دروغی که به فرزندان آدم(ع) بستند؟
خداوند در سوره مائده می‌فرماید: «لَئِن بَسَطتَ إِلَیَّ یَدَکَ لِتَقْتُلَنِی مَا أَنَاْ بِبَاسِطٍ یَدِیَ إِلَیْکَ لَأَقْتُلَکَ إِنِّی أَخَافُ اللّهَ رَبَّ الْعَالَمِینَ» سبب این درگیری بین دو فرزند حضرت آدم (ع) چه بوده است؟ در برخی از تفاسیر اهل سنت آمده است که این درگیری به خاطر زن بوده، آیا صحت دارد؟
پاسخ اجمالی
داستان هابیل و قابیل؛ پسران آدم (ع) از جمله داستان‌های معروف در نزد پیروان ادیان الاهی است. این داستان در تورات و قرآن کریم ذکر شده است که هر کدام قسمت‌هایی از این داستان را نقل کرده‌اند.
آنچه را که از آیات قرآن در سبب قتل هابیل توسط برادرش به دست می‌آید، این است که منشأ آن حسد بوده است. حال در این که چه قضایایی سبب به وجود آوردن این حسد بوده است، مواردی ذکر شده است که یکی از آن، به یقین قضیه قبول شدن قربانی بوده که در قرآن نیز ذکر شده است.
پاسخ تفصیلی
داستان هابیل و قابیل؛ پسران آدم (ع) از جمله داستان‌های معروف در نزد پیروان ادیان الاهی است. این داستان در تورات و قرآن کریم ذکر شده است که هر کدام قسمت‌هایی از این داستان را نقل کرده‌اند.
کتاب مقدس بیشتر قسمت‌های قبل از کشته شدن و بعد از آن را مورد توضیح خود قرار می‌دهد و جزئیات بسیاری از این وقایع را ذکر می‌کند و کمتر به واقعه کشته شدن می‌پردازد. اما قرآن نیز این داستان را مورد توجه و اهمیت قرار داده با این تفاوت که قرآن کریم بیشتر ماجرای قربانی کردن این دو برای خداوند و گفت و گویی که بین دو برادر واقع شده است را بیان کرده است.
از جمله آیاتی که به داستان این دو برادر پرداخته این چنین است: «هنگامی که هر دو نفر با انجام کار نیکی به پروردگار تقرّب جستند، پس از یکی پذیرفته شد، و از دیگری پذیرفته نشد. [برادری که عملش پذیرفته نشد از روی حسد و خودخواهی به برادرش] گفت: بی‌تردید تو را می‌کشم. [او] گفت: خدا فقط از پرهیزکاران می‌پذیرد* مسلماً اگر تو برای کشتن من دستت را دراز کنی، من برای کشتن تو دستم را دراز نمی‌کنم زیرا از خدا پروردگار جهانیان می‌ترسم» .[1]
از آن جا که این داستان درس‌ها و عبرت‌های بسیاری دارد؛ لذا مورد اهمیت بسیار قرار گرفته است و ما تعدادی از نکات پیرامون آیه را بررسی می‌کنیم:
آنچه در قرآن آمده این است که آن دو برای خداوند قربانی کردند، اما در این که این قربانی‌ها چه بوده و آن‌ها از کجا فهمیده‌اند که قربانی شان مورد قبول خداوند قرا گرفته یا نه، قرآن کریم چیزی در این باره نمی‌گوید. ولی در روایات این مسئله بیان شده است:
«همانا حضرت آدم (ع) به هابیل و قابیل (فرزندانش) دستور داد (دستوری که از جانب خداوند بود) که برای خداوند قربانی کنند. از آن جا که هابیل چوپان و صاحب گوسفند بود و قابیل صاحب زراعت، پس هابیل یکی از بهترین گوسفندانش را قربانی کرد و قابیل قسمتی از زراعت نامرغوبش را برای تقرب به خداوند اختصاص داد. در نهایت قربانی هابیل قبول شد و قربانی قابیل قبول نشد و این همان کلام الاهی است که فرمود: وَ اتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ ابْنَیْ آدَمَ بِالْحَقِ ... قربانی که مورد قبول خداوند قرار گرفت، آن چیزی بود که آتش آن را در بر گرفت ... سپس ابلیس به قابیل گفت: قربانی هابیل قبول شد و قربانی تو قبول نشد و اگر تو او را رها کنی؛ از او نسلی به وجود خواهد بود که بر جدشان هابیل افتخار می‌کنند و می‌گویند ما فرزندان کسی هستیم که قربانی او قبول شد. پس او را بکش» .[2] شبیه به این داستان با جزئیات مشابه در کتاب مقدس نیز آمده است.[3]
از آیات قرآن می‌توان علت برادر کشی قابیل را به دست آورد. از تأکیدی که آیات بر قضیه قربانی کردن می‌کند و این که بعد از قربانی کردن، ماجرای قتل را بیان می‌دارد، نشان می‌دهد که «سرچشمه نخستین اختلافات و قتل و تعدی و تجاوز در جهان انسانیت مسئله حسد بوده» ،[4] و اصل آنچه سبب قتل یکی از این دو شده است؛ همین حسد بوده است. حال در این که چه قضایایی سبب به وجود آوردن این حسد بوده است، موارد متعددی ذکر شده است. یکی از موارد به وجود آمدن حسد به یقین قضیه قبول شدن قربانی بودن است که در قرآن ذکر شده است. علاوه بر این، ماجرای دیگری نیز معروف است که آن ازدواج این دو است؛ به این که خواهر زیبا به عقد هابیل در آورده شد و خواهر نه چندان خوش رو به عقد قابیل در آمد.[5] که البته در کتاب مقدس نیز این قضیه وجود دارد. اما در روایتی از امام صادق (ع) این قضیه به شدت مورد انکار واقع شده و امام آن را رد می‌کند و می‌گوید قضیه ازدواج این دو برادر با دو خواهر خود، دروغی است که بر آنان بسته شده است.[6] البته در این که این دو با خواهر خود ازدواج کرده‌اند، روایات و اقوال مختلفی وجود دارد که در این مقاله فرصت بحث پیرامون آن نیست. اما به نظر، اگر ازدواج این دو با خواهران خود را بپذیریم، می‌توان این ازدواج را در شکل گیری حسادت بین آن دو مۆثر دانست و اگر این قول را نپذیریم، طبیعی است که نمی‌توان علت ازدواج را در شکل گیری حسادت دخیل دانست.
در نهایت باید گفت حسادت، علت اصلی این ستیز و قتل بوده است. حال چه در شکل گیری این حسادت قضیه ازدواج دخیل بوده باشد یا نباشد.
منبع: اسلام کوئیست
شبکه تخصصی قرآن تبیان
[1] . مائده، 27 – 28 .
[2] . کلینی، الکافی، ج 8، ص 113، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1365 ش.
[3] . پیدایش، باب 4.
[4] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 4، ص 349، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374 ش.
[5] . طبرسی، ابو منصور احمد بن علی، الإحتجاج، ج 2، ص 314، نشر مرتضی، مشهد، 1403 ق.
[6] . شیخ صدوق، علل الشرائع، ج 1، ص 18، انتشارات مکتبة الداوری، قم، بی تا.
