Veliyy-i Fakih’in Seçimi
Rehberlik şartlarına haiz olan fakihin seçimi için iki yol vardır:
1-Direkt seçim: Bu metotta kendilerini şartlara haiz kabul eden fakihler ya diğerleri ya onu bu şartlara sahip kabul eden diğerleri seçim için adını yazdırır. Sonra uzman olan bir grup rehberlik için gerekli olan şartları bu şahıslarda teyid eder ve ardından onlardan birini seçer.
2-Endirekt seçim: Bu metotta ise insanlar bir grup uzmanı seçer ve onlar vekil olarak rehberlik şartlarını haiz olan birini velayet işine seçerler.
Görüldüğü gibi her iki yolda da rehberlik şartlarının tahakkukunu teyid eden uzman bir grubun varlığı zaruridir. Zira fekahet meselesi bir uzmanlık gerektirir ve sadece uzman kimseler bu gibi şeyleri bir şahısta tespit edip onaylayabilir. Bu esas üzere birisi doktor olduğunu iddia ederse bizzat doktorlar onun yalan söylediğini teşhis edebilirler.
Bu iki yolun farklılığı ise birinci metotta uzmanlar rehberlik için gerekli şartların varlığını adaylarda teyid eder ve şüphesiz bu makamda bu şartların en az mertebesi yeterli bulunur. Oysa ikinci metotta onlar en üst düzeyde şartlara sahip olan kimseyi seçerler.
Bu yüzden endirekt seçim metodu -yani uzmanların halk tarafından ve şartları haiz olan fakihin de bu uzmanlar tarafından seçilmesi- direkt seçim metodundan –yani şartları haiz fakihin halk tarafından seçilmesi metodundan- daha üstündür. Bu konu İslam Cumhuriyeti Anayasasında da göz önünde bulundurulmuştur. Anayasa uzmanlarının müzakerelerinden ve anayasadaki maddelerden de anlaşıldığı üzere tayin görüşü kabul edilmekle beraber rehber tayini için endirekt seçim metodu kabul görmüştür.[1]
Bu esas üzere insanlar tayin teorisine göre bile rehberi tayin hususunda kilit rol oynamaktadır. Her ne kadar fakihin hükümetinin meşruiyeti Allah ve Masum İmamlar tarafından olup insanların teşhisine bağlı olmasa da, insanların görevi sadece sistemin teşkili ve rehberin istediklerinin icrasından ibaret değildir.[2]
Halk şartları sahip fakihi seçerek direkt veya endirekt olarak toplumun yöneticisini ve veliyi emri tayin etmektedir. Bu görevin yerine getirilmesi için kendisine imkanları hazırlamaktadır.
[1] Bazıları İran İslam Cumhuriyeti Anayasasındaki seçim teorisinin kabulüne delil saymıştır. Bu beyan üzere onların iddiasının batıl olduğu da ortaya çıkmaktadır.
[2] Bazıları Tomas Habr’ın göresel teorisi gibi bazı siyasi felsefe ekollerini örnek alarak tayin teorisini tevcih etmeye çalışmış ve halkın sadece itaat eden bir konumda olduğunu ifade etmeye çalışmışlardır. Bu tür görüşler İslami hususların ruhuyla ve bu cümleden velayet-i fakih ile uyumlu değildir.
İnsanlar ve Velayet-i Fakih -1
Velayet-i Fakihin Delilleri(Birinci Bölüm)
