دل به دنیا مسپارید

یكى از جلوه‌هاى بسیار بارز تقوا، دل نسپردن به این دنیاى فانى و فریبنده است. از این رو حضرت علی علیه السلام در ادامه سفارش به تقوا مى‌فرماید:

به همان فراوانى و كثرتى كه آن بزرگوار درباره تقوا سخن گفته است، درباره دل نبستن به دنیا بیانات بسیار روشنگر و هشدار دهنده‌اى دارد: به بزرگى و فخر ظاهرى این دنیا رغبتى نداشته باشید و به وسیله زینت و نعمت آن فریفته نشوید و از سختى‌ها و زیان‌هایش بى‌تابى نكنید، چرا كه عزت و فخر این دنیا تمام شدنى است و زینت و نعمت آن نابود گشتنى است و سختى و زیانش پایان‌پذیر است. هر مدت و دورانى در این دنیا سرآمدى دارد و هر زنده‌اى، مردنى... «فلا تنافسوا فى عز الدنیا و فخرها، ولا تعجبوا بزینتها و نعیمها، و لاتجزعوا من ضرائها و بوسها، فان عزها و فخرها الى انقطاع، و ان زینتها و نعیمها الى زوال، و ضراءها و بوسها الى نفاد، و كل مده الى انتها، و كل حى الى فناء»(2) ؛ هان اى مردم! به هوش باشید كه دنیا خانه‌اى است كه باید از آن گذشت و آخرت است كه خانه ماندن است. پس، از این دنیاى گذرا براى آنجا كه محل قرار و آرامش است توشه برگیرید. نزد خداوندى كه اسرار شما را مى‌داند پرده درى نكنید. دل از دنیا بر كنید پیش از آن كه جسم شما از آن خارج شود. شما را در دنیا مى‌آزمایند در حالى كه شما را براى آخرت آفریده‌اند.

آنگاه كه كسى مى‌میرد، مردم مى‌گویند: - مال و ثروت از خود - چه به جا نهاد، و فرشتگان گویند: - از اعمال نیك و صالح - چه پیش فرستاد. پدر آمرزیده‌ها! قسمتى از اموال خویش را پیش فرستید كه به سود شما خواهد بود، و همه را در این دنیا نگذارید كه گریبانگیرتان مى‌شود.

ایهاالناس! انما الدنیا دار مجاز و الاخرة دار قرار. فخذوا من ممركم لمقركم، و لا تهتكوا استاركم عند من یعلم اسراركم. و اخرجوا من الدنیا قلوبكم من قبل ان تخرج منها ابدانكم. ففیها اختبرتم، و لغیرها خلقتم. ان المرء اذا هلك قال الناس: ما ترك؟ و قالت الملائكه: ما قدم؟ لله آباوكم! فقدموا بعضا، یكن لكم، ولا تخلفوا كلا، فیكون علیكم!(3)

آن حضرت در بیانى كاملا گویا در تفسیر زهد - كه همان دل بریدن از دنیاست - با بهره‌گیرى از آیه شریفه قرآن، سخنى زیبا فرموده است كه در حقیقت توضیح و تبیین دیگرى است بر همان جمله نخست كه در وصیت خویش آورده است.

تمامى معناى زهد در این دو كلمه قرآن فراهم آمده است كه مى‌فرماید: «لكیلا تاسوا على ما فاتكم و لا تفرحوا بما آتاكم.» (سوره حدید، آیه 23)

تا این كه بر آنچه از دست مى‌دهید دریغ نورزید و به آنچه كه به دست مى‌آورید شادمان نگردید. آرى آن كس كه بر گذشته افسوس نخورد و بر آینده دل نبست و از آن شادمان نگشت هر دو سوى پارسایى را پاس داشته است. «الزهد كله بین كلمتین من القرآن: قال الله سبحانه: لكیلا تاسوا على مافاتكم ولا تفرحوا بما آتاكم، و من لم یاس على الماضى، و لم یفرح بالاتى، فقد اخذ الزهد بطرفیه.»(4)

1- نهج البلاغه، وصیت حضرت به امام حسن علیه السلام.

2- نهج البلاغه نسخه صبحى صالح خطبه 96 .

3- نهج البلاغه نسخه فیض الاسلام، خطبه 194.

4- نهج البلاغه نسخه صبحى صالح، حكمت 439.

کتاب آخرین دیدار، نادر فضلی .