شهر سوخته (Burned City)
شهر سوخته در 56 کیلومتری زابل در استان سیستان و بلوچستان و در حاشیه جاده زابل - زاهدان واقع شده است. این شهر در 3200 سال قبل از میلاد پایه گذاری شده و مردم این شهر در چهار دوره بین سال‌های 3200 تا 1800 قبل از میلاد در آن سکونت داشته اند. تاریخچه این شهر به چهار قرن قبل از میلاد مسیح باز می گردد.
كاخ شهر سوخته نخستین بخش از تمدن كهن این محوطه منحصر به فرد است كه در زوایای مختلف هر رهگذری را بی‌گمان به سوی خود می‌كشاند.
باستان شناسان و محققان داخلی و خارجی با دستان پرتوان و اندیشه خود تاكنون توانسته‌اند اسرار و رازهای نهفته‌ای را از نحوه سكونت مردمان پنج هزار سال قبل در محوطه‌ای كه معلوم نیست آن زمان چه نام داشت كشف كنند.
شهرباستانی سوخته متعلق به 3200 قبل ازمیلاد ابتدا توسط باستان شناسان و محققانی ازایران و ایتالیا در سال 1346 شمسی به سرپرستی "موریسیو توزی" مورد كاوش و تحقیق قرار گرفته است.
شهرسوخته در همجواری یكی از دلتاهای رود هیرمند قرار دارد و از مهمترین مراكز دوران مفرغ در شرق ایران بشمار می‌رفت. این شهر با150 هكتار وسعت پس از 900 سال رونق و شور و نشاط به یك‌باره و به صورت ناگهانی از بین رفته است.
براساس آثار موجود و مكشوفه باستانی، سرزمین سیستان و بخصوص شهر سوخته از گذشته‌های دور دارای تمدن و فرهنگ بسیار شكوفا بوده‌است.
این منطقه به لحاظ موقعیت خاص اقلیمی، سیاسی و فرهنگی مركز ارتباطات تمدن‌های بزرگ ماوراالنهرین، بین النهرین و هند و چین به شمار می‌رفته است.
اندك شهرهای باستانی شامل شوش ، تپه ملیان در ایران و موهنجارو در پاكستان تنها از لحاظ قدمت با شهر شهرسوخته زابل برابری دارند.
بر اساس كاوش‌های انجام شده تاكنون شهرسوخته زابل از پنج بخش شامل گورستان، منطقه مسكونی، بناهای یادمانی ، صنعتی و بخش مركزی تشكیل شده است.
شهرسوخته و تمدن هوشمند و خلاق آن به عنوان بزرگترین استقرار شهرنشینی درنیمه شرقی فلات ایران نمونه‌ای منحصر به فرد و حكایت گر واقعی علم، صنعت و فرهنگ گذشته‌های دور سیستان است.
پس از پیروزی شكوهمند انقلاب، كاوش‌های جدی این محوطه بی‌نظیر توسط هیات ایرانی به سرپرستی دكتر "سیدمنصور سید سجادی " آغاز شد تا اسرار پنهان شده در كویر سیستان به جهانیان معرفی شود.
شهرسوخته تاكنون با فعالیت باستان شناسان و محققان با انجام 9 فصل كاوش به جهانیان معرفی شده است.
البته كارشناسان معتقدند كه تاكنون با انجام این 9 فصل تنها چهار درصد از شهر سوخته مورد حفاری و تحقیق قرار گرفته است.
آثار بدست آمده از فصول مختلف كاوش در شهر سوخته وجود علوم و صنایع مختلف را در این مكان برای مردم دنیا به اثبات رسانده است.
علم ریاضیات با كشف خط كشی از چوب آبنوس با دقت نیم میلیمتر، صنعت جواهرسازی، هوش بالا با كشف انواع بازی‌های فكری، پزشكی با انجام نخستین عمل جراحی مغز و سزارین و دامداری نمونه‌ای از افتخارات ساكنان سرزمین سیستان و به ویژه شهر سوخته در پنج هزار سال قبل است.
مهمتر از همه كشف جامی كه بر روی آن نخستین انیمیشن دنیا حكاكی شده اهمیت شهر سوخته زابل را چنان زیاد كرده كه روز به روز بر تعداد علاقه- مندان به تاریخ و تمدن سیستان افزوده است.
این جام نقش بزی را نشان می‌دهد كه با پنج حركت برای خوردن برگ به بالای درخت می‌پرد.
خودكفا بودن اقتصاد در شهر سوخته یكی از نكته‌های مهم است كه كمتر می توان در محوطه‌هایی با قدمت مشابه جست و جو كرد.
شواهد مكتوب نشان می‌دهد كه پیش از آغاز كاوش‌های شهر سوخته بسیاری از باستان شناسان بر این باور بودند كه مراكز فرهنگی وتمدنی در میان رودان و جنوب غربی ایران واقع شده است.
در واقع دوره‌های دوم و سوم كه مربوط به اواسط دوران مفرغ است دوره‌های شكوفایی شهر سوخته بشمار می‌روند.
وجود اشیا و سنگ‌هایی كه مواد اولیه آن متعلق به منطقه شهر سوخته نیست نشان می‌دهد كه شهر سوخته در دوره زندگی فعال خود با تعدادی از شهرها و مراكز باستانی همزمان روابط اقتصادی محكمی داشته است.
منبع: نمای ایران
