گزارش پشت صحنه ی فیلم كودتای سیاه
وقتی مجلس قدیم (مجلس ملّی) را می بینم همیشه بیاد مصدق و مدرس می افتم، آرام از پلّه ها بالا می روم جوانی در عین آرامش بر روی صندلی نشسته است.
محمد رضا ورزی با این كه جوان است اما گامهایی بزرگ در عرصه تاریخ و سینما برداشته است.
وی تاكنون سریال های تاریخی چون « سالهای خاكستری »، « كریمخان زند»، « سقوط »، « صدر اعظم »، را ساخته است، در حال حاضر مشغول ساخت فیلم « كودتای سیاه » است. این فیلم تا پایان امسال از شبكه اول سیما پخش خواهد شد.
داستان كودتای « سوم حوت 1299 خورشیدی » و روی كار آمدن « رضاخان میر پنج » كه سقوط سلسله ی قاجاری را با طراحی انگلیسی ها در بر می گیرد، دستمایه اصلی تله فیلم است. نقطه ای كه به كودتای سیاه شهرت دارد. چهره ی رضاخان میرپنج را كاملاً با طراحی گریم عبدالله اسكندری در چهره ی سیاوش طهمورث ملموس است.
در گزارش پشت صحنه گپی هم با كارگردان و دست اندركاران و بازیگران می زنیم كه در زیر می خوانید:
محمد رضا ورزی
تبیان: آقای ورزی از كجا شروع كردین...؟!
-بنده محمد رضا ورزی متولد شهر تهران سال 1352 هستم. من از سال 1364 كار هنری خود را در واحد كودك و نوجوان سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی آغاز كردم و اولین كارم؛ جنگی بود محصول مشترك آموزش و پرورش و تلویزیون كه هم كار تهیه كنندگی و هم كارگردان هنری آن را بعهده داشتم و بعد از آن كار كودك را رها كردم و به تاریخ گرایش پیدا كردم و بدلیل علاقه ای كه به تاریخ داشتم، كارهایم را در عرصه تاریخ متمركز كردم.تبیان: اولین كارتان را در سمت كارگردانی بفرمایید؟
- اولین كار من یك كار دانشجویی بود در سال 1373 – 1374، كه كاری بود بنام فلیسوف ری ویك اثر دانشجویی به حساب می آمد و تقریباً نیمه حرفه ای بود و از قضاهم تلویزیون این مجموعه را پخش كرد و این كار را با سرمایه شخصی ساختم.فیلسوف ری نگاهی مستند وار به زندگی زكریای رازی داشت بعد از آن سریالی در معاونت برون مرزی سازمان صدا و سیما، شبكه جهانی جام جم كار كردم و بعد از آن سریال سالهای خاكستری را كار كردم با موضوع واقعه تركمانچای و جنگهای ایران رو سیه كه سیزده قسمت بود. بعد از آن سریال كریمخان زند را برای سیما فیلم تولید كردم و فیلم سقوط را برای معاونت برون مرزی كار كردم كه محور اصلی آن دوران سلطنت محمدرضا پهلوی بود تا بهمن 1357 كه خاطرات ژنرال هایزر آمریكایی بود و پس از آن فیلم سینمایی صدر اعظم را كار كردم كه دوران صدارت قائم مقام فراهانی بود تا زمان مرگش كه به صورت سینمایی بود و در تایم 100 دقیقه تولید شد و در حال حاضر هم كه فیلم كودتای سیاه را كار می كنم.
كودتای سیاه ، كودتای سوم حوت 1299 است و در واقع روی كار آمدن رضاخان میرپنج توسط انگلیسی ها و انقراض سلطنت قاجار را به تصویر می كشد.
این فیلم محصول گروه فیلم و سریال شبكه ی اول است.
تبیان:تا به حال با دوربین 35 میلی متری و اصلا با نگاتیو كار كردید؟
- نه، تا به حال كار نكردم و ترجیح می دهم فعلاً انجام ندهم.تبیان: چرا، چون سخته انجام ندادید؟
-نه، اصلاً هم سخت نیست و اتفاقاً راحت تر از ویدئو است، اشكال كار ما این است ویدئو را هنوز در نیافتیم. عده ای نمی خواهند باورش كنند من فكر می كنم اگر ده سال دیگر به ویدئو فرصت بدهیم خواهیم دید كه دنیای تصویر دیجیتالی جایگزین نگاتیو خواهد شد، حتی در هالیوود.تبیان: درباره ی كودتای سیاه بگویید از كجا جرقه اش زده شد و چگونه شروع شد؟
- كودتای سیاه، طرحی بود كه با آقای مهدی فرجی مدیر گروه فیلم و سریال شبكه اول در میان گذاشتم و توسط دكتر عبدالله شهبازی طراحی شد و به لحاظ پژوهشی جراحی شد و توسط اینجانب به مرحله ی نگارش درآمد.ما الان نزدیك به 20 روز است كه كار را شروع كردیم و حدود 80% از كار را جلو رفتیم و حدوداً 14 جلسه دیگر كار داریم.
تبیان: انتخاب بازیگران به چه صورت بود؟
-انتخاب بازیگران را بیشتر سعی كردم با شبیه سازی و قدرت بازیگری انجام بدهم، ما دو تا مشكل داشتیم اول اینكه باید یك بازیگر خوب انتخاب می كردیم كه از پس نقش بر بیاید چون نقشها خیلی سنگین و خیلی حسّی هستند و اینكه از نظر شباهت فیزیكی نیز قریب به چهره ی اصلی نقش ها باشندو فكر می كنم تا حدودی موفق شدم .تبیان:چرا شما فقط در عرصه تاریخ كار كردید؟
- به هر حال تاریخ رشته ی اصلیم بوده و به طور كلی فكر می كردم ایرانیها اكثراٌ از گذشته و اصالت خودشان آگاهی كافی ندارند و به نظر من دلیل اینكه كشورهای اروپایی به نسبت ما از نظر انرژی و حتی از نظر خیلی مسائل دیگر جلوتر هستند در این است كه گذشته ی خود را خیلی خوب سبك و سنگین می كنند ما فاقد این مسئله هستیم.من از نظر آموزش در درجه اول ایراد می گیرم. در دوران مدرسه ، یادم می آید یك كتاب تاریخ قطور می گذاشتند جلوی ما و می گفتند این را باید بخوانید و باید امتحان بدهید و این مبحث از دروس برا ی دانش آموز مبحثی خشك و خالی از هر نوع نرمش بوده است.
نوجوان دانش آموز نیز به نسبت از این مبحث خشك استقبال نخواهد كرد و طبیعتاً این عدم استقبال متداوماً دنبال خواهد شد.
تبیان: از بازیگرانی كه در این فیلم نقش آفرینی می كنند نام ببرید؟
آقا دكتر محمد صادقی كه در نقش اردشیر ریپورتر را بازی می كنند، به هرحال از پس نقش بر آمدند چون نقش بسیار سخت و ظریفی بود و واقعاً افتخار می كنم به وجود ایشان آقای سیاوش طهمورث كه نقش رضاخان میرپنج را دارند و ایشان واقعاً شقُّ القمر كردند در این فیلم، در بازی و در حسی كه به این فیلم می دادند. خانم مهرآوه شریفی نیا در نقش همسر احمد شاه فخرالدین صدیق شریف در نقش سید ضیاءالدین طباطبائی .آقای میر طاهر مظلومی كه یك كشف جدید برای بنده است كه نقش احمدشاه را بازی كردند، ایشان توانایی عجیبی در عرصه ی بازیگری دارند و در این عرصه من فكر می كنم در آینده یكی از قدرهای حرفه ی بازیگری خواهند شد. آقای غلام رضا طباطبائی ، نقش ژنرال آیرون ساید انگلیسی را بازی می كند.
تبیان: آقای میر طاهری چگونه كشف شد؟
- من اصولاً برای انتخاب بازیگر با آقای عبدالله اسكندری طراح گریم مشورت می كنم و مشاوره و تأییدات ایشان برای من خیلی مهم و خوب بوده است.
ما برای نقش احمد شاه سراغ خیلی افراد رفتیم و افراد زیادی را دیدیم و صحبت كردیم و حتی به مرحله قرار داد هم رسیدیم.
میرطاهر مظلومی بازیگر قدیمی تئاتر و بسیار جوان است و شاگرد استاد سمندریان بوده و بازیگر قَدَری است و دارای فن بیان بسیار قوی است.
آقای اسكندری ایشان را معرفی كرد و جالب اینجاست وقتی كه برای اولین بار ایشان را دیدم چند دقیقه ای سكوت كردم به خاطر شباهت عجیب و قریب ایشان به احمد شاه.
بعد از چند لحظه سكوت باایشان صحبت كردم و از ایشان خواستم كه چند خط دیالوگ را بخواند و آنجا فهمیدم كه این توانایی در چه حدی است.
در جلسات دورخوانی و تمرین كه با ایشان داشتیم، همكاریها و همفكریهایی كه می كردند بسیار حرفه ای بود و خیلی مسلط در جلوی دوربین به ایفای نقش می پرداخت و می توانم بگویم من هیچ ایرادی نمی توانم از این نقش و شخصیت بگیرم.
تبیان: آیا در برنامه های آینده می خواهید در عرصه های دیگر سینمایی نیز كار كنید؟
-من تا آنجایی كه بتوانم نهتبیان:دلیلش چیست؟
- به این دلیل كه هر كسی باید كار خودش را انجام بدهد، كسی كه كارش كمدی است باید كمدی كار كند و كسی كه فیلم ساز جنگ است باید فیلم دفاع مقدس بسازد و من هم كه تاریخ كار می كنم باید فیلم تاریخی بسازم.اما دوست دارم در مورد موضوعات روز كار كنم، مثلاً نمونه ای از فیلم مادر علی حاتمی را كار كنم و لیكن خیلی فیلم ها را می بینم كه بعضاً مرا به یاد سینمای فیلم فارسی قبل از انقلاب می اندازد با این تفاوت كه فیلم رنگی شده و بازیگران زنش با یك مقدار تغییرات روز تغییر كرده اند و ترجیح می دهم اصلاً درآن ورطه كا ر نكنم.
تبیان: چرا در ژانر دفاع مقدس تا بحال كار نكردید؟
- اتفاقاً یك طرحی در مورد دفاع مقدس دارم و لیكن بودجه خیلی زیادی را می طلبد.دفاع مقدس یكی از زیباترین ژانرهاست و من استاد بزرگی همچون آقا ی ابراهیم حاتمی كیا را تقدیر می كنم كه واقعاً این عرصه را تمام كرد. شما در اثری همچون روبان قرمز می بینید این كارگردان چه شاهكاری از خود بجای می گذارد.
به نظر من دفاع مقدس را باید كسانی كار كنند كه درك كرده باشند، حماسه را درك كرده باشند، مانند ابراهیم حاتمی كیا كه این ژانر را درك كرده و زندگی كرده و بعد به تصویر می كشد.
البته من معتقدم یك فیلم ساز و یك هنرمند باید روحش قابلیت درك خیلی از مسائل را داشته باشد ولی یك طرحی در مورد دفاع مقدس دارم اما نمی دانم كی بتوانم به آن
جامه ی عمل بپوشانم.
تبیان: در سمت كارگردان كدام یك از فیلم سازان ایران را بیشتر دوست دارید؟
-در درجه اول آقای حاتمی كیا، آقای بهرام بیضایی، مرحوم علی حاتمی را به عنوان یك استاد از ایشان یاد می كنم و سینمای محسن مخملباف را دوست دارم.تبیان: مخملباف چرا؟
- به دلیل این كه حرفهایی می زند كه معمولاً زده نشده...تبیان: اما به نظر من كاملاً شخصیت متناقضی دارد...!
-با حرفهایش...؟تبیان: با فیلمهایش...!
زیاد وارد مسائل خصوصی ایشان نشده ام اما فیلمی مانند ناصرالدین شاه آكتور سینما را نگاه می كنم ممكن است به لحاظ داستانی نپسندمش اما به لحاظ ساختاری خیلی می پسندمش.تبیان: من به این دلیل می گویم كه چطور ممكنه یك فیلم ساز فیلمی مثل « عروسی خوبان » بسازه و چندی بعد « شب های زاینده رود» را بسازد؟
- خوب به نظر من این همان ضدّ ونقیضی است كه شما می گویید« وی با لبخند می گوید: شما می خواهید از من حرف بكشید....»
تبیان: خوب پس بهتر است من سئوالم را جور دیگری بپرسم؟
از نظر شما، فیلم سازانی كه دیگر در ایران فیلم نمی سازند و با ایران خداحافظی كردند و تولیدات خودرا معطوف به كشورهای دیگر كردند در اروپا و آمریكا، چگونه فیلم سازانی هستند؟-اشتباه می كنند، اشتباه می كنند، اشتباه می كنند.
تبیان: اتفاقاً من چیزی از آقای كیارستمی شنیدم، كسی از ایشان می پرسید چرا در ایران دیگر فیلم نمی سازدید، ایشان می گفتند نمی توانم خانمی را نشان بدهم كه وقتی می خواهد شب بخوابد، روسری روی سرش است.
- من جوابی برای این مسئله دارم.ما بهتراست كه جشنواره كن را فاكتور بگیریم. آقای كیارستمی را منظورم هست.
من فكر می كنم جشنواره كن ساخته شده برای كسانی كه می خواهند ضعف های كشورشان را به تصویر بكشند، پستیها و و نه بلندیهای كشورشان را به تصویر بكشند.
شما فیلم سازان كشورهای دیگر را ببینید. آنها بهترینهای كشورشان را به تصویر می كشند كه بعداً شامل جهان گردیشان می شود باعث قدرت و غرور و سربلندی كشورشان می شود و موفق هم هستند اما بعضی فیلم سازان ایرانی را ببینید برای اینكه در آنجا جایزه بگیرند می آیند و بدترین و فجیع ترین شكل جامعه خود را به تصویر می كشند تا یك خارجی كاملاٌ فكر كند ایران چنین وضعیتی دارد.
من یكی از دلایل كه به تاریخ روی آوردم این است كه از طریق تاریخ پناه بیاورم به معماری كاخ گلستان و عرضه كنم آن را به آن طرف مرزها و بگویم كه ایران این است.
ایران این آیینه كاریهای و این گچ بری ها و این درهای منبت كاری شده است و این فرهنگ غنی است كه چندین هزار سال پشتش وجود دارد.
تبیان: به نظر شما بالاخره امروز نباید بگونه ای این مشكلات بیان شود؟
-این مشكلات در تمام دنیا وجود دارد، ما ملت ناشكری هستیم.
تبیان: پیام رسانی نباید بشود؟
- پیام رسانی باید از چه چیز شروع بشود...؟! از فیلم ....؟!مانند این است كه ما بگوییم در هر خانواده ای مشكلی هست، لزومی ندارد بیرون خانواده مشكلات را دریابد چون ضعف خانواده باید اصلاح شود.
بله درسته من قبول دارم، فقر هست، تورّم هست، مشكلات وجود دارد. اما وقتی من مردم فنلاند را می بینیم كه برای خرید میوه، دانه ای خرید می كنند و ما در ایران كیلو كیلو میوه تهیه می كنیم می بینیم آنچنان هم در مقابل با آن كشورها وضعمان بد نیست.
بنده قبول دارم مشكلات وجود دارد اما نه به آن اندازه كه به تصویر كشیده شود.
به نظر بنده بیگانه حق دخالت در كشور ما را ندارد.
من همیشه یك تز داشتم در مورد تاریخ ، این تز مربوط به خودم بوده و رویش كاركردم و تحقیق كردم. من بررسی كردم و در تاریخ می گفتیم وجود دست اجنبی ها د ركشور بسیار بوده است . در حالی كه وجود وطن فروشها در كشور ما بسیار بوده است.
ما اگر خودمان را نفروشیم هیچ بیگانه ای نمی تواند دخالت كند و این مسئله ای است كه رهبر انقلاب بارها و بارها به آن اشاره كرده است.
حتی در عرصه هنر، ما خودمان ، خودمان را می فروشیم و می رویم در بهترین جای فرانسه منزل و ویلا می گیریم و براحتی خودمان را می فروشیم و توقع داریم مملكتمان خالی از ورود اجنبی باشد.
نمی خواهم نام ببرم چه كسانی ، ولی داریم چند تا از كارگردانانی كه در بهترین جاهای فرانسه زندگی می كنند. این یك مقدا ری بی معرفتی است....
تبیان: به نظر شماچرا و چگونه این آدمها دچار تبلور می شوند؟
- من فكر می كنم هیج تبلور و تغییراتی وجود ندارد و اینها از اول نظرشون همین بوده ولی پرده بازی می كردند و از اول آن فراسنه را می دیدند منتها گفتند باید پلّه پلّه با سیستم جلو رفت و خیلی هم فكر می كنند زرنگ تشریف دارند.اما ما افرادی داریم مانند ابراهیم حاتمی كیا كه ارزش و خلوصی را كه داشتند هنوز دارند تازه این خلوص قوی تر هم شده است.
حاتمی كیا بلد بود برود فرانسه و صد پلّه بهترهم می خریدنش ولی نكرد و نرفت. گفت اول وطنم و مطمئناً ارزش حاتمی كیا جاودانه خواهد ماند تا اثار آن افراد.
تبیان: در پایان آقای ورزی پیامی برای هنرمندان كشور دارید بفرمایید؟
- من پیامی برای مسئولین كشور دارم كه اجازه بدهند جوانان وارد عرصه شوند و اجازه بدهند كه آنها هم كار كنند.به والله كه ضرر نمی كنند.
نسل جوان خیلی كار می تواند انجام دهد. این توصیه ای است كه رهبر معظم انقلاب داشته اند و تأكید كردند به جوانها بهاء بدهید چون جوان سرمایه ی این مملكت است.
از شما ممنونم كه این فرصت را در اختیار بنده گذاشتید.
