تبیان، دستیار زندگی
رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: «قال الله ـ عزّوجل ـ اِنّ لعبدی علیّ عهداً اِن اقام الصلوة لوقتها اَن لا اُعَذِّبَهُ و اَن اُدخلهُ الجَنّه بغیر حساب»(19)؛‌ ... من تعهدی نسبت به بنده‌ام دارم كه اگر نماز خود را در وقتش به پا دارد، او را عذاب نك
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آثار اخروی نماز

نماز

نماز، عطیه‌ای الهی است كه به عنوان فلاح مطلق «حی علی الفلاح» و بهترین عمل «حی علی خیر العمل» و ستون خیمه دین «الصلوة عمود الدین»(1) معرفی شده است. نماز عروج به قبله‎ رفیع انسانیت «الصلوة معراج المؤمن»(2) است كه تعالی روح و كسب ملكات اخلاقی و نجات از فساد و تباهی از رهگذر آن حاصل می‌آید «إن الصلوة تنهی عن الفحشاء و المنكر.»(3)

دریافت نشان عبودیت از رهگذر این عبادت زیبای الهی،‌ برای انسانی میسّر است كه شرایط صحت و قبول و كمال این عبادت عظیم را به نحو احسن بجای آورد. وقتی عبد، این عبادت الهی را «كه جز بر خاشعان بزرگ می‌نمایاند»(4)،‌ به طور شایسته به انجام رساند،‌ آثار عظیمی اعم از فردی، اجتماعی، دنیوی و اخروی را به دنبال خواهد داشت كه در حقیقت ثمره و نتیجه عمل او محسوب می‌شود. در این نوشتار مختصر در صدد بیان همه جانبه این آثار نیستیم بلكه به برخی از آثار برزخی و اخروی این عبادت درخشان در آیات و روایات اشاره می‌كنیم.

آثار نماز در آیات الهی(توجه یا بی توجهی به نماز):

1. یاد كردن خدا از بنده‎ خود

خداوند در سوره طه می‌فرماید: «اقم الصلوة لذكری»(5)؛ نماز ذكر و یاد خداست. این آیه وقتی در كنار این آیه شریفه «فاذكرونی اذكُركم ...»(6) تفسیر شود این نتیجه را افاده می‌كند كه وقتی عبد به یاد حق باشد حق هم به یاد او خواهد بود.(7) مفسرین در ذیل آیه شریفه «فاذكرونی اذكركم» در بیان این كه «مراد از یادآوری بندگان چیست؟ بیانات متنوعی را ذكر كردند كه از جمله آن موارد عبارت است از:

در پرتو ایمان و عمل صالح و برپاداشتن نماز و ... مستحق دو جایزه می‌شوند:

- دریافت پاداش (لهم اجرهم ...)

- بهره‌مندی از آرامش كامل (لا خوف ...) كه هیچ اضطراب و غمی به همراه آن وجود ندارد .

الف: مرا در «دنیا» یاد كنید تا شما را در «جهان دیگر» یاد كنم .

ب: مرا به «دعا» یاد كنید تا شما را به اجابت یاد كنم (این استجابت می‌تواند هم در دنیا و هم در بزرخ و هم در قیامت نصیب بنده شود)

ج: مرا به هنگام وفور نعمت یاد كنید تا شما را در سختی‌ها یاد كنم(این سختی هم اعم است.)(8)

2. نائل شدن به مقام شفاعت كبری

خداوند در سوره‎ اسری خطاب به وجود نازنین رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید:

«وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسی أَنْ یَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً»؛ و بعضی از شب را بیدار باش و تهجد كن كه این نماز شب، تنها بر تو واجب است، باشد كه خدایت به مقامی محمود (شفاعت) مبعوث گرداند. پس ثمره و نتیجه این برنامه‎ الهی، رسیدن به مقام محمود است و روایات فریقین در ذیل آیه، مقام محمود را به عنوان مقام شفاعت كبری تفسیر كرده است كه رسول اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ در روز قیامت در آن مقام قرار می‌گیرد.(9)

3. دریافت اجر الهی و باز یافتن به آرامش كامل

در سوره بقره حق‌تعالی می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ.»(10)

در پرتو ایمان و عمل صالح و برپاداشتن نماز و ... مستحق دو جایزه می‌شوند:

- دریافت پاداش (لهم اجرهم ...)

- بهره‌مندی از آرامش كامل (لا خوف ...) كه هیچ اضطراب و غمی به همراه آن وجود ندارد .

اما آثار نماز در برزخ:

4. دفع وحشت‌های قبر

رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: «ان الصّلاة تأتی الی المَیّتِ فی قبره بصورة شخص انور اللّونِ یونسُهُ فی قبره و یدفَعُ عنه اهول البرزخ»؛ نماز به صورت انسانی سفید چهره، وارد قبر میت شده و با او انس می‌گیرد و وحشت‌های برزخ را از او برطرف می‌كند.(11)

امام باقر  ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: «من اتمَّ ركوعَهُ لم یَدخُلْهُ وحْشَةُ القبْرِ»؛ «كسی كه ركوعش تمام و كامل باشد هرگز دچار وحشت قبر نمی‌شود.»

5. مونس انسان در قبر

رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید:

«الصلاةُ انس فی قبره و فراش تحت جنبه و جواب لمنكر و نكیر»؛ نماز مونس (نمازگزار) در قبر و فراش نیكو در زیر او،‌ و پاسخ نمازگزار برای نكیر و منكر می‌باشد.(12)

6. دیدار ملائكه از انسان در قبر

رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید:

«كسی كه به قصد شركت در نماز جماعت، و به سوی مسجد گام برمی‌دارد، خداوند متعال در مقابل هر گامی كه بر می‌دارد، هفتاد هزار حسنه به او پاداش می‌دهد و به همین میزان نیز درجات وی بالا خواهد رفت، و اگر در چنین حالتی بمیرد،‌ خداوند متعال هفتاد هزار فرشته را مأمور می‌نماید تا در قبر به دیدار او رفته، وی را بشارت دهند و در تنهایی قبر انیس او باشند و تا روز قیامت برای او طلب آمرزش كنند.»(13)

7. نجات از وحشت قبر

امام باقر  ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: «من اتمَّ ركوعَهُ لم یَدخُلْهُ وحْشَةُ القبْرِ»؛ «كسی كه ركوعش تمام و كامل باشد هرگز دچار وحشت قبر نمی‌شود.»(14)

اما آثار نماز در قیامت:

8. مقبولیت دیگر اعمال در سایه نماز

مولا علی ـ علیه السّلام ـ در نهج البلاغه می‌فرماید:

«كلُّ شی من عملك تبع لصلاتك»(15)؛ هر عملی پیرو نماز است از این رو عروج دیگر اعمال در سایه‌سار نماز میسر می‌شود «إن قبلت قبلت ما سواها و إن ردَّت ردت ما سواها»(16)؛ اگر نماز مورد قبول واقع شود دیگر اعمال هم قبول می‌شود و اگر رد شود دیگر اعمال هم رد خواهد شد.

نماز

9. نماز توشه‎ آخرت

رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید:

«الصلاة زادُ للمؤمن من الدنیا الی الاخره»(17)؛ نماز زاد و توشه مؤمن در دنیا برای آخرت است.

10. عامل ورود به بهشت

امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: «همانا پروردگار شما مهربان است، عمل كم را تقدیر می‌كند، هر آینه انسان دو ركعت نماز برای خدا بحا آورد، خداوند به سبب آن نماز، او را وارد بهشت می‌كند.»(18)

11. معاف از عذاب و ورود بی حساب به بهشت

رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: «قال الله ـ عزّوجل ـ اِنّ لعبدی علیّ عهداً اِن اقام الصلوة لوقتها اَن لا اُعَذِّبَهُ و اَن اُدخلهُ الجَنّه بغیر حساب»(19)؛‌ ... من تعهدی نسبت به بنده‌ام دارم كه اگر نماز خود را در وقتش به پا دارد، او را عذاب نكنم و بدون حساب او را به بهشت ببرم .

و از آن وجود نورانی در كلامی دیگر آمده كه فرمود:

«كسی كه چهل روز نمازهای خود را با جماعت به جا آورد، به طوری كه یك تكبیرة الاحرام از او فوت نشود، برای او آزادی از آتش جهنم و آزادی از نفاق نوشته می‌شود.»(20)

مولا علی ـ علیه السّلام ـ در نهج البلاغه می‌فرماید:

اگر نماز مورد قبول واقع شود دیگر اعمال هم قبول می‌شود و اگر رد شود دیگر اعمال هم رد خواهد شد.

12. زینت آخرت

امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: «انّ الله ـ عزّوجل ـ قال: الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ انّ الثمان ركعات التی یُصلّیها العبد اللیل زینةُ الآخرة»(21)؛ خداوند متعال ثروت و فرزندان را زینت دنیا دانسته، ولی هشت ركعت نمازی كه آدمی در آخر شب می‌خواند زینت آخرت است.

13. به سوی آتش رفتن نمازگزار ریاكار

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: چون روز قیامت فرا می‌رسد، بنده‌ای را می‌آورند كه اهل نماز بوده و خود نیز چنین ادعا می‌كند؛ به وی می‌گویند، تو بدان جهت نماز گزاردی كه تو را ستایش كنند، پس به ملائكه دستور می‌دهند او را به سوی آتش ببرید.(22)

14. عدم ملاقات با رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ در كنار حوض كوثر

رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: «لیس منّی من استخفَّ صلاته لا یردُ علیَّ الحوض لا و الله»(23)؛ كسی كه نماز را سبك شمارد از من نیست، به خدا سوگند كه بر حوض مرا ملاقات نخواهد كرد.

15. سقوط در آتش

مولا علی ـ علیه السّلام ـ در نهج البلاغه در بیان جواب دوزخیان كه پرسیده شد چه چیزی شما را به دوزخ كشانده؛ می‌گویند ما از نمازگزاران نبودیم: «ما سللكم فی سقر قالوا لم نَكُ من المصلین.»(24)

نماز

16. محشور شدن با قارون و فرعون و هامان

رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید:

«لا تضیعوا صلاتكم، فانّ من ضیّع صلاتهُ حَشَرَهُ الله قارون و فرعون و هامان ـ لعنهم الله و اخزاهم ـ و كان حقّاً علی الله ان یُدخِلَهُ النار مع المنافقین، فالویلُ لمن لم یحافظ صلاتهُ»(25)؛ نمازتان را ضایع نكنید، به درستی كه هر كس نماز خویش را ضایع كند، خداوند عزوجل او را با قارون و فرعون و هامان محشور می‌كند، خداوند به آنان لعنت كند و آنها را رسوا سازد، و بر خدا لازم است آنها را با منافق‌ها به آتش داخل كند، پس وای بر كسی كه مواظب نمازش نباشد.

17. محرومیت از شفاعت

رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند:

«هر كس عمداً نمازش را ترك كند،‌ بر در جهنم نامش در زمره دوزخیان نوشته می‌شود.»(26)

آثار فراوان دیگری هم در روایات درباره نماز و یا كوتاهی كردن در باب نماز اشاره شده كه به طور گذرا ذكر می‌كنیم:

ـ گلستان شدن قبر همانند باغی از باغ‌های بهشت در سایه خواندن نماز شب .

ـ ملاقات با پروردگار در پی محافظت بر نمازهای پنجگانه.

ـ دور ماندن از امان خدا و رسول او هنگام ترك عمدی نماز.

ـ حرام شدن جسد او بر آتش وقتی كه گام به سوی نماز جمعه بر می‌دارد.

ـ شهادت قطعه‌ای از زمین كه او بر آن سجده كرده و پیشانی بر خاك نهاده است.

ـ نماز، جواز عبور از صراط .

اینها گوشه‌ای از آثار نماز و مواظبت بر آن و دقت در انجام كامل و تام این عبادت الهی است كه این همه ثمرات را به دنبال خود دارد.(27)

پی‌نوشت‌ها:

1- وسائل الشیعه، ج 4، ص 27.

2- اعتقادات، علامه مجلسی، ص 29، به نقل از سر الصلوة امام خمینی ـ رحمة الله علیه ـ ، ص 7.

3- عنكبوت، 45.

4- بقره، 45.

5- طه، 14.

6- بقره، 152.

7- تفسیر نور، ج 7، ص 330.

8- تفسیر كبیر فخر رازی، ج 4، ص 144، به نقل از تفسیر نمونه، ج 1، ص 515 (با تصرف و اضافات).

9- المیزان، ج 13، ص 242، ذیل آیه، نمونه، ج 12، ذیل آیه.

10- بقره، 255.

11- لئالی الاخبار، ج4، ص 1.

12- بحارالانوار، ج 79، ص 232.

13- وسائل الشیعه، ج 5، ص 372.

14- بحارالانوار، ج 6، ص 244.

15- نهج البلاغه، نامه 27، به نقل از كتاب رازهای نماز، آیة الله جوادی آملی، ص 18.

16- كافی، ج 3، ص 268، به نقل از كتاب «رازهای نماز» آیة الله جوادی آملی،‌ ص 10.

17- بحارالانوار، ج 79، ص 232، (فرازی از حدیث نقل شده است الصلاة .... ناء ....).

18- مستدرك سفینة البحار، ج 3، ص 147.

19- كنز العمال، ج 7، حدیث 19036.

20- محجة البیضاء، ج 1، ‌ص 244، قریب به همین مضمون در كتاب فتح العزیز، ج 4،‌ ص 288.

21- بحارالانوار، ج 84، ص 152، ثواب الاعمال، ص 41 .

22- بحارالانوار، ج 69، ص 301.

23- وسائل الشیعه، ج 4، ص 24، چاپ آل البیت.

24- نهج البلاغه، خطبه 199، ترجمه دشتی.

25- بحارالانوار، ج 79، ص 202.

26- كنز العمال، ج 7، حدیث 19090.

27- اكثر روایات از معجم فقهی استفاده شده و آدرس‌ها بر اساس این نرم افزار می‌باشد.

"رضا سعیدی پور"

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.