جامعه شناسی یك پدیده ورزشی
آیا ورود به حریم شخصی ورزشكاران جایز است؟
رویكرد جدید كمیته‌ی فرهنگی فدراسیون فوتبال در صدور اطلاعیه‌ای به منظور مقابله با ظاهر نامناسب بازیكنان فوتبال با واكنش‌های متفاوتی در میان ورزشكاران این رشته روبرو شد. گروهی آن را دخالت در حریم خصوصی و عده‌ای این تصمیم را یك ضروری دانستند. این رویكرد در فصل گذشته‌ی لیگ برتر نیز در مقاطعی در دستور كار فدراسیون فوتبال قرار گرفت اما به نظر می‌رسد كه نتایج آن چندان اثرگذار نبوده و كمیته‌ی فرهنگی فدراسیون را وادار به واكنش كرده است.
تنی چند از جامعه‌شناسان كشورمان در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، به بررسی این موضوع و راهكارهای پیش رو پرداختند.
دكتر علی انتظاری جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در این مورد به خبرنگار ورزشی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، گفت: مساله‌ی مشكل‌ساز در این مورد ناآشنایی نام‌آوران عرصه‌ی ورزش در خصوص رفتار در زمینه‌های غیر ورزشی است كه این موضوع ریشه در مشكلات نظام آموزش تربیت بدنی دارد، در صورتی كه در كنار پرورش ورزشكاران از ابتدا به مباحث تربیتی و اخلاقی توجه شود آنان همزمان با رشد در عرصه‌ی قهرمانی شرایط تبدیل شدن به الگوی اخلاقی را نیز درك می‌كنند.
وی افزود: ضعف فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقاتی در زمینه‌ی فرهنگی و اخلاقی در حوزه‌ی ورزش مهم‌ترین عاملی است كه مسوولان تربیت بدنی را برای جلوگیری از ایجاد چنین شرایطی ناكام گذاشته است.
دكتر آخوندی جامعه‌شناس نیز این موضوع را نتیجه‌ی تحولات فرهنگی جامعه دانست و خاطر نشان كرد: اقداماتی از قبیل رنگ كردن موی سر یا آرایش‌های ظاهری مواردی است كه به شدت از جانب نسل گذشته مورد انتقاد قرار می‌گیرد اما به نظر می‌رسد نسل جدید چندان اهمیتی برای این رویكردها قائل نیست و كم كم با چنین رفتارهایی كنار می‌آید. در هر صورت جامعه در حال تكامل است و این تكامل در جهت زیباسازی است اما در نهایت رفتاری كه حالت قبیحانه پیدا كند با واكنش اجتماعی روبرو می‌شود.
آرایش ظاهری خارج از قاعده بازیكنان چه تاثیراتی در جامعه دارد؟
دكتر آخوندی جامعه شناس در پاسخ به این سوال تصریح كرد: درست است كه بازیكنان فوتبال تابعی از جامعه هستند، اما بی‌تردید همانگونه كه یك ورزشكار در محیط ورزش از نظر پوشش ملزم به رعایت قوانین است در خارج از این محیط نیز باید قوانین عرف را مورد توجه قرار دهد.
وی افزود: در جامعه نیز برخی قوانین به عنوان استانداردهای اجتماعی مطرح است كه هر برخوردی خارج از این استانداردها می‌تواند احساسات عمومی را جریحه‌دار كند، اما در كنار این موضوع جایگاه اجتماعی ورزشكاران نیز مطرح است و با توجه به تاثیرگذاری در میان اقشار مختلف مردم ورزشكاران باید بپذیرند كه در برخی مسایل از جمله نوع پوشش ظاهری و آرایشی با اغماض بیشتری برخورد كنند.
دكتر فرجامی استاد دانشگاه تهران نیز در این مورد تاكید كرد: با توجه به این كه ورزشكاران به صورت عمیقی الگوی جوانان و نوجوانان هستند انجام بسیاری از اعمالی كه شاید از طرف یك فرد معمول چندان مهم نباشد، از طرف قشر ورزشكار می‌تواند طبعات منفی بسیاری در پی داشته باشد. ورزشكاران جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهند و بی‌تردید در حال حاضر مقوله‌ی فرهنگی مهم‌ترین نقطه‌ی تاثیرگذاری این قشر است بنابراین رویكردهای به ظاهر شخصی بازیكنان نیز می‌تواند در جامعه تاثیرگذار باشد.
دكتر انتظاری نیز خاطر نشان كرد: ورزشكاران نقش مرجع را برای جوانان دارند و در صورتی كه این الگوهای مرجع ظرفیت قرار گرفتن در چنین مقامی را نداشته باشند آثار مخربی در جامعه خواهد داشت.
آیا ورود به حریم خصوصی یك ورزشكار جایز است؟
دكتر آخوندی در این مورد به ایسنا گفت: باید دید رفتاری كه صورت می‌گیرد چه طبعاتی در پی دارد، اعمالی چون رنگ كردن موی سر یا آرایش ابرو اقداماتی است كه با استانداردهای اجتماعی و ورزشی در كشور ما منافات دارد بی‌تردید در این جا دیگر نمی‌توان بحث حریم شخصی را مطرح كرد چرا كه اقدام صورت گرفته با استانداردهای معمول مغایرت دارد.
دكتر فرجامی نیز تاكید كرد: ورزشكاران باید با مقام و منزلتشان آشنا شوند و به این مطلب دقت كنند كه شاید بسیاری از اعمالی را كه سایر مردم قادر به انجام آن هستند در مورد این قشر شامل محدودیت‌هایی می‌شود چرا كه آنها الگو و سرمشق جوانان هستند.
دكتر انتظاری در این مورد معتقد است كه در ابتدا باید تعریف صحیحی از حریم شخصی ارایه كرد، وی افزود: باید دید كه آیا پوشش و آرایش ظاهری افراد در جامعه جز حریم شخصی حساب می‌شود یا خیر. در هر صورت گروه‌های اجتماعی شامل گروه‌های عوام و خواص هستند و ورزشكاران با توجه به قرار گرفتن در موقعیت خواص باید تابع عرف باشند، آنها به عنوان گروه پیشرو جامعه مسوولیت‌هایی در قبال جامعه دارند كه باید با آنها آشنا شوند.
روی آوردن به الگوهای خارجی چه علل و نتایجی دارد؟
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی علت رویكرد برخی ورزشكاران كشورمان به الگوهای خارجی را چنین بیان می‌كند: برخورد انحصاری رسانه‌ها یكی از دلایل مهم است چرا كه رسانه‌ها و به خصوص صدا و سیما در معرفی افرادی با پتانسیل مرجعیت و الگو شدن با خست برخورد می‌كنند در حالی كه اگر وسایط ارتباط جمعی زمان بیشتری را به معرض و حتی بیان ابعاد زندگی خصوصی افرادی كه زمینه‌ها الگوپذیری را دارند اختصاص دهند در آن صورت ضمن آن كه زمینه‌ی بومی شدن این الگوها فراهم می‌شود، ورزشكاران نیز رویكرد توجه به الگوهای خارجی را كنار می‌گذارند.
دكتر فرجامی نیز در این مورد به ایسنا گفت: ورزشكاران كشورمان باید متوجه باشند كه آزادی عمل موجود در مورد الگوهای خارجی به دلیل استفاده‌های تجاری است كه از این ورزشكاران صورت می‌گیرد اما خوشبختانه ورزش در كشور ما هنوز وجه‌ی تجاری و سیاسی پیدا نكرده است و بر خلاف جوامع غربی همچنان مباحث فرهنگی و نگاه اخلاقی به ورزش در جامعه وجود دارد بنابراین ورزشكاران ایرانی با درك این موضوع باید مراعات مسایل فرهنگی اجتماعی را بكنند.
دكتر آخوندی در این زمینه گفت: در هر صورت جوامع با یكدیگر در رابطه هستند و انتقال برخی نمودهای فرهنگی نیز طبیعی است، البته ورزشكاران كشورمان باید متوجه باشندكه نباید رفتاری را به نمایش بگذارند كه مغایر با حسن اخلاق و عفت عمومی باشد چرا كه سنت‌ها و آداب و رسوم اجتماعی مردم ایران با كشورهای غربی متفاوت است.
آیا تذكر و برخورد برای حل این مشكل كافی است؟
این سه جامعه‌شناس راهكارهای آموزشی و فرهنگسازی را بهترین شیوه‌ی مقابله با این معضل می‌دانند.
دكتر فرجامی تاكید كرد: به هیچ عنوان نباید فردی را به دلیل شرایط ظاهری مورد مواخذه قرار داد بلكه باید حساسیت‌سازی در میان بازیكنان بیشتر شود. ورزشكاران كشورمان در سطح بالایی از اخلاق و شعور هستند و بی‌تردید در صورتی كه از راه‌های آموزشی و فرهنگی برای آنها حساسیت‌سازی شود تا این ورزشكاران متوجه جایگاه و منزلت اجتماعی خود شوند بی‌تردید اعتقاداتشان سبب خواهد شد تا بدون نیاز به برخورد شیوه‌ی رفتاری مناسب یك الگو را اتخاذ كنند.
دكتر انتظاری نیز در این زمینه خاطر نشان كرد: بی‌تردید برای آن كه جوانانی كه در آینده قرار است الگوهای ورزشی جامعه باشند از نظر بعد اخلاقی و فرهنگی نیز در شرایط خوبی قرار بگیرند باید طرحی جامع در سازمان تربیت بدنی تدوین شود تا در كنار قهرمان‌پروری به افزایش معیارهای اخلاقی و فرهنگی در میان ورزشكاران توجه شود.
وی افزود: هر گونه رویكرد ستیزه‌جویانه با ورزشكاران در زمینه‌ی مباحث فرهنگی باعث مقاومت سازی در میان آنان می‌شود چرا كه هر رفتار همراه با خشونتی شاید در كوتاه مدت نتایجی داشته باشد اما به مرور مقاومت‌هایی را ایجاد می‌كند. بنابراین بهترین راه حل این است كه در كنار كادر فنی و پزشكی تیم‌ها گروه‌های جامعه‌شناسی تشكیل شود تا كارشناسان جامعه‌شناس بتوانند با صحبت كردن با بازیكنان زمینه‌های فرهنگی آنها را تقویت كنند.
انتظاری تاكید كرد: بی‌تردید روحیات و خلق و خوی بازیكنان با یكدیگر متفاوت است و برگزاری یك كلاس اخلاقی به تنهایی نمی‌تواند تمامی آنها را تحت تاثیر قرار دهد در حالی كه صحبت با تك تك آنها می‌تواند آنها را نسبت به حفظ مسایل فرهنگی قانع سازد
