جادوی موسیقی در ورزش

در طی دهه گذشته، تحقیقات بسیاری در زمینه بررسی اثرات موسیقی بر ورزش و تمرینات بدنی صورت گرفته كه این مقاله به برخی از مهم ترین آنها اشاره دارد و توصیه هایی را جهت استفاده مؤثر از اثرات روح بخش موسیقی ارائه خواهد داد. به علاوه، در این مقاله تجریبات عملی كه در بازیهای المپیك به دست آمده اند، مرور خواهند شد.

موسیقی  چگونه به فعالیتهای ورزشی كمك می كند؟

فهم مكانیسم هایی كه به واسطه آنها بدن به موسیقی واكنش نشان می دهد، می تواند كاربرد مؤثر موسیقی در ورزش را نشان دهد. مطالعه جامع مقالاتی كه در این زمینه نگاشته شده اند، نشان می دهد كه موسیقی به چهار طریق بر ورزش و فعالیتهای بدنی اثر می گذارد.

1- در ورزشهایی مثل دو و دوچرخه سواری كه به صورت تكرار شونده(Repetitive) هستند و با شدتSub maximal انجام می شوند، موسیقی می تواند توجه ورزشكار را افزایش دهد و توجه وی را تا حدی از خستگی منحرف نماید. این وضعیت باعث كاهش میزان تلاش اضافی ورزشكار می شود و تكنیكی است كه بسیاری از ورزشكاران به آن اعتراف دارند و تحت عنوان

Dissociation  نامیده می شود.

Dissociation عبارت است از متمركز شدن بر روی تحریكاتی خارج از فعالیت ورزشی.

برخی از ورزشكاران دوست دارند مثلاً به مناظر اطراف نگاه كنند و یا ذهن خود را به افكار دیگری مشغول نمایند، ولی موسیقی یكی از لذت بخش ترین و مؤثرترین روشهایDissociation را فراهم می كند.Dissociation می تواند با دوركردن افكار ورزشكار از خستگی، وضعیت ذهنی وی را به صورت مثبتی تغییر دهد.

2- موسیقی می تواند وضعیت روانی و فیزیولوژیكی نامطلوب را تغییر دهد و بنابراین به شكل نوعی تحریك قبل از مسابقه و یا به شكل آرامبخش برای ورزشكاران مضطرب به كار رود. یكی از روش هایی كه اغلب مورد استفاده قرار می گیرد، استفاده از موسیقی های تحریك كننده( هیجان انگیز) همراه با توصیه های شفاهی جهت روحیه دادن به ورزشكار است. به همین طریق می توان موسیقی آرامبخش را برای كمك به انجام تكنیك هایRelaxation بكار برد. گاهی اوقات نیز موسیقی را همراه با روش های هیپنوتیزم به كار می برند تا به وسیله آن بخش ویژه ای از موسیقی را در ذهن ورزشكار حك نمایند.

3- موسیقی از طریق هماهنگی و شباهت هایی كه بین ضرباهنگ آن و حركات ورزشكار وجود دارد، به انجام ورزش كمك می كند. بررسی ها نشان می دهند كه همزمان كردن حركات ورزشی با موسیقی سطح Output ورزشكار را افزایش می دهد و این یكی از دلایل محبوبیت كلاسهای ورزشی همراه با موسیقی است.

4- مانند روش قبل كیفیت موزون ( ریتمیك) موسیقی، الگوی مهارت های فیزیكی را بهبود می بخشد و بنابراین محیط بهتری برای یادگیری فراهم می كند. تجریباتی در این زمینه در ژیمناستیك و شنا وجود دارد.

انتخاب موسیقی درست

تحقیقات اخیر نشان می دهند كه چهارعامل كلیدی در عمل تحریك كنندگی( ایجاد انگیزش) موسیقی مؤثر هستند.

اول، آمادگی و تمایل افراد جهت واكنش به تحریكات ریتمیك است و در این زمینه توانایی پاسخ موزون به موسیقی عامل برجسته ای است.

دوم، ویژگی ملودیك و هارمونیك موسیقی است كه می تواند وضعیت ذهنی شنونده را تحت تأثیر قرار دهد كه ما ترجیحاً آنرا موزیكالیتی(Musicality) می نامیم.

سوم، فرهنگ بومی و اجتماعی ورزشكار و به تبع آن نوع موسیقی است كه می تواند واكنش وشكار را به موسیقی تحت تأثیر قرار دهد.

چهارم، عامل همراهی(Association) است یعنی با همراه كردن سایر تحریكات مثل تصویر، فعالیت فیزیكی بهبود می یابد.

از چهارعاملRhythmic Response، Musicality، فرهنگ وAssociation، دو مورد اول عوامل داخلی و دو مورد بعدی عوامل خارجی نامیده می شوند. عوامل خارجی بیشتر مربوط به برداشت فرد از موسیقی هستند. بررسی ها نشان می دهند كه عوامل داخلی در تغییر نوع واكنش فرد به موسیقی مؤثرتر از عوامل خارجی هستند.

برای اینكه موسیقی بتواند در یاری رساندن به ورزشكار مؤثر باشد، باید دارای كیفیت موزون بسیار قوی و مناسبی باشد تا با ریتم فعالیت ورزش هماهنگ شود و نیز باید ضرباهنگ آن با ضربان قلب ورزشكار متناسب باشد. ملودی و هارمونی موسیقی باید وضعیت روحی و ذهنی مثبتی را ایجاد كند، یعنی اینكه به شنونده انرژی و روحیه بدهد.

موسیقی باید از زمینه فرهنگی و اجتماعی ورزشكار منشأ گرفته باشد و مزیت های اجتماعی او را گوشزد نماید.

موسیقی باید علاوه بر احساسات از سایر روش ها و وسایل همراه مثل تلویزیون و فیلم برای بهتركردن فعالیت فیزیكی استفاده كند. مثالهای كلاسیك این فیلم ها و موسیقی ها عبارتند از فیلم " چشم ببر" از سری فیلم های راكی و موسیقی" ارابه های آتش" اثر ونجلیس كه با بازیهای المپیك بسیار متناسب و همخوان هستند.

یكی از مثالهای خاص و تجربیات عملی در این زمینه، مربوط به پروفسورPeter Terry در زمانی است كه در بازیهای المپیك زمستانی سال 1998 ناگانوی ژاپن به عنوان فیزیولوژیست در خدمت تیم بریتانیا بود. تیم بریتانیا در آن سال موفق ترین حضور خود را در طی دهه های گذشته تجربه كرد و توانست پس از سال ها صاحب مدال در بازیهای زمستانی شود.

اعضای این تیم در طی تمرینات و در روزهای مسابقه به ترانه "One moment in time" گوش می دادند و در همان حال سعی می كردند خود را در حا ل وهوای ترانه و در آن لحظه از زمان تجسم كنند. در روز مسابقه فینال آنها توانستند با اختلاف بسیار ناچیزی صاحب مدال برنز شوند. این ترانه همچنین بهRichard Fauldكمك كرد تا در المپیك 2000 سیدنی مدال طلای تیراندازی را بدست آورد. آخرین قطعه موسیقی كه یك ورزشكار گوش می دهد بیشتر در ذهن وی می ماند، بنابراین باید در انتخاب آن دقت شود.

مثال دیگر مربوط به اعضای تیم بوكس بریتانیا در المپیك سیدنی می باشد كه اظهار داشته اند یكی از كارهای قبل از مسابقه آنها گوش دادن به ترانهBlue sugar بوده است كه باعث شده به نحو مؤثری تحریك شوند و از هیاهوی قبل از مسابقه دور بمانند.

همچنین بوكسور فوق سنگین بریتانیاAudly Harrison، قبل از هر مسابقه مدتی به موسیقی كلاسیك ژاپنی گوش می داد. سه عامل مهم دیگر در انتخاب موسیقی مناسب دخیل هستند.

1. تنوع در موسیقی كه می تواند ورزشكار را علاقمند و مصمم نگهدارد.

2. صدای موسیقی باید به اندازه كافی رسا باشد تا توسط سرو صدای محیط مخدوش نگردد.

3. در صورتی كه موسیقی و حركت همزمان هستند، ضرباهنگ موسیقی باید با سرعت و شدت حركت متناسب باشد. به طور مثال اگر شخص در حال تمرین دوچرخه سواری با سرعت 90 دور در دقیقه است، موسیقی همراه وی باید دارای ضرباهنگ (bpm)90 باشد یا مثلاً وقتی فردی در حال دوچرخه سواری با سرعت 60 دور در دقیقه است می تواند با ضرباهنگ (bpm) 120 به صورت نصف دور در هر ضربه و یا یك دور در هر دو ضربه هماهنگ شود. توصیه می شود كه ضرباهنگ موسیقی حدود دو برابر سرعت ورزش باشد، زیرا اغلب ترجیح داده می شود كه ضرباهنگ موسیقی نزدیكی به تعداد ضربان قلب ورزشكار باشد. اگر ورزشكاری با سرعت 60 دور در دقیقه ركاب بزند، ضربان قلب او تقریباً 100 می باشد و اگر متناسب با ضرباهنگ 120 تمرین كند، ضربان قلب وی تقریباً همین حدود خواهد بود.

پیشرفت های تكنولوژیك اخیر این امكان را فراهم آورده اند كه ورزشكاران بتوانند آهنگ های مورد نیاز خود را با استفاده از یك پخش صوتmp3 از طریقInternet گوش كنند. كمپانیNike در این زمینه پیشگام شده و پخش صوت قابل حمل ورزش (PSA) را ساخته است كه به قسمت بالای بازوی ورزشكار بسته می شود و وی می تواند از این طریق آهنگ های مورد نیاز خود را از راه اینترنت و به مدت 2 ساعت گوش دهد، در حالی كه همزمان به حركات ورزشی می پردازد.

موسیقی و وضعیت روحی(Flow)

تحقیقات جدید نشان می دهند كه رابطه جالبی بین استفاده از موسیقی و تأثیر آن بر روی وضعیت روحی(Flow) فرد وجود دارد.Flow یا وضعیت روحی (مثبت) یعنی تغییر آگاهی فرد در حین انجام حركات ورزشی، به طوری كه جسم و روح به صورت یك خلبان اتوماتیك عمل كنند و تلاش آگاهانه به حداقل برسد. برخی مربیان ترجیح می دهند كه این ضایعات را در محدوده یاIn the zone بنامند كه تقریباً حالتی شبیه خلسه یا هیپنوتیزم است. این وضعیت مثبت روحی با شرایط خوب روانی همراه شده و امكان انجام دقیق و لذتبخش حركات فیزیكی را فراهم می كند.

در سال 1999، تعداد 1231 نفر از ورزشكاران ورزش های موازی در كلاس هایی كه در آنها حین ورزش موسیقی پخش می شد، مورد بررسی قرار گرفتند و در پایان كار از آنها خواسته شد تا یك پرسشنامه 36 قسمتی را پركنند. نتایج نشان دادند كه بین ضرباهنگ موسیقی (Music rate) و Flow rate هماهنگی و ارتباط وجود دارد و اینطور نتیجه گیری شد كه موسیقی می تواند به نحو مؤثری باعث لذت بردن از ورزش شود و شاید در این میان عامل كلیدی انتخاب موسیقی صحیح باشد.

در تحقیق دیگری سه گروه حضور داشتند كه گروههای اول و دوم درحین ورزش به موسیقی گوش می دادند؛ گروه اول به موسیقی تند(BMRI بالا) و گروه دوم به موسیقی آرام(BMRI پایین) گوش می دادند و گروه سوم گروه كنترل بود. نتایج نشان دادند كه انتخاب موسیقی صحیح می تواند به انجام حركات ورزشی كمك بسیاری كند. در واقع موسیقی به ورزشكار كمك می كند تا انرژی خود را رها سازد.

نتیجه

موسیقی برای ورزشكار به صورت منبعی از انگیزه وانرژی است و گاهی اوقات گوش دادن به یك موسیقی خوب اثری جادویی دارد. نكته بسیار مهم این است كه انتخاب نوع موسیقی تقریباً به طور كامل به علاقه خود شخص بستگی دارد و به همین دلیل توصیه نمی شود كه چه ورزشكاری به چه نوع موسیقی گوش دهد، هر چند عواملی وجود دارند كه می توانند نوع موسیقی مفید و مؤثر را مشخص نمایند كه اكنون شما از آنها آگاهی دارید.