش مغرب)

93.    مصر : شهر - آبادی

94.    مقدونیه : سرزمین كوه نشین ها، بلندنشین‌ها (یونانی)

95.    مكزیك :اسپانیای جدید(اسپانیایی)

96.    موریتانی : سرزمین قوم مور (لاتین)

97.    میكرونزی :مجمع الجزایر كوچك(فراسوی)

98.    نروژ : راه شمال

99.    نیجر : سیاه (لاتین)

100.  نیجریه : سرزمین سیاه (لاتین)

101.  نیكاراگوئهدریای نیكارائو (نام مردم آن منطقه) - آگوئه (اسپانیایی)

102.  واتیكان : گرفته شده از نام تپه‌ای به نام واتیكان (اتروسكی)

103.  ونزوئلا : ونیز كوچك

104.  ویتنام : اقوام "ویت" جنوبی(ویتنامی)

105.  ویلز :بیگانگان(ژرمنی)

106.  هلند : سرزمین چوب (آلمانی)

107.  هند :پر آب (فارسی باستان)

108.  هندوراس : ژرفناها (اسپانیایی)

109.  یمن : خوشبخت

110.   یونان : سرزمین قوم "یون